Sohr-Berghaus Hand-Atlas, 5e druk, Nederlandse uitgave (1850)

See below for (a summary of) this text in English.

Hieronder staat de beschrijving van de atlas. Daarbij horen ook de volgende pagina's

Plaatjes van de atlas
Tabellen en lijsten bij de atlas

Titelgegevens

Titel: Sohr-Berghaus Hand-Atlas, Nederlandse uitgave
Uitgever: Adolph Baedeker, Rotterdam (Carl Flemming, Glogau)
Jaar: 1850 (5e druk)

Titelpagina: Vollständiger Universal-Handatlas der neueren Erdbeschreibung
über alle Theile der Erde in 102 Blättern, herausgegeben von Dr. K. Sohr.
Fünfte Auflage, vermehrt und verbessert durch Dr. Heinrich Berghaus,
Professor und Director der geograph. Kunstschule zu Potsdam.
Verlag von C. Flemming in Glogau.
Rotterdam bei Adolph Baedeker. 1850. Vertaling:
Volledige Universele Handatlas van de hedendaagse aardrijkskunde
van de gehele Aarde, in 102 kaartbladen, onder redactie van Dr. K. Sohr.
Vijfde druk, uitgebreid en gecorrigeerd door Dr. Heinrich Berghaus,
Hoogleraar en Directeur van de Geografische Academie in Potsdam.
Uitgegeven door C. Flemming in Glogau.
Rotterdam, Adolph Baedeker. 1850.

Sohr-Berghaus Universal-Handatlas NL, 1850
Titelpagina (detail) XL
Dit is waarschijnlijk de enige Nederlandse uitgave van de Duitse Sohr-Berghaus Hand-Atlas uitgegeven door Carl Flemming in Glogau. Deze atlas bevat kaarten uit de 5e druk van de Duitse atlas. Zowel de kaarten als de titelpagina en inhoudsopgave zijn helemaal in het Duits. Het enige Nederlandse aan de atlas is de vermelding van de mede-uitgever Adolph Baedeker in Rotterdam.
Adolph Baedeker (ook geschreven als Adolf Baedeker), van 1837 tot 1850 de eigenaar van de gelijknamige boekhandel en uitgeverij in Rotterdam. In 1850 is die overgenomen door Otto Petri. Het bedrijf was onder andere gespecialiseerd in het importeren van Duitse boeken, zoals deze atlas. In 1852 verscheen er ook een Nederlandse uitgave van Stielers Hand-Atlas. Het bedrijf is in 1882 voortgezet als Van Stockum's Duitse Import in Den Haag. Adolf Baedeker was een van de broers van Karl Baedeker, uitgever van de bekende Baedeker-reisgidsen (zie ook Bdkr.com).
De naam Dr. K. (Karl) Sohr is een pseudoniem, vermoedelijk van F. (Friedrich) Handtke, de samensteller van de atlas, die op veel kaarten als cartograaf wordt genoemd. De bekende geograaf Heinrich Berghaus heeft in 1847 een kleine bijdrage geleverd aan de atlas – de drie kaarten van de christelijke, mohammedaanse en boeddhistische staten. Om publicitaire redenen heeft de uitgever, Carl Flemming, zijn naam prominent op de titelpagina gezet. Heinrich Berghaus heeft daar tevergeefs tegen geprotesteerd. De atlas is tot en met de laatste druk 'Sohr-Berghaus' blijven heten.

Band

Dit exemplaar heeft een nieuwe zwart linnen band van 37,5 × 46 cm (H × B). De kaarten zijn ongevouwen ingebonden.

Inhoud

De atlas bevat een titelpagina, een blad met de inhoudsopgave en 102 kaartbladen. Eerst zijn er 2 sterrenkundige kaarten. Daarna komen 5 wereldkaarten, twee van de halfronden en drie van de christelijke, mohammedaanse en boeddhistische staten. Vervolgens zijn er 59 kaarten van de landen in Europa, vaak een overzichtskaart van een land of gebied en verschillende deelkaarten. Tenslotte zijn er 9 kaarten van Azië, 9 van Afrika, 15 van Noord- en Zuid-Amerika en 3 van Australië en Oceanië, met ook weer allerlei deelkaarten. De deelkaarten van sommige gebieden, zoals Spanje en Portugal, zijn zo ontworpen dat ze tot één grotere kaart kunnen worden samengevoegd.

