Perthes Taschenatlas der ganzen Welt, 72e-79e druk (1940-1944)

See below for (a summary of) this text in English.

Hieronder staat de beschrijving van de atlas. Daarbij horen ook de volgende pagina's

• Voorwoord bij de atlas
• Plaatjes van de atlas
• Tabellen en lijsten bij de atlas
• Vergelijking (plaatjes) met de 70e druk (1936)
• Vergelijking (plaatjes) met de Welt-Atlas der DBG

en ook

• Plaatjes van de 72e druk (1940)
• Plaatjes van de 76e druk (1942)
• Plaatjes van de 79e druk (1944)

Titelgegevens

Titel: Taschenatlas der ganzen Welt
Uitgever: Justus Perthes, Gotha
Jaar: 1940-1944 (72e-79e druk)

Titelpagina 72e druk (1940): Justus Perthes' Taschenatlas der ganzen Welt
72., stark erweiterte und von Grund auf neubearbeitete Auflage
44 Karten in Kupferstich
[logo Justus Perthes]
Gotha: Justus Perthes  1940 Vertaling:
Justus Perthes Zakatlas van de gehele Wereld
72e, zeer uitgebreide en geheel nieuw bewerkte uitgave
44 kaarten in kopergravure
[logo Justus Perthes]
Gotha, Justus Perthes  1940

Titelpagina 75e druk (1941): Justus Perthes' Taschenatlas der ganzen Welt
75. Auflage
44 Karten in Kupferstich
[logo Justus Perthes]
Gotha: Justus Perthes  1941

Titelpagina 76e druk (1942): Justus Perthes' Taschenatlas der ganzen Welt
76. Auflage
45 Karten in Kupferstich
[logo Justus Perthes]
Gotha: Justus Perthes  1942

• Perthes Taschenatlas der ganzen Welt
  Voorkant banden 1940, 1943, speciale uitgave 1944
  Dit is de vierde reeks van wereldatlassen in zakformaat van Justus Perthes. Deze atlassen zijn onder verschillende titels tot 1967 uitgegeven. Zie ook het overzicht van alle zakatlassen van Justus Perthes.
• Kenmerkend voor deze reeks is het grote aantal van 44 of 45 kaarten. Dit aantal wordt veroorzaakt door het opnemen van ruim 20 detailkaarten van Duitsland. De eerdere uitgaven hebben 24 kaarten, waaronder maar 3 detailkaarten van Duitsland, en de latere 26 tot 30. De atlassen uit deze reeks zijn dan ook beduidend dikker. Uiterlijk is er verder niet veel verschil.
• Tot 1938 verscheen ook de Taschen-Atlas vom Deutschen Reich (zakatlas van Duitsland). Die uitgave is door deze atlas overbodig geworden. Vanaf 1950 verscheen wel weer een aparte zakatlas met detailkaarten van Duitsland.
• Van deze atlas wordt geen auteur genoemd. Het voorwoord is alleen ondertekend met de initialen M.H.

Band

De eerste uitgaven (1940-1942) hebben een band van groen 'calico' (gedrukt katoen). Bij de latere uitgaven (1943-1944) is de band van karton met een linnen rug. De afmetingen zijn  10,5 × 17 cm (B × H).  Op de voorkant staat de titel "Justus Perthes Taschenatlas der ganzen Welt" met het logo van Justus Perthes in de vorm van het monogram JP. De titel staat ook op de rug. Op het schutblad voorin staat het bladoverzicht van de detailkaarten van Duitsland.

Inhoud

De atlas bevat een titelpagina, 1 bladzijde voorwoord, 1 bladzijde overzicht van de kaarten en 3 bladzijden met inhoudsopgave van het statistische deel (geordend op land). Daarna komen 16 bladzijden met allerlei gegevens over de wereld in het algemeen en 96 of 94 bladzijden met vooral statistische gegevens over de verschillende landen (geordend op werelddeel). Vanaf de 75e druk (1941) zijn er 2 tekstpagina's minder omdat de gegevens over Estland, Letland en Litouwen (geannexeerd door de Sovjet-Unie) zijn weggelaten. Daarna komen de 44 of 45 kaarten met afmetingen  20 × 17 cm,  in kleur, enkelzijdig gedrukt op steviger papier dan dat van de tekstpagina's. Er is geen plaatsnamenregister.

