Taschenatlas der ganzen Welt, 80e-83e druk (1949-1953)
Die Erde Taschenatlas, 84e-94e druk (1954-1967)
Kleiner Weltatlas, 1e-11e druk (1953-1967)

See below for (a summary of) this text in English.

Hieronder staat de beschrijving van de atlas. Daarbij horen ook de volgende pagina's

Voorwoord van de atlas
Plaatjes van de atlas
Tabellen en lijsten bij de atlas
Vergelijking (plaatjes) van de uitgaven 1886 en 1967

en ook

Plaatjes van de uitgave 1949
Plaatjes van de 81e druk (1952)
Plaatjes van de 88e druk (1958)
Plaatjes van de 10e druk van de plano-uitgave (1964)
Plaatjes van de 94e druk (1967)

Titelgegevens

Titel: Taschenatlas der ganzen Welt, Die Erde Taschenatlas, Kleiner Weltatlas (plano-uitgave)
Uitgever: Justus Perthes en VEB Hermann Haack, Gotha
Jaar: 1949-1967 (80e-94e druk)

Titelpagina uitgave 1949 (Flemming): Taschenatlas der ganzen Welt
Völlig neubearbeitete Auflage
24 Karten in Kupferstich
Flemmings Verlag Kartographisches Institut Hamburg Vertaling:
Zakatlas van de hele wereld
Geheel nieuw bewerkte uitgave
24 kaarten in kopergravure
Uitgeverij Flemming Cartografisch instituur Hamburg

Titelpagina uitgave 1952 (81e druk, Justus Perthes): Justus Perthes Taschenatlas der ganzen Welt
81., neubearbeitete Auflage
26 Karten in Kupferstich Mit Index und statistischem Text
Justus Perthes Gotha 1952 Vertaling:
Justus Perthes Zakatlas van de hele wereld
81e nieuw bewerkte uitgave
26 kaarten in kopergravure Met register en statistische gegevens
Justus Perthes Gotha 1952

Titelpagina plano-uitgave 1953 (83e druk, VEB Geographisch-Kartographische Anstalt): Kleiner Weltatlas
I. Planoausgabe der 83. Auflage des Taschenatlas der ganzen Welt
völlig neubearbeitet und erweitert
26 Karten in Kupferstich mit Index und statistischem Text
VEB Geographisch-Kartographische Anstalt Gotha Vertaling:
Kleine wereldatlas
1e plano-uitgave van de 83e druk van de Zakatlas van de hele wereld
Geheel nieuw bewerkt en uitgebreid
26 kaarten in kopergravure, met een register en statistische gegevens
VEB Geographisch-Kartographische Anstalt Gotha

Titelpagina uitgave 1958 (88e druk, VEB Hermann Haack): Die Erde Taschenatlas
88., neubearbeitete Auflage
30 Karten in Kupferstich mit statistischem Text und Namenverzeichnis
VEB Hermann Haack Geographisch-Kartographische Anstalt Gotha 1958 Vertaling:
De Aarde, zakatlas
88e nieuw bewerkte uitgave
30 kaarten in kopergravure, met statistische gegevens en een register
VEB Hermann Haack Geographisch-Kartographische Anstalt Gotha 1958