De kaarten zijn geproduceerd in lithografie. De kleuren, randkleur voor de staatkundige indeling, zijn met de hand aangebracht. Het papier van de kaarten is van matige kwaliteit. Daardoor zijn er vaak vlekjes op de kaarten ontstaan. Soms zijn de kleuren flets geworden. Het drukprocedé, de lithografie, is niet altijd bevorderlijk voor de scherpte van de kaarten.

In de bovenmarge van de kaarten staat in het midden de naam van het kaartblad, en rechts in handschrift het nummer – als aanwijzing voor de volgorde van het inbinden. In de benedenmarge staat in het midden de naam van de uitgever C. Flemming en vaak een schaalstok waaruit de schaal van de kaart is af te leiden. Ook onderaan staat op 62 van de 102 kaarten de naam van de cartograaf – F. Handtke of A. Theinert – en op 15 kaarten de naam van de graveur; zie de lijst van cartografen en graveurs. Op sommige kaarten komt een jaartal voor; zie de lijst van kaarten en datering.

Vergelijking met de Duitse uitgave

Van de Duitse uitgave (5e druk) bestaan allerlei varianten. De basisuitgave, met de titel 'Vollständiger Hand-Atlas', bestaat uit 82 kaarten. De uitgebreide uitgave, met de titel 'Vollständiger Universal-Handatlas', bevat ook de 32 kaarten van het supplement. Verder kunnen er allerlei extra kaarten ingebonden zijn, zoals de 'wegenkaart' van Duitsland in 6 bladen (die soms de 'reguliere' kaart van Duitsland vervangt), detailkaarten van Pruisen, Europees Turkije (de Balkan), en nog veel meer. In totaal zijn er waarschijnlijk 55 extra kaarten. Zie ook het overzicht bij de Duitse uitgave van de atlas.

Deze Nederlandse uitgave lijkt nog het meest op de uitgebreide Duitse uitgave met 114 kaarten. De titel is ook 'Vollständiger Universal-Handatlas', maar het aantal kaarten is maar 102. Weggelaten zijn 6 deelkaarten van Oostenrijk (alles behalve Tirol, Hongarije en Noord-Italië) en 8 deelkaarten van Duitsland (Thüringen en de meeste provincies van Pruisen). Die werden blijkbaar als minder belangrijk gezien voor een Nederlands publiek. Wel zijn er 2 van de extra kaarten gebruikt: de kaart van Noordwest-Hongarije, Galicië en Transsylvanië en de kaart van Bosnië, Servië en Kroatië. De volgorde en de nummering van de kaarten in de Nederlandse uitgave is dus ook anders dan die in de Duitse uitgave. Zie voor alle details de vergelijkende tabel.

De 5e druk van de Duitse uitgave verscheen van 1851 tot 1865. Deze Nederlandse uitgave wordt ook de 5e druk genoemd, maar hij verscheen al in 1850. De kaarten lijken dan ook meer op die uit de 4e druk van de Duitse uitgave.

Sohr-Berghaus Hand-Atlas, 5th edition, Dutch version (1850)

Below is a description of the atlas in keywords. Related pages
- Pictures of the atlas
- Tables and lists to the atlas