De atlas begint met een wereldkaart. Daarna komen een kaart van Europa, een overzichtskaart en 23 of (vanaf de 76e druk, 1942) 24 deelkaarten van Duitsland. De overige Europese landen staan op 9 kaarten en voor de rest van de wereld zijn er nog eens 9 kaarten: 3 van Azië, 1 van Afrika en 1 van Australië, en 4 van Noord- en Zuid-Amerika. Zie ook de inhoudsopgave.

De kaarten hebben min of meer uniforme schalen. De overzichtskaarten van de werelddelen hebben de schaal 1:60.000.000 (Europa 1:30.000.000). De andere schalen zijn daar veelvouden van, zoals 1:7.500.000 (de meeste landen in Europa) en 1:1.500.000 (de detailkaarten van Duitsland). Zie voor alle gegevens de lijst van kaarten, bijkaarten en schaal. Ondanks de kleine schaal staan er veel gegevens op de kaarten. De detailkaarten van Duitsland zijn daardoor wel erg vol geworden.

De kaarten zijn vervaardigd in kopergravure en gedrukt in kleur. Alle kaarten zijn staatkundig gekleurd (randkleur; voor enkele Sovjet-republieken vlakkleur). Bovenaan de kaart staan steeds de naam van het blad, de titel "Taschen-Atlas" en het nummer van het blad. Onderaan staan de schaal, de tekst "Gotha: Justus Perthes" en een schaalstok.

Vanaf de 75e druk staat er een graveerdatum op de kaarten. In de 78e en 79e druk wordt ook de datum vermeld tot waarop de kaarten zijn bijgewerkt (Stand).

• 75e druk (1941): datum II/1941
• 76e druk (1942): datum IV/1941, enkele kaarten I/1942 (23, 24, 26, 27)
• 77e druk (1943): datum IV/1942
• 78e druk (1943): datum III/1943, Stand 26.5.43
• 79e druk (1944): datum III/1944, Stand 1.1.44

Zie ook de tabel van kaarten en datering.

Uitgaven

In de periode 1940-1944 zijn de 72e tot en met de 79e druk verschenen. In 1941 en in 1943 verschenen zelfs twee uitgaven. De oplage was ook erg hoog, vaak meer dan 50.000 exemplaren (in 1944 zelfs ruim 150.000). Vanaf de 75e druk heeft het tekstdeel 2 bladzijden minder (Estland, Letland en Litouwen geannexeerd door de Sovjet-Unie). Vanaf de 76e druk is er een kaart meer (regio Lwów / Lemberg geannexeerd door Duitsland).

Op de kaarten zijn de frequente staatkundige veranderingen zorgvuldig bijgehouden, in het bijzonder op die van Europa, Duitsland, de Donaulanden, Oost-Europa en de Balkan. Details zijn te vinden in de tabellen staatkundige veranderingen per uitgave en staatkundige veranderingen op de kaarten.

Vergelijking met eerdere uitgaven

Het opvallendste verschil met de 60e-71e druk (1924-1937) is het veel grotere aantal kaarten: 44 (of 45) in plaats van 24. Dat komt natuurlijk vooral door het opnemen van 23 (of 24) detailkaarten van Duitsland; de 3 deelkaarten van Duitsland uit de eerdere uitgaven zijn daarbij vervallen. Verder is er, afgezien van een nieuwe wereldkaart, niet veel veranderd. Zie ook de tabel met een vergelijking met Perthes Taschenatlas (1924-1937) en de aparte pagina met plaatjes van beide atlassen ter vergelijking naast elkaar.

Hoewel er eerder een Taschenatlas vom Deutschen Reich (zakatlas van Duitsland) was verschenen, met kaarten van Duitsland op dezelfde schaal als in deze atlas, zijn die kaarten toch niet rechtstreeks gebruikt; de uitsnede in deze atlas is heel anders. Alleen het basismateriaal, de kaart van Duitsland uit de 9e druk van Stielers Hand-Atlas, is hetzelfde.