Taschenatlas der ganzen Welt, Die Erde Taschenatlas, Kleiner Weltatlas
Voorkant banden XL
boven: 1949, 1952, 1953, 1962; onder: 1953, 1955, 1964, 1967
Dit is de vijfde en laatste reeks van wereldatlassen in zakformaat waarvan de kaarten gebaseerd zijn op die uit de zakatlassen van Justus Perthes. De opvolgers van deze reeks, met titel 'Haack Kleiner Atlas. Die Erde', hebben een heel andere cartografie.
In de loop van de periode 1949-1967 zijn de atlassen onder een aantal verschillende titels verschenen. Van 1949 tot 1953 was de titel 'Taschenatlas der ganzen Welt', daarna tot 1967 'Die Erde Taschenatlas' of 'Taschenatlas Die Erde'. Van 1953 tot 1967 verscheen parallel daaraan een plano-uitgave onder de titel 'Kleiner Weltatlas'.
Ook de uitgever is wisselend. De uitgave van 1949 (geen druk vermeld) verscheen als licentie-uitgave bij Flemming in Hamburg (West-Duitsland). In 1952 werd de atlas uitgegeven door Justus Perthes in Gotha (Oost-Duitsland). Dat bedrijf werd in 1953 genationaliseerd. De uitgave van de verschillende zakatlassen werd voortgezet onder de naam 'VEB Geographisch-Kartographische Anstalt', vanaf 1955 'VEB Hermann Haack Geographisch-Kartographische Anstalt' of kort 'VEB Hermann Haack' (VEB = Volkseigener Betrieb, in feite een staatsbedrijf in Oost-Duitsland).
Hermann Haack (1872-1966) werkte al vanaf 1897 bij Justus Perthes in Gotha. Hij was onder andere hoofdredacteur van de 10e druk en de internationale uitgave van Stielers Hand-Atlas. Hij ging met pensioen in 1943 maar keerde in 1945 terug. Tot 1954 heeft hij voor Perthes en de latere VEB gewerkt.
In de verschillende uitgaven worden ook redacteuren, cartografen en/of graveurs genoemd.
- uitgave 1949: E.R. Fugmann, H. Pries, E. Gabriel, E. Reintjes
- 81e druk (1952): Hans-Richard Fischer (redactie), Erich Oschmann (cartografie), Eckstein, Hauck, Lürtzing, Raumschüssel, Schneider, Spittel (gravure)
- 82e-88e druk (1953-1958): Hans-Richard Fischer, Horst Perlt (redactie en cartografie)
- 91e druk (1962): Dr. Kurt Witthauer, Horst Perlt (redactie en cartografie)
- 93e-94e druk (1964-1967): Dr. Kurt Witthauer (redactie tekstdeel)
In de periode 1950-1966 verschenen bij Perthes/Haack ook andere zakatlassen.
- Taschenatlas von Deutschland / Die beiden deutschen Staaten: Atlas van Duitsland
- Die Welt der Antike (Atlas antiquus): Atlas van de Oudheid
- Die Weltmeere: Zeeatlas

Banden

De atlassen uit deze reeks hebben een groot aantal verschillende banden. De titel staat meestal op de voorkant van de band, soms ook op de rug. De uitgave 1949 heeft een blauwe 'calico' (gedrukt katoenen) band, de uitgaven 1952-1953 een lichtbruine of lichtgele linnen band en de uitgaven 1954-1955 een lichtbruine kartonnen band met linnen rug, soms met stofomslag. Vanaf 1958 (of eerder) hebben de atlassen een donkerbruine plastic band. De afmetingen zijn steeds ongeveer 10 × 17 cm (B × H). Bij de plano-uitgaven (Kleiner Weltatlas) hebben de vroege een eenvoudige lichtbruine kartonnen band met linnen rug, de latere een meer decoratieve lichtgroene linnen band. De banden van de plano-uitgaven zijn natuurlijk ook twee keer zo groot als die van de andere uitgaven: 20 × 17 cm (B × H).

Inhoud

Ook de inhoud van de verschillende uitgaven varieert nogal. Er is steeds een titelpagina met op de achterkant de namen van redacteur(en), soms ook van cartografen en graveurs, van uitgever en drukker – voor het tekstdeel een enkele keer Engelhard-Reyher, die ook vroeger regelmatig voor Perthes werkte – en de oplage.

