Atlas portatil de Justus Perthes, Edição Brasileira (1911)

See below for (a summary of) this text in English.

Hieronder staat de beschrijving van de Braziliaanse uitgave van de atlas. Daarbij horen ook de volgende pagina's

• Plaatjes van de atlas
• Tabellen en lijsten bij de atlas
• Vergelijking (plaatjes) met de Duitse uitgave (1913)
• Vergelijking (plaatjes) met de Spaanse uitgave (1910)

Titelgegevens

Titel: Atlas portatil de Justus Perthes
Uitgever: Justus Perthes, Gotha
Jaar: 1911

Titelpagina: Atlas portatil de Justus Perthes
Consistindo em 36 mappas coloridos e gravados em cobre
Adoptados dos de Stieler e de outros abalisados autores
Edição brasileira feita especialmente para o
Jornal do Commercio do Rio de Janeiro
Gotha, Allemanha, Justus Perthes  1911 Vertaling:
Justus Perthes' Zakatlas
bestaande uit 36 gekleurde kaarten in kopergravure
Gebaseerd op die van Stieler en andere gezaghebbende auteurs
Braziliaanse uitgave speciaal samengesteld voor de
Jornal do Commercio uit Rio de Janeiro
Gotha, Duitsland, Justus Perthes  1911

• Atlas portatil de Justus Perthes (1911)
  Band
  Dit is de enige Braziliaanse uitgave van Justus Perthes' Taschen-Atlas. Deze uitgave is gebaseerd op de Duitse Taschen-Atlas aangevuld met onder andere 12 kaarten van Brazilië die gebaseerd zijn op kaarten uit 9e druk van Stielers Hand-Atlas.
• Naast deze Braziliaanse uitgave zijn er ook uitgaven in andere talen verschenen
  • Spaanstalige uitgaven (Spanje, Zuid-Amerika)
  • Italiaanse uitgaven
• Op de titelpagina wordt geen auteur genoemd. Veel kaarten zijn natuurlijk, zoals in de Duitse uitgave, getekend door Hermann Habenicht (1844-1917). Als samensteller van het geografisch-statistsiche deel wordt wel Hugo Wichmann (1852-1932) vermeld.
• Deze uitgave is gemaakt voor de krant Jornal do Commercio ofwel 'Handelsblad' uit Rio de Janeiro, de oudste nog verschijnende krant van Latijns-Amerika (zie ook de site van het moederbedrijf Diários Associados).
• Volgens het voorwoord bestond de eerste oplage van de atlas uit 20.000 exemplaren, bedoeld als geschenk aan de halfjaarabonnees van de krant. De jaarabonnees hadden twee jaar eerder het boek "Diccionario Practico e Historico da Lingua Portugueza" ontvangen.
• Op de achterkant van de band van de atlas staat een tekening van het gebouw van de 'Jornal do Commercio' aan de Avenida Central (nu: Avenida Rio Branco), op de hoek van de Rua do Ouvidor. Het was gebouwd voor de krant en het is op 1 oktober 1908 in gebruik genomen. Inmiddels is het gesneuveld in de vaart der volkeren. Foto's van het gebouw zijn onder andere te vinden op
  • Fotolog
  • Novo Milenio
  • terrafotolog
  • PowerPoint Slide Show op de site van João do Rio, Revista Internética

Band

De atlas heeft een band van geel 'calico' (gedrukt katoen) met afmetingen  10,5 × 17,5 cm (B × H).  Op de voorkant staat de titel "Atlas portatil de Justus Perthes" en daaronder "Edição Brasileira especial do Jornal do Commercio" in sierletters op een achtergrond van een stervormige wereldkaart en een plantaardig motief. De titel staat ook op de rug. Op de achterkant staat een tekening van het (uit 1908 daterende) gebouw van de 'Jornal do Commercio'.

Op de schutbladen wordt reclame gemaakt voor verwante uitgaven van Justus Perthes

• de Atlas antiquus: Atlas van de Oudheid in zakformaat
• de 9e druk van Stielers Hand-Atlas; daarvan bestaat geen Portugese of Braziliaanse uitgave; hier wordt de Italiaanse uitgave afgebeeld

Zie ook de pagina met plaatjes.