Opvallend is de overeenkomst met de Welt-Atlas der Deutschen Buch-Gemeinschaft (ca. 1928). Daarin staan 15 detailkaarten van Duitsland die dezelfde basis en dezelfde uitsnede hebben als die in deze atlas. De andere 8 (of 9) in deze atlas zijn kaarten van gebieden die later door Duitsland zijn geannexeerd. Details staan in de tabel van vergelijking met Welt-Atlas DBG en op de aparte pagina met plaatjes van beide atlassen.

Oplage zakatlas (1907-1983)

• Franz Köhler: Gothaer Wege in Geographie und Kartographie, p. 257

Geraadpleegde exemplaren

• jaar (druk): 1940 (72), 1940 (73), 1941 (75), 1942 (76), 1943 (77), 1943 (78), 1944 (79)

Perthes Taschenatlas der ganzen Welt, 72nd-79th editions (1940-1944)

• Below is a description of the atlas in keywords. Related pages
  • Preface to the atlas
  • Pictures of the atlas
  • Tables and lists to the atlas
  • Comparison (pictures) with the 70th edition (1936)
  • Comparison (pictures) with the Welt-Atlas der DBG
  and also
  • Pictures of the 72nd edition (1940)
  • Pictures of the 76th edition (1942)
  • Pictures of the 79th edition (1944)