Vanaf 1954 staat de oplage er ook in duizendtallen (vanaf de 1e druk, neem ik aan) met een merkwaardige sprong van 1954 naar 1955 (1071e-1090e duizendtal in 1954, 2001e-2020e duizendtal in 1955). In de laatste uitgave (94e druk, 1967) is sprake van het 2371e-2430e duizendtal. Dat zou dan betekenen dat er vanaf de 1e druk in 1845 ruim 2.400.000 exemplaren van de zakatlas zijn verschenen.

De uitgave van 1949 heeft een voorwoord, de andere niet. Er is steeds een inhoudsopgave van het tekstdeel en de kaarten. Het tekstdeel bevat meestal enkele uitspraakregels en verder geografisch-statistische informatie (76-184 bladzijden). Het aantal kaarten is 24 (uitgave 1949), 26 (1952-1955) of 30 (1956-1967). Alle uitgaven behalve die van 1949 hebben een plaatsnamenregister (68-106 bladzijden). Bij de plano-uitgaven passen er natuurlijk twee bladzijden op één vel. In de uitgaven vanaf 1962 is een ander lettertype gebruikt waardoor er minder tekst op een bladzijde past.

De 24 kaarten in de uitgave van 1949 zijn nog dezelfde als die in de vooroorlogse uitgaven – in de uitgaven van 1940-1944 waren ook veel deelkaarten van Duitsland opgenomen. Ze zijn bijgewerkt naar de actuele situatie en fotografisch gereproduceerd in matige kwaliteit. De indeling: een wereldkaart, Europa (14 kaarten), Azië (3), Afrika (1), Australië (1) en Amerika (4).

De uitgaven van 1952-1955 hebben 26 kaarten. De kaart van noordoostelijk Midden-Europa is vervallen, en er zijn kaarten toegevoegd van Polen en de Oostzeelanden, en van het Aziatische deel van de Sovjet-Unie (2 bladen). Enkele kaarten zijn verschoven om beter aan te sluiten bij de staatkundige situatie van na de tweede wereldoorlog. De kaarten van Midden-Amerika, Zuid-Amerika en Afrika zijn grondiger gewijzigd. De druk van deze kaarten is van betere kwaliteit. De indeling: een wereldkaart, Europa (14 kaarten), Azië (5), Australië (1), Amerika (4) en Afrika (1).

In 1956 zijn er vier kaarten toegevoegd: West-Tsjechoslowakije en Oostenrijk, de Benelux, het Midden-Oosten, en het gebied van de Grote Meren in Noord-Amerika. Ook nu zijn enkele kaarten verschoven. De indeling: een wereldkaart, Europa (16 kaarten), Azië (6), Australië (1), Amerika (5) en Afrika (1). Alle details zijn te vinden in de gecombineerde inhoudsopgave 1949-1967. Zie ook het overzicht van alle uitgaven van deze zakatlas.

De kaarten zijn vervaardigd in kopergravure en gedrukt in kleur. Alle kaarten zijn staatkundig gekleurd (randkleur). Bovenaan de kaart staan steeds de naam en het nummer van het blad. Onderaan staan de schaal en een schaalstok. In de marges staan letters (verticaal) en getallen (horizontaal) om met behulp van het register plaatsnamen te kunnen vinden. In de uitgave van 1949 zijn de schalen 1:60.000.000, 1:30.000.000 en veelvouden daarvan. In latere uitgaven hebben de nieuwe kaarten soms schalen die daar iets van afwijken. Details staan in de lijst van kaarten, bijkaarten en schaal.

Vergelijking met eerdere uitgaven

Vergeleken met de uitgaven 1940-1944 en de vooroorlogse uitgaven zijn er cartografisch niet veel verschillen. De stijl van de kaarten is in grote lijnen gelijk gebleven. Het aantal kaarten is wel veranderd: van 24 in de vooroorlogse uitgaven, via 44 of 45 in de uitgaven 1940-1944 (met 23 of 24 deelkaarten van Duitsland), tot opnieuw 24 in de uitgave 1949, 26 in de uitgaven 1952-1955 en 30 vanaf 1956. Ook zijn er vanaf 1952, zoals hierboven beschreven, wijzigingen in de uitsnede van sommige kaarten.

