Stieler's Hand-Atlas der Aarde (1852)

See below for (a summary of) this text in English.

Hieronder staat de beschrijving van de atlas. Daarbij horen ook de volgende pagina's

• Plaatjes van de atlas
• Tabellen en lijsten bij de atlas

Titelgegevens

Titel: Stieler's Hand-Atlas der Aarde
Uitgever: Otto Petri (Adolf Baedeker), Rotterdam / Justus Perthes, Gotha
Jaar: 1852

Nederlandse titelpagina: Stieler's Hand-Atlas der Aarde.
In twee en twintig kaarten.
Inhoud: ...
Rotterdam,  Otto Petri.  (A. Baedeker.)

Duitse titelpagina: Auswahl von 22 Karten aus
Stieler's Hand-Atlas über alle Theile der Erde, nach dem neuesten Zustande, und über das Weltgebäude.
Gotha, bei Justus Perthes. 1852.
Rotterdam, bei Adolf Baedeker [Otto Petri].
Inhalt. ... Vertaling:
Selectie van 22 kaarten uit
Stieler's Handatlas van de gehele Aarde, volgens de laatste gegevens, en van het Heelal
Gotha, Justus Perthes, 1852.
Rotterdam, Adolf Baedeker [Otto Petri].
Inhoud. ...

• Stieler's Hand-Atlas der Aarde, 1852
  Nederlandse titelpagina   XL
  Waarschijnlijk is dit de enige Nederlandse uitgave van de bekende Duitse Stielers Hand-Atlas van Justus Perthes in Gotha. In 1851 verscheen er ook een Zweedse editie. Kenmerkend voor zulke 'buitenlandse' uitgaven is dat de kaarten dezelfde zijn als in de Duitse uitgave, maar dat andere elementen – band, titelpagina, inhoudsopgave, inleiding – vertaald kunnen zijn. Hier zijn alleen titelpagina en inhoudsopgave in het Nederlands.
• De 2e druk van de Duitse atlas verscheen rond 1850 in drie varianten: een volledige uitgave met 83 kaartbladen, een middenuitgave met 63 kaartbladen, en een beknopte uitgave met 31 kaartbladen. Deze Nederlandse uitgave, met 22 kaarten, is dus het beste te vergelijken met een beknopte uitgave.
• Adolf Baedeker (ook geschreven als Adolph Baedeker) was van 1837 tot 1850 de eigenaar van de gelijknamige boekhandel en uitgeverij in Rotterdam. In 1850 is die overgenomen door Otto Petri. Het bedrijf was onder andere gespecialiseerd in het importeren van Duitse boeken, zoals deze atlas. In 1850 verscheen er ook een Nederlandse uitgave, overigens geheel in het Duits, van de 5e druk van Sohr-Berghaus Hand-Atlas. Het bedrijf is in 1882 voortgezet als Van Stockum's Duitse Import in Den Haag. Adolf Baedeker was een van de broers van Karl Baedeker, uitgever van de bekende Baedeker-reisgidsen (zie ook Bdkr.com).

Band

De atlas heeft een band van bruin 'calico' (gedrukt katoen) met afmetingen  37,5 × 25 cm (H × B).  Op de voorkant staat de titel 'Stieler's Hand-Atlas 22 Karten.' in het Duits, met gepreegde ornamenten binnen een rechthoekig kader. Op het schutblad voorin staat de Duitse titelpagina van de atlas, achterin is er een lijst van geografische uitgaven van Justus Perthes.

Inhoud

De atlas heeft een Duitse titelpagina (op het schutblad voorin) met inhoudsopgave, een Nederlandse titelpagina ook met inhoudsopgave, en 22 kaartbladen. Hij begint met 2 wereldkaarten. Daarna komen 12 kaarten van de landen in Europa. Tenslotte zijn er 8 kaarten van de overige werelddelen met ook enkele kaarten van afzonderlijke gebieden: Nederlands-Indië, Palestina en de Verenigde Staten. Zie ook de lijst van kaarten, bijkaarten en schaal.

De kaarten zijn vervaardigd in kopergravure en met de hand gekleurd (randkleur). Op de kaarten staat meestal het jaar waarin ze gemaakt zijn, soms ook het jaar van herziening – ze werden regelmatig bijgewerkt. Zie voor de details de lijst van kaarten en datering.

In de rechter bovenmarge staan de titel 'Stieler's Hand Atlas' en de bladnummers in de Duitse middenuitgave en volledige uitgave. Deze bladnummers zijn niet dezelfde als die op de Nederlandse titelpagina. In de benedenmarge staat vaak links de naam van de cartograaf, in het midden 'Gotha: Justus Perthes' en rechts de naam van de graveur: zie de lijst van cartografen en graveurs. De meeste kaarten zijn getekend door Friedrich von Stülpnagel. De meest genoemde graveurs zijn Metzeroth en Poppey.

Vergelijking met de Duitse uitgave

In de periode 1846-1852 verscheen in Duitsland de 2e druk van Stielers Handatlas in drie varianten: een volledige uitgave, een middenuitgave, en een beknopte uitgave. Gezien het aantal kaarten, 22 in deze Nederlandse uitgave en 31 in de beknopte Duitse uitgave, is een vergelijking met die uitgave het meest zinvol.