Inhoud

De atlas bevat een titelpagina, 1 bladzijde inhoudsopgave, 2 bladzijden voorwoord en 32 bladzijden geografisch-statistische tekst. Tenslotte zijn er de 36 kaarten met afmetingen  19,5 × 17 cm,  in kleur, enkelzijdig gedrukt op steviger papier dan dat van de tekstpagina's. Er is geen plaatsnamenregister – de Italiaanse uitgave heeft dat wel.

De atlas begint met twee wereldkaarten en een kaart van de zuidelijke sterrenhemel. Daarna komen 10 kaarten van Europa, 3 van Azië, 1 van Afrika, 1 van Australië, 3 van Noord- en Midden-Amerika en 3 van Zuid-Amerika. Tenslotte zijn er 12 deelkaarten van Brazilië. Zie ook de inhoudsopgave.

Vanwege het formaat van de kaarten is de schaal klein. Zo hebben de overzichtskaarten van de werelddelen de schaal 1:60.000.000 (Europa 1:30.000.000). De andere schalen zijn daar meestal veelvouden van, zoals 1:7.500.000 (de meeste landen in Europa, Brazilië). Zie voor de details de lijst van kaarten, bijkaarten en schaal. Ondanks die kleine schaal staan er veel gegevens op de kaarten zonder dat ze overvol zijn.

De kaarten zijn vervaardigd in kopergravure en lithografisch gedrukt (in kleur). Bovenaan de kaart staan steeds de naam van het blad, de tekst "Atlas Portatil" en het nummer van het blad. Onderaan staan de schaal, de tekst "Gotha: Justus Perthes" en een schaalstok. Gegevens over cartografen of graveurs ontbreken.

Vergelijking met de Duitse en de Spaanse uitgave

Deze atlas is weliswaar gebaseerd op de Duitse Taschen-Atlas van Justus Perthes, maar er staat ook een kaart in die verder alleen in de Spaanse Atlas Portátil voorkomt. En er zijn natuurlijk veel kaarten speciaal gemaakt voor een Braziliaans – of Portugees – publiek. De kaarten en de geografisch-statistische tekst zijn natuurlijk helemaal in het Portugees vertaald.

In de Braziliaanse uitgave (met 36 kaarten) staan 18 kaarten die ook in de Duitse uitgave (24 kaarten) voorkomen. Van de Duitse uitgave zijn de wereldkaart, de 3 deelkaarten van Duitsland, de kaart van Zweden, Noorwegen en Denemarken, en de kaart van Spanje en Portugal vervallen. De uitsnede van de overzichtskaart van Duitsland is verschoven waardoor ook Denemarken op die kaart past. Scandinavië is in de Braziliaanse uitgave alleen nog te vinden op de kaart van Rusland, die daarvoor ook een stukje verschoven is. Deze beide verschuivingen zijn dezelfde als in de Spaanse uitgave. Er zijn soms ook andere bijkaartjes zoals op de kaarten van Afrika, Australië en Zuid-Amerika (waar de bijkaart van de Duitse nederzettingen in Zuid-Brazilië is weggelaten).

Met de Spaanse uitgave zijn er 19 (van de 28) kaarten gemeenschappelijk. Dat zijn dezelfde als die in de Duitse uitgave, en bovendien de kaart van Midden-Argentinië en Uruguay – de naaste buurlanden van Brazilië. Van de Spaanse uitgaven ontbreken hier de wereldkaart, de 4 kaarten van het Iberisch Schiereiland, de kaarten van de vroegere Spaanse koloniën en van Marokko en Algerije, en 3 kaarten van Spaanstalig Amerika. Merkwaardig is dat in de Braziliaanse uitgave een kaart van Spanje geheel ontbreekt. Enkele bijkaartjes zijn ook anders op de kaarten van Afrika, Australië, Midden-Amerika en Zuid-Amerika.

De overige 17 kaarten uit de Braziliaanse uitgave komen niet voor in andere uitgaven van Justus Perthes Taschen-Atlas. Dat zijn de 2 wereldkaarten (Nº 1-2), de kaart van de zuidelijke sterrenhemel (Nº 3), de kaart van Portugal en koloniën (Nº 13), de kaart van Midden-Peru en Midden-Chili (Nº 23) en de 12 deelkaarten van Brazilië (Nº 25-36).