Interessant is ook een vergelijking met de zakatlas zoals die voor het eerst verscheen in 1884 (de 'tweede reeks' van uitgaven van deze zakatlas). Van de oorspronkelijke 24 kaarten uit (bijvoorbeeld) de uitgave van 1886 zijn er in 1967 (de allerlaatste uitgave) 14 in wezen gelijk gebleven, 5 verschoven, 4 geheel vernieuwd en 1 weggelaten. Dat betekent dat ruim de helft van de kaarten uit 1886 ook ruim 80 jaar later nog steeds bruikbaar is gebleken. De kaarten maken ook in 1967 nog zeker geen gedateerde indruk.

Details zijn te vinden in de vergelijkende tabellen.

Vergelijking van de uitgaven 1949 en 1944
Vergelijking van de uitgaven 1886 en 1967

Zie ook de pagina met plaatjes van de kaarten uit de uitgaven 1886 en 1967 ter vergelijking naast elkaar.

Geraadpleegde exemplaren: jaar (druk)

Taschenatlas
- 1949 (Flemming), 1952 (81.2), 1953 (82.2), 1954 (84), 1955 (85), 1958 (88), 1962 (91), 1967 (94)
Kleiner Weltatlas
- 1953 (1), 1964 (10)

Taschenatlas der ganzen Welt, 80th-83rd editions (1949-1953)
Die Erde Taschenatlas, 84th-94th editions (1954-1967)
Kleiner Weltatlas, 1st-11th editions (1953-1967)

Below is a description of the atlas in keywords. Related pages
- Preface to the atlas
- Pictures of the atlas
- Tables and lists to the atlas
- Comparison (pictures) of the 1886 and 1967 editions
and also
- Pictures of the 1949 edition
- Pictures of the 81st edition (1952)
- Pictures of the 88th edition (1958)
- Pictures of the 10th edition of the plano version (1964)
- Pictures of the 94th edition (1967)