• Title description
  • Title: Taschenatlas der ganzen Welt
    Publisher: Justus Perthes, Gotha
    Year: 1940-1944 (72nd-79th editions)
  • Title page 72nd edition (1940):
    Justus Perthes' Taschenatlas der ganzen Welt
    72., stark erweiterte und von Grund auf neubearbeitete Auflage
    44 Karten in Kupferstich
    [logo Justus Perthes]
    Gotha: Justus Perthes  1940 Translation:
    Justus Perthes Pocket Atlas of the entire World
    72nd, largely extended and completely reworked edition
    44 maps in copper engraving
    [logo Justus Perthes]
    Gotha, Justus Perthes  1940
  • Title page 75th edition (1941):
    Justus Perthes' Taschenatlas der ganzen Welt
    75. Auflage
    44 Karten in Kupferstich
    [logo Justus Perthes]
    Gotha: Justus Perthes  1941
  • Title page 76th edition (1942):
    Justus Perthes' Taschenatlas der ganzen Welt
    76. Auflage
    45 Karten in Kupferstich
    [logo Justus Perthes]
    Gotha: Justus Perthes  1942
  • Perthes Taschenatlas der ganzen Welt
    Front covers 1940, 1943, special edition 1944
    This is the fourth series of pocket size world atlases from Justus Perthes. These atlases have been published until 1967 under several different titles. See also the overview of all pocket atlases from Justus Perthes.
  • The atlases of this series are characterized by the large number of maps (44 or 45). The reason for this is the inclusion of more than 20 regional maps of Germany. Earlier editions had only 24 maps – and only 3 regional maps of Germany – and later editions from 26 to 30. Therefore the atlases from this series are considerably thicker. The overall appearance is not very different.
  • Until 1938 was published the Taschen-Atlas vom Deutschen Reich (pocket atlas of Germany). That atlas was made superfluous when this atlas appeared. From 1950 again a separate atlas was published with regional maps of Germany.
  • No author is mentioned for this atlas. The preface is only signed with the initials M.H.
• Binding
  • The early editions (1940-1942) have a green calico binding measuring  10.5 × 17 cm (W × H).  Later editions (1943-1944) have a cardboard binding with a cloth spine. On the front cover is the title "Justus Perthes Taschenatlas der ganzen Welt" with the Justus Perthes logo in the form of a monogram JP. The title is also given on the spine. On the front endpaper is the sheet index for the regional maps of Germany.
• Contents
  • The atlas has a title page, 1 page preface, 1 page with the list of maps and 3 pages with the table of contents of the statistical section (ordered by country). Next are 12 pages with all kinds of data on the world in general and 96 or 94 pages with mainly statistical data on the separate countries (ordered by continent). In the 75th and later editions the 2 pages with information on Estonia, Latvia and Lithuania (annexed by the Soviet Union) have been omitted. Thereafter are the 44 or 45 maps measuring  20 × 17 cm,  in color, printed on one side only on heavier paper than the text pages. There is no index.
  • First in the atlas is a world map. Thereafter are a map of Europe, a general map and 23 or (from the 76th edition, 1942) 24 regional maps of Germany. There are 9 maps for the remaining European countries and another 9 for the rest of the world: 3 maps of Asia, 1 of Africa and Australia each, and 4 of the Americas. See also the table of contents.
  • The maps have rather uniform scales. The general maps of the continents have a scale of 1:60,000,000 (Europe 1:30,000,000). The other scales are multiples of this, such as 1:7,500,000 (most countries in Europe) and 1:1,500,000 (regional maps of Germany). Details can be found in the list of maps, inset maps and scale. In spite of the small scale the maps contain a lot of information. The regional maps of Germany are slightly overfilled.
  • The maps have been produced in copper engraving and were printed in color. All maps are colored politically (outline color; area color for some Soviet republics). In the upper margin of the maps are the name of the sheet, the title "Taschen-Atlas" and the sheet number. In the lower margin are the scale, the text "Gotha: Justus Perthes" and a linear scale.
  • In the 75th and later editions an engraving date is mentioned on the maps. In the 78th and 79th editions the date is given until which the maps have been updated (Stand).
    • 75th edition (1941): date II/1941
    • 76th edition (1942): date IV/1941, some maps I/1942 (23, 24, 26, 27)
    • 77th edition (1943): date IV/1942
    • 78th edition (1943): date III/1943, Stand 26.5.44
    • 79th edition (1944): date III/1944, Stand 1.1.44
    See also the table of maps and date.
• Editions
  • In the 1940-1944 period, the 72nd through the 79th editions of the atlas were published. In 1941 and 1943 there were even two editions. The number of copies was very high, usually more than 50,000 (in 1944 more than 150,000). Starting with the 75th edition the text section has two pages less than in the previous editions (Estonia, Latvia and Lithuania annexed by the Soviet Union; text pages omitted). From the 76th edition there is one more map (Lwów / Lemberg region annexed by Germany).
  • The frequent changes in political situation have been incorporated in the maps, especially those of Europe, Germany, the Danube countries, Eastern Europe and the Balkans. Details can be found in the tables political changes by edition en political changes on the maps.
• In comparison with earlier editions
  • The most striking difference with the 60th-71st editions (1924-1937) is the much larger number of cards: 44 (or 45) instead of 24. This is of course mainly due to the inclusion of 23 (or 24) detailed maps of Germany; the 3 regional maps of Germany from the earlier editions have been omitted. Furthermore, apart from a new world map, not much has changed. See also the table of comparison with Perthes Taschen Atlas (1924-1937) and the separate page with pictures of both atlases side by side for comparison.
  • Although earlier a Taschenatlas vom Deutschen Reich (pocket atlas of Germany) was published, with maps of Germany on the same scale as in this atlas, those maps have not been used directly; the cut-out in this atlas is completely different. Only the base material, the map of Germany from the 9th edition of Stielers Hand-Atlas, is the identical.
  • Remarkable is the correspondence with the World Atlas der Deutschen Buch-Gemeinschaft (ca. 1928). That atlas contains 15 regional maps of Germany with the same scale and same cut-out as in this atlas. The other 8 (or 9) in this atlas are maps of areas subsequently annexed by Germany. Details can be found in the table of comparison with Welt-Atlas DBG and on the separate page with pictures of both atlases.

• Number of copies pocket atlas (1907-1983)
  • Franz Köhler: Gothaer Wege in Geographie und Kartographie, p. 257

• Copies consulted
  • year (edition): 1940 (72), 1940 (73), 1941 (75), 1942 (76), 1943 (77), 1943 (78), 1944 (79)

© M. Witkam, 2011