Flemmings Generalkarten (±1850-1940)

See below for (a summary of) this text in English.

Hieronder staat de beschrijving van de kaartserie. Daarbij horen ook de volgende pagina's

• Plaatjes van de kaartserie
• Tabellen en lijsten bij de kaartserie

Titelgegevens

'Flemmings Generalkarten' is een verzamelnaam voor enkele reeksen kaarten die werden uitgegeven door Carl Flemming in Glogau, en door de opvolgers van deze uitgeverij: Flemming-Wiskott (Berlin) en Georg Westermann (Braunschweig). Ik onderscheid de volgende reeksen.

• 1e reeks: F. Handtke's General-Karten
  • ca. 1850 - ca. 1880. Verlag von C. Flemming, Glogau
• 2e reeks: Carl Flemmings Generalkarten
  • ca. 1880 - ca. 1900. Verlag von Carl Flemming in Glogau
• 3e reeks: Carl Flemmings Generalkarten
  • ca. 1900 - ca. 1920. Verlag Carl Flemming A.G.  Berlin, Glogau
• 4e reeks: Flemmings Generalkarten
  • ca. 1920 - 1932. Carl Flemming u. C.T. Wiskott A.G.  Berlin, Glogau
• 5e reeks: Flemmings Generalkarten
  • 1932 - ca. 1940. Georg Westermann,  Braunschweig, Berlin, Hamburg

Gegevens over deze kaarten zijn moeilijk te vinden. De – voorlopige – indeling in 'reeksen' is gebaseerd op enkele lijsten van leverbare kaarten, uit de periode 1850-1940, en op het verschil in uitgever.

• Flemmings Generalkarten, Nr. 20 (ca. 1920)
  Niederlande, Belgien und Luxemburg
  Nederland, België en Luxemburg / Netherlands, Belgium and Luxemburg
  Friedrich Handtke (1815-1879) was de redacteur van Sohr-Berghaus Hand-Atlas en van Reymann's Special-Karte, eveneens uitgegeven door Flemming.
• Rond 1910 verscheen de reeks Flemmings Namentreue Länderkarten. De kaarten van deze, nooit voltooide, reeks zijn dezelfde als die van de 9e druk van Sohr-Berghaus Hand-Atlas. De kartografie daarvan is heel anders – en veel preciezer – dan die van de Generalkarten.
• Vanaf ongeveer 1900 tot rond 1940 verscheen, als aanvulling voor de Pruisische provincie Silezië, ook de serie Flemmings Handkarte von Schlesien.
• In 1919 fuseerde uitgeverij Flemming met C.T. Wiskott in Breslau (Wrocław).
• In 1932 ging het bedrijf failliet. De reeks Generalkarten is toen overgenomen door de uitgeverij Georg Westermann in Braunschweig.
• Glogau was een vrij kleine stad in de Pruisische provincie Silezië. Het ligt tegenwoordig in Polen, en het heet nu Głogów.

1e reeks
F. Handtke's General-Karten, ca. 1850 - ca. 1880

Op het omslag van F. Handtke's Schul-Atlas (8e druk, 1851) staat een overzicht van de 13 toen leverbare General-Karten 'in het grootste kaartformaat'. Dat zijn twee wereldkaarten, kaarten van de werelddelen, kaarten van enkele Europese landen (Duitsland, Oostenrijk, Frankrijk, Rusland) en, iets goedkoper, een kaart van Egypte en van de Kaukasus. In de lijst zitten veel lacunes, dus ik denk dat de reeks in de loop van de tijd verder is uitgebreid. De relatie met andere kaarten van uitgeverij Flemming – zoals die in Sohr-Berghaus Hand-Atlas – is onduidelijk.

2e reeks
Carl Flemmings Generalkarten, ca. 1880 - ca. 1900 (Flemming)

Friedrich Handtke leefde van 1815 tot 1879. De benaming 'Carl Flemmings Generalkarten' is dus wellicht vanaf ongeveer 1880 in gebruik. Ik heb een lijst gevonden van 40 kaarten; misschien een voortzetting en uitbreiding van de 1e reeks. Behalve wereldkaarten en kaarten van de werelddelen bevat de reeks nu veel meer kaarten van Europese landen en deelkaarten van Duitsland. Van landen buiten Europa zijn er nauwelijks kaarten. De voorbeeldkaart, van het Koninkrijk Saksen, is veel gedetailleerder dan die in de Sohr-Berghaus Hand-Atlas uit dezelfde periode.

3e reeks
Carl Flemmings Generalkarten, ca. 1900 - ca. 1920 (Flemming A.G.)

Vanaf 1898 was Flemming een Aktiengesellschaft (naamloze vennootschap) of A.G. die behalve in Glogau ook een vestiging in Berlijn had. De reeks Generalkarten is nu uitgebreid tot 50 nummers: wereldkaarten, kaarten van de werelddelen, van Duitsland en van vrijwel alle andere Europese landen, en kaarten van enkele gebieden buiten Europa zoals de landen langs de Nijl en Afghanistan.

De voorbeeldkaart, van de Verenigde Staten, is in grote lijnen dezelfde als die in de 8e druk van Sohr-Berghaus Hand-Atlas (ca. 1895). Die kaart is wel bijgewerkt, de bergen zijn nu in bruine arcering aangegeven, de staten hebben elk een eigen (vlak)kleur gekregen, er zijn scheepvaartlijnen ingetekend en de geografische lengte is gegeven t.o.v. de meridiaan van Greenwich (in de atlas de meridiaan van Ferro). Misschien zijn ook andere kaarten uit deze reeks gebaseerd op de atlaskaarten.

Daarnaast gaf Flemming nog verschillende andere kaarten uit. Aan de binnenkant van het omslag van de kaart van de Verenigde Staten worden kantoor- en reiskaarten genoemd, en de 'namentreue Länderkarten' uit de 9e druk van Sohr-Berghaus Hand-Atlas. In de eerste wereldoorlog verschenen ook verschillende Kriegskarten (oorlogskaarten).

4e reeks
Flemmings Generalkarten, ca. 1920 - 1932 (Flemming-Wiskott)

In mei 1919 is Flemming gefuseerd met Wiskott. Het vervaardigen van de Sohr-Berghaus atlas was rond 1910 stopgezet en het produceren van losse kaarten was een van de belangrijke activiteiten van de uitgeverij geworden. De reeks Generalkarten werd langzamerhand uitgebreid van 50 tot 75 nummers, met veel aandacht voor de Europese landen die na de eerste wereldoorlog waren ontstaan. Ook de bestaande kaarten werden bijgewerkt naar de situatie van na de eerste wereldoorlog.

Op het omslag van de kaarten staat