Uit de beknopte Duitse uitgave zijn de volgende 12 kaarten weggelaten.

• Titelpagina, zonnestelsel en bergprofielen
• Alle 7 deelkaarten van Duitsland en Oostenrijk
• De Russische Oostzeeprovincies
• Griekenland

De volgende 3 kaarten komen niet in de beknopte Duitse uitgave voor maar wel in de Nederlandse.

• Nederlands-Indië
• Palestina
• Verenigde Staten

Zie voor alle details de vergelijkende tabel.

Stieler's Hand-Atlas der Aarde (1852)

• Below is a description of the atlas in keywords. Related pages
  • Pictures of the atlas
  • Tables and lists to the atlas

• Title description
  • Title: Stieler's Hand-Atlas der Aarde
    Publisher: Otto Petri (Adolf Baedeker), Rotterdam / Justus Perthes, Gotha
    Year: 1852
  • Dutch title page: Stieler's Hand-Atlas der Aarde.
    In twee en twintig kaarten.
    Inhoud: ...
    Rotterdam,  Otto Petri.  (A. Baedeker.) Translation:
    Stieler's Hand Atlas of the Earth
    In twenty two map sheets.
    Contents: ...
    Rotterdam,  Otto Petri.  (A. Baedeker.)
  • German title page: Auswahl von 22 Karten aus
    Stieler's Hand-Atlas über alle Theile der Erde, nach dem neuesten Zustande, und über das Weltgebäude.
    Gotha, bei Justus Perthes. 1852.
    Rotterdam, bei Adolf Baedeker [Otto Petri].
    Inhalt. ... Translation:
    Selection of 22 map sheets from
    Stieler's Hand Atlas of the entire Earth, according to the most recent information, and of the Universe
    Gotha, Justus Perthes, 1852.
    Rotterdam, Adolf Baedeker [Otto Petri].
    Contents. ...
  • Stieler's Hand-Atlas der Aarde, 1852
    Dutch title page   XL
    This is probably the only Dutch version of the well known German Stielers Hand-Atlas from Justus Perthes in Gotha. In 1851 a Swedish edition was published as well. Such 'foreign' editions are characterized by the fact that the maps are identical to those in the German version, but other elements – binding, title page, table of contents, introduction – may be translated. In this edition only the title page and table of contents are in Dutch.
  • Around 1850 the 2nd edition of the German version was published in three variants: a comprehensive edition with 83 map sheets, a medium edition with 63 map sheets, and a concise edition with 31 map sheets. This Dutch version, with 22 maps, is best compared with a concise edition.
  • From 1837 to 1850 Adolf Baedeker (also written as Adolph Baedeker) was the owner of the bookstore and publishing company bearing his name, in Rotterdam. It was continued in 1851 by Otto Petri. The company was, among other things, specialized in importing German books, such as this atlas. It also published, in 1850, a Dutch version, albeit completely in German, of the 5th edition of Sohr-Berghaus Hand-Atlas. The company was continued in 1882 as Van Stockum's Duitse Import (Van Stockum's German Import) in The Hague. Adolf Baedeker was one of the brothers of Karl Baedeker, publisher of the well known Baedeker travel guide books (see also Bdkr.com).
• Binding
  • The atlas has a brown calico binding measuring  37.5 × 25 cm (H × W).  On the front cover is the title 'Stieler's Hand-Atlas 22 Karten.' in German, with embossed ornaments inside a rectangular frame. On the front endpaper is the German title page of the atlas, in the back a list of geographical publications from Justus Perthes.
• Contents
  • The atlas has a German title page (on the front endpaper) with a table of contents, a Dutch title page, also with a table of contents, and 22 map sheets. It starts with 2 world maps. Thereafter are 12 maps of the European countries. In the end are 8 maps of the other continents, including some regional maps: Dutch East Indies, Palestine and the United States. See also the list of maps, inset maps and scale.
  • The maps are produced in copper engraving and hand colored in outline. Most maps have the year of first edition and sometimes also of revision – the maps were updated on a regular basis. Details can be found in the list of maps and date.
  • In the upper right margin are mentioned the title 'Stieler's Hand Atlas' and the sheet numbers in the medium and comprehensive German editions. These numbers are not identical to those in the Dutch table of contents. Usually in the lower margin the cartographer is mentioned on the left, 'Gotha: Justus Perthes' in the center and the name of the engraver on the right: see the list of cartographers and engravers. Most maps were drawn by Friedrich von Stülpnagel. Most frequently mentioned engravers are Metzeroth and Poppey.
• In comparison with the German version
  • In Germany the 2nd edition of Stielers Handatlas was published between 1846 and 1852 in three variants: a comprehensive edition, a medium edition and a concise edition. Considering the number of maps, 22 in this Dutch version and 31 in the concise German version, a comparison with that edition seems most adequate.
  • From the concise German version the following maps were omitted.
    • Title page, solar system and mountain profiles
    • All 7 regional maps of Germany and Austria
    • The Baltic provinces in Russia
    • Greece
    The following 3 maps are present in the Dutch version but not in the German version.
    • Dutch East Indies
    • Palestine
    • United States
    All details can de be found in the comparison table.

© M. Witkam, 2014
met dank aan / courtesy of: E.M. Schipper