Title description
- Title: Taschenatlas der ganzen Welt, Die Erde Taschenatlas, Kleiner Weltatlas (plano version)
  Publisher: Justus Perthes and VEB Hermann Haack, Gotha
  Year: 1949-1967 (80th-94th editions)
- Title page 1949 edition (Flemming): Taschenatlas der ganzen Welt
  Völlig neubearbeitete Auflage
  24 Karten in Kupferstich
  Flemmings Verlag Kartographisches Institut Hamburg Translation:
  Pocket Atlas of the entire World
  Completely reworked edition
  24 maps in copper engraving
  Flemming Publishers Cartographic Institute Hamburg
- Title page 1952 edition (81st edition, Justus Perthes): Justus Perthes Taschenatlas der ganzen Welt
  81., neubearbeitete Auflage
  26 Karten in Kupferstich Mit Index und statistischem Text
  Justus Perthes Gotha 1952 Translation:
  Justus Perthes Pocket Atlas of the entire World
  81st reworked edition
  26 maps in copper engraving With an index and statistical data
  Justus Perthes Gotha 1952
- Title page plano version 1953 (83rd edition, VEB Geographisch-Kartographische Anstalt): Kleiner Weltatlas
  I. Planoausgabe der 83. Auflage des Taschenatlas der ganzen Welt
  völlig neubearbeitet und erweitert
  26 Karten in Kupferstich mit Index und statistischem Text
  VEB Geographisch-Kartographische Anstalt Gotha Translation:
  Small World Atlas
  1st plano version of the 83rd edition of the Pocket Atlas of the entire World
  completely reworked and expanded
  26 maps in copper engraving with an index and statistical data
  VEB Geographisch-Kartographische Anstalt Gotha
- Title page 1958 edition (88th edition, VEB Hermann Haack): Die Erde Taschenatlas
  88., neubearbeitete Auflage
  30 Karten in Kupferstich mit statistischem Text und Namenverzeichnis
  VEB Hermann Haack Geographisch-Kartographische Anstalt Gotha 1958 Translation:
  The Earth. Pocket Atlas
  88th reworked edition
  30 maps in copper engraving with statistical data and an index
  VEB Hermann Haack Geographisch-Kartographische Anstalt Gotha 1958
- Taschenatlas der ganzen Welt, Die Erde Taschenatlas, Kleiner Weltatlas
  Front covers XL
  top: 1949, 1952, 1953, 1962; bottom: 1953, 1955, 1964, 1967
  This is the fifth and last series of pocket size world atlases with maps based on those in the pocket atlases from Justus Perthes. The successors of this series, entitled 'Haack Kleiner Atlas. Die Erde' have a completely different cartography.
- In the 1949-1967 period the atlases were published under several titles. From 1949 to 1953 the title was 'Taschenatlas der ganzen Welt', thereafter until 1967 'Die Erde Taschenatlas' or 'Taschenatlas Die Erde'. From 1953 to 1967 there was a parallel plano version entitled 'Kleiner Weltatlas'.
- Also varying is the publisher. The 1949 edition (without an edition number) appeared as a licensed version at Flemming Publishers in Hamburg (West Germany). In 1952 the atlas was published by Justus Perthes in Gotha (East Germany), a company that was nationalized in 1953. The publication of the pocket atlases was continued under the name 'VEB Geographisch-Kartographische Anstalt', from 1955 'VEB Hermann Haack Geographisch-Kartographische Anstalt' or shortly 'VEB Hermann Haack' (VEB = Volkseigener Betrieb = people-owned enterprise, in fact a state-owned company in East Germany).
- Hermann Haack had been working at Perthes from 1897. He also was the editor in chief of the 10th edition and the international edition of Stielers Hand-Atlas. He retired in 1943 but he returned to the company in 1945. Until 1954 has been working for Perthes and the later VEB.
- Editors, cartographers and engravers are also mentioned in several editions.
  - 1949 edition: E.R. Fugmann, H. Pries, E. Gabriel, E. Reintjes
  - 81th edition (1952): Hans-Richard Fischer (editor), Erich Oschmann (cartography), Eckstein, Hauck, Lürtzing, Raumschüssel, Schneider, Spittel (engraving)
  - 82nd-88th editions (1953-1958): Hans-Richard Fischer, Horst Perlt (editor, cartography)
  - 91st edition (1962): Dr. Kurt Witthauer, Horst Perlt (editor, cartography)
  - 93rd-94th editions (1964-1967): Dr. Kurt Witthauer (editor of the text section)
- Other pocket atlases were published by Perthes/Haack in the 1950-1966 period.
  - Taschenatlas von Deutschland / Die beiden deutschen Staaten: Atlas of Germany
  - Die Welt der Antike (Atlas antiquus): Atlas of the Ancient World
  - Die Weltmeere: Sea Atlas
Bindings
- The atlases from this series have a lot of different bindings. Usually the title is on the front cover, sometimes also on the spine. The 1949 edition has a blue calico binding, the 1952-1953 editions a light brown or yellow cloth binding and the 1954-1955 editions a light brown cardboard binding with a cloth spine, and sometimes also a dust jacket. From 1958 (or earlier) the atlases have a dark brown plastic binding. The size of all of these bindings is around 10 × 17 cm (W × H). From the plano versions (Kleiner Weltatlas) the earlier editions have a plain light brown cardboard binding with a cloth spine, the later a more decorative light green cloth binding. The size of these binding is of course twice that of the other versions: 20 × 17 cm (W × H).