Title description
- Title: Sohr-Berghaus Hand-Atlas, Dutch version
  Publisher: Adolph Baedeker, Rotterdam (Carl Flemming, Glogau)
  Year: 1850 (5th edition)
- Title page: Vollständiger Universal-Handatlas der neueren Erdbeschreibung
  über alle Theile der Erde in 102 Blättern, herausgegeben von Dr. K. Sohr.
  Fünfte Auflage, vermehrt und verbessert durch Dr. Heinrich Berghaus,
  Professor und Director der geograph. Kunstschule zu Potsdam.
  Verlag von C. Flemming in Glogau.
  Rotterdam bei Adolph Baedeker. 1850. Translation:
  Complete Universal Hand Atlas of Modern Geography
  of the entire Earth in 102 map sheets, edited by Dr. K. Sohr.
  Fifth edition, extended and corrected by Dr. Heinrich Berghaus,
  Professor and Rector of the Geographical Academy in Potsdam.
  Published by C. Flemming in Glogau.
  Rotterdam, Adolph Baedeker. 1850.
- Sohr-Berghaus Universal-Handatlas NL, 1850
  Title page (detail) XL
  This is probably the only Dutch version of the German Sohr-Berghaus Hand-Atlas published by Carl Flemming in Glogau. This atlas contains maps from the 5th edition of the German atlas. Maps, title page and table of contents are completely written in German. The only Dutch aspect of the atlas is the co-publisher Adolph Baedeker in Rotterdam.
- Adolph Baedeker (also written as Adolf Baedeker), from 1837 to 1850 the owner of the bookstore and publishing company bearing his name, in Rotterdam. It was continued in 1851 by Otto Petri. The company was, among other things, specialized in importing German books, such as this atlas. It also published, in 1852, a Dutch version of Stielers Hand-Atlas. The company was continued in 1882 as Van Stockum's Duitse Import (Van Stockum's German Import) in The Hague. Adolf Baedeker was one of the brothers of Karl Baedeker, publisher of the well known Baedeker travel guide books (see also Bdkr.com).
- Dr. K. (Karl) Sohr is a pseudonym, most probably of F. (Friedrich) Handtke, editor and main cartographer of the atlas. The name of the well known geographer Heinrich Berghaus is used from 1848 on. In 1847 he had made a minor contribution to the atlas – the three maps of the Christian, Muslim and Buddhist States. Carl Flemming, publisher of the atlas, used this to mention Berghaus' name prominently on the atlas title page. Berghaus has in vain protested against this abuse of his name. The atlas has preserved the title 'Sohr-Berghaus' until the last edition.
Binding
- This copy has a recent black cloth binding measuring 37.5 × 46 cm (H × W). The maps have been bound unfolded.
Contents
- The atlas has a title page, one sheet with the table of contents and 102 map sheets. At first there are 2 astronomical maps. Thereafter are 5 world maps, two hemispheres and three maps of the Christian, Muslim and Buddhist States. Then come 59 maps of the European countries, often a general map of a country or region and several detailed maps. In the end are 9 maps for Asia, 9 for Africa, 15 for the Americas and 3 for Australia and Oceania, also with several detailed regional maps. The detailed maps of some regions, e.g. Spain and Portugal, have been designed in such a way that they can be fitted together to form one large map.
- The maps have been produced lithographically. The outline color for the political division was done by hand. The paper quality is poor, which has caused a lot of foxing. The map image is sometimes faded. The lithography printing is not favorable to the sharpness of the maps.
- In the center upper margin is the name of the map sheet, on the right a handwritten number – an indication of the collation order of the maps. In the center lower margin is the name of the publisher C. Flemming and often a linear scale from which the map scale can be derived. Also in the lower margin, on 62 of the 102 maps the name of the cartographer is mentioned – F. Handtke or A. Theinert – and on 15 maps the name of the engraver; see list of cartographers and engravers. A year is given on only a few maps; see the list of maps and date.
In comparison with the German version
- The German version (5th edition) exists in several variants. The basic edition, entitled 'Vollständiger Hand-Atlas', contains 82 maps. The extended edition, with the title 'Vollständiger Universal-Handatlas', also contains the 32 maps of the supplement. Several additional maps can be bound together with the atlas, such as the 'road map' of Germany in 6 sheets, regional maps of Prussia, Turkey in Europe and much more; in all some 55 additional maps were available. See also the overview to the German version of the atlas.
- This Dutch version is most related to the German extended edition with 114 maps. The title is also 'Vollständiger Universal-Handatlas', but the number of maps is only 102. The omitted maps are 6 regional maps of Austria (all of them except Tyrol, Hungary and Northern Italy) and 8 regional maps of Germany (Thuringia and most provinces of Prussia). Apparently they were considered to be of less importance to a Dutch audience. Added are two of the additional maps: the map of Northwest-Hungary, Galicia and Transylvania and the map of Bosnia, Serbia and Croatia. The order end the numbering of the maps differs from the German version. All details can be found in the comparison table.
- The 5th edition of the German version was published between 1851 and 1865. This Dutch version was also published as the 5th edition but its publication year is 1850. Therefore the maps look more like those in the 4th edition of the German version.

valid HTML valid CSS