De eerste wereldkaart (Nº 1. Aspectos da Terra) is een verkleinde versie van de gelijknamig kaart uit de Atlas Escolar Portuguez (1897-1902), de Portugese uitgave van Deutscher Schulatlas door R. Lüddecke, uitgegeven bij Perthes. De tweede wereldkaart (Nº 2) is afkomstig uit de See-Atlas van Perthes, en de kaart van de zuidelijke sterrenhemel (Nº 3) ook. Van de andere 14 kaarten wordt de herkomst in het voorwoord genoemd. De meeste van die andere kaarten zijn delen van kaarten uit de 9e druk van Stielers Hand-Atlas. De kaart van de staat Rio de Janeiro (Nº 32c) is ontleend aan de Atlas do Brazil van Baron Homem de Mello en Francisco Homem de Mello (F. Briguiet & Cia., Rio de Janeiro, 1909). De kaart van de staat São Paolo (Nº 35) is gebaseerd op een kaart van Williams uit de Atlas van de Geologische Commisie van die staat (1909). Op deze twee kaarten wordt de meridiaan van Rio de Janeiro gebruikt, dus niet die van Greenwich.

Zie voor alle details de vergelijkende tabellen

• vergelijking met de Duitse uitgave
• vergelijking met de Spaanse uitgave
• verwijzingen naar Stielers Hand-Atlas

Er zijn ook pagina's met plaatjes waarbij de Braziliaanse uitgave vergeleken wordt met de Duitse uitgave en met de Spaanse uitgave.

Atlas portatil de Justus Perthes, Edição Brasileira (1911)

• Below is a description of the Brazilian version of the atlas. Related pages
  • Pictures of the atlas
  • Tables and lists to the atlas
  • Comparison (pictures) with the German version (1913)
  • Comparison (pictures) with the Spanish version (1910)