Contents
- The contents of the editions is also varying. There is always a title page with on its verso the names of editor(s), sometimes also cartographers and engravers, publisher and printer – for the text section a few times Engelhard-Reyher who has worked for Perthes earlier – and number of copies.
- From 1954 on the number of copies is also mentioned in thousands (starting with the 1st edition, I assume) with a curious jump from 1954 to 1955 (1071st-1090th thousand in 1954, 2001st-2020th thousand in 1955). The last edition (94th in 1967) calls for the 2371st-2430th thousand, implying that more than 2,400,000 copies of the atlas have appeared since the 1st edition in 1845.
- The 1949 edition is the only one with a preface. All editions have a table of contents of the text and map sections. The text section usually contains some pronunciation rules and statistical and geographical information (74-184 pages). The number of map sheets is 24 (1949 edition), 26 (1952-1955) or 30 (1956-1967). Most editions have a name index (68-106 pages); the exception is the 1949 edition. Of course the plano versions have two pages on one sheet. In the 1962 and later editions a different font is used which allows less text on a page.
- The 24 map sheets in the 1949 edition are the same as in the pre-war editions – the 1940-1944 editions also contained many regional maps of Germany. They have been updated and reproduced photographically in a poor quality. Distribution of the maps: one world map, Europe (14 maps), Asia (3), Africa (1), Australia (1) and the Americas (4).
- The 1952-1955 editions have 26 map sheets. The map of Northeastern Central Europe was omitted and maps of Poland and the Baltic countries, and the Asian part of the Soviet Union (2 sheets) were added. Some maps have been shifted in order to better fit the post-war political situation. The maps of Central America, South America and Africa were changed more fundamentally. The printing has a much better quality. Distribution of the maps: one world map, Europe (14 maps), Asia (5), Australia (1), the Americas (4) and Africa (1).
- In 1956 four maps were added: Western Czechoslovakia and Austria, the Benelux countries, the Middle East and the Great Lakes region in North America. Again some maps were shifted. Distribution of the 30 maps: one world map, Europe (16 maps), Asia (6), Australia (1), the Americas (5) and Africa (1). Details can be found in the combined table of contents 1949-1967. See also the overview of all editions of this pocket atlas.
- The maps have been produced in copper engraving and were printed in color. All maps are politically colored (outline color). In the upper margin of the maps are the name and number of the sheet. In the lower margin are the scale and a linear scale. The margins contain characters (vertically) and numbers (horizontally) to help finding place names with the index. In the 1949 edition the scales are 1:60,000,000, 1:30,000,000 and multiples thereof. In later editions the new maps may have slightly different scales. Details can be found in the list of maps, inset maps, scale.
In comparison with earlier editions
- Compared with the 1940-1944 editions and the pre-war editions the cartographic differences are minor. The map style has not changed substantially. The number of maps has changed however: from 24 in the pre-war editions, 44 or 45 in the war editions (with 23 or 24 regional maps of Germany), to again 24 in the 1949 edition, 26 in the 1952-1955 editions and 30 later on. As described above, the cut-out of some maps has changed in 1952 and afterwards.
- Also interesting is a comparison with the pocket atlas as it appeared for the first time in 1884 (the 'second series' of editions of this pocket atlas). Out of the 24 maps from (for example) the 1886 edition, in 1967 (the very last edition) 14 maps have not essentially changed, 5 were shifted, 4 completely renewed and 1 omitted. This means that more than half of the maps in the 1886 edition have proved to be serviceable after 80 years. Even in 1967 the maps don't have an outdated look.
- Details can be found in the comparison tables.
  - Comparison of the 1949 and 1944 editions
  - Comparison of the 1886 and 1967 editions
  There is also a page with pictures of the maps of the 1886 and 1967 editions side by side for comparison purposes.

Copies consulted: year (edition)
- Taschenatlas
  - 1949 (Flemming), 1952 (81.2), 1953 (82.2), 1954 (84), 1955 (85), 1958 (88), 1962 (91), 1967 (94)
- Kleiner Weltatlas
  - 1953 (1), 1964 (10)

valid HTML valid CSS