• Title description
  • Title: Atlas portatil de Justus Perthes
    Publisher: Justus Perthes, Gotha
    Year: 1911
  • Title page: Atlas portatil de Justus Perthes
    Consistindo em 36 mappas coloridos e gravados em cobre
    Adoptados dos de Stieler e de outros abalisados autores
    Edição brasileira feita especialmente para o
    Jornal do Commercio do Rio de Janeiro
    Gotha, Allemanha, Justus Perthes  1911 Translation:
    Justus Perthes Pocket Atlas
    Consisting of 36 colored map engraved in copper
    Based on those from Stieler and other influential authors
    Brazilian edition especially made for the
    Jornal do Commercio of Rio de Janeiro
    Gotha, Germany, Justus Perthes  1911
  • Atlas portatil de Justus Perthes (1911)
    Binding
    This is the only Brazilian version of Justus Perthes' Taschen-Atlas. This version is based on the German Taschen-Atlas supplemented with, among others, 12 maps of Brazil based on maps from the 9th edition of Stielers Hand-Atlas.
  • Besides this Brazilian version there are also versions in other languages
    • Spanish language versions (Spain, South America)
    • Italian versions
  • On the title page an author is not mentioned. Many maps of course, as in the German version, have been drawn by Hermann Habenicht (1844-1917). The geographical and statistical section has been compiled by Hugo Wichmann (1852-1932).
  • This edition has been made for the newspaper Jornal do Commercio or 'Journal of Commerce' from Rio de Janeiro, the oldest newspaper of Latin America still in publication (see also the site of the parent company Diários Associados).
  • According to the preface the first impression of the atlas consisted of 20,000 copies. They were meant as a gift to the six months subscribers. Two years earlier the annual subscribers had received the book "Diccionario Practico e Historico da Lingua Portugueza" as a gift.
  • On the back cover of the atlas is a drawing of the 'Jornal do Commercio' building at the corner of the Avenida Central (now: Avenida Rio Branco) and the Rua do Ouvidor. It was built for the newspaper and inaugurated on October 1, 1908. It has perished in the course of humanity. Images can be found on
    • Fotolog
    • Novo Milenio
    • terrafotolog
    • PowerPoint Slide Show op de site van João do Rio, Revista Internética
• Binding
  • The atlas has a yellow calico binding measuring  10.5 × 17.5 cm (W × H).  On the front cover is the title "Atlas portatil de Justus Perthes" and below "Edição Brasileira especial do Jornal do Commercio" in ornamental lettering on a background of a star-shaped world map and a vegetal design. The title is also given on the spine. On the back cover is a drawing of the building (dating from 1908) of the 'Jornal do Commercio'.
  • The endpapers contain advertising for related publications from Justus Perthes, such as
    • the Atlas antiquus: Pocket Atlas of the Ancient World
    • the 9th edition of Stielers Hand-Atlas; there is no Portuguese or Brazilian version of that atlas; here the Italian version is depicted
    See also the pictures page.
• Contents
  • The atlas has a title page, one page with the table of contents, a preface of 2 pages and 32 pages of geographical and statistical data. Thereafter are the 36 maps measuring  19.5 × 17 cm,  in color, printed on one side only on heavier paper than the text pages. There is no index – the Italian version does have one.
  • The atlas starts with two world maps and a map of the southern skies. Thereafter are 10 maps of Europe, 3 of Asia, 1 of Africa, 1 of Australia, 3 of North and Central America and 3 of South America. Finally there are 12 regional maps of Brazil. See also the table of contents.
  • Because of the map size the scales are small. The general maps of the continents have a scale of 1:60,000,000 (Europe 1:30,000,000). The other scales usually are multiples of this, such as 1:7,500,000 (most countries in Europe, Brazil). Details can be found in the list of maps, inset maps and scale. In spite of the small scale the maps contain a lot of information without being overfilled.
  • The maps have been produced in copper engraving and were printed lithographically (in color). In the upper margin of the maps are the sheet name, the text "Atlas Portatil" and the sheet number. In the lower margin are the scale, the text "Gotha: Justus Perthes" and a linear scale. No names of cartographers or engravers are mentioned.
• In comparison with the German and Spanish versions
  • This atlas is based on the German Taschen-Atlas from Justus Perthes, but it also contains one map that can only be found in the Spanish Atlas Portátil. And of course there are many maps made especially for a Brazilian – or Portuguese – audience. The maps and the geographical and statistical text have completely been translated into Portuguese of course.
  • In the Brazilian version (with 36 maps) there are 18 maps that are also present in the German version (24 maps). From the German version the world map, the 3 regional maps of Germany, the map of Sweden, Norway and Denmark, and the map of Spain and Portugal have been omitted. The cut-out of the general map of Germany has shifted in order to fit Denmark on that map. In the Brazilian version Scandinavia can only be found on the map of Russia, also slightly shifted. These shifts are the same as in the Spanish version. Some inset maps are different on the maps of Africa, Australia and South America (where the inset map of the German settlements in South Brazil was omitted).
  • There are 19 (out of 28) maps in common with the Spanish version. These are the same as in the German version, and also the map of Central Argentina and Uruguay – nearest neighbors of Brazil. From the Spanish version are missing the world maps, the 4 maps of the Iberian peninsula, the maps of the former Spanish colonies and of Morocco and Algeria, and 3 maps of Spanish language countries in America. Curiously a map of Spain is completely absent in the Brazilian version. Inset maps are different on the maps of Africa, Australia, Central America and South America.
  • The other 17 maps in the Brazilian version are not present in any other version of Justus Perthes' Taschen-Atlas. These are the 2 world maps (Nº 1-2), the maps of the Southern skies (Nº 3), the map of Portugal and its colonies (Nº 13), the map of Central Peru and Central Chile (Nº 23) and the 12 regional maps of Brazil (Nº 25-36).
  • The first world map (Nº 1: Aspectos da Terra) is a reduced version of the map of the same name from the Atlas Escolar Portuguez (1897-1902), the Portuguese version of Deutscher Schulatlas by R. Lüddecke, published by Perthes. The second world map (Nº 2) originates from the See-Atlas from Perthes and the map of the Southern skies (Nº 3) as well. The origin of the other 14 maps is mentioned in the preface. Most of them are extracts from maps in the 9th edition of Stielers Hand-Atlas. The map of the state of Rio de Janeiro (Nº 32c) was derived from the Atlas do Brazil by Baron Homem de Mello and Francisco Homem de Mello (F. Briguiet & Cia., Rio de Janeiro, 1909). The map of the state of São Paulo (Nº 35) is based on a map by Williams from the Atlas by the Geological Commission of that state (1909). On these two maps the meridian of Rio de Janeiro, not the Greenwich meridian, is used.
  • Details can be found in the table section
    • comparison with the German version
    • comparison with the Spanish version
    • references to Stielers Hand-Atlas
    There are also pages with pictures where the Brazilian version is compared with the German version and with the Spanish version

© M. Witkam, 2011
(rev. 2012-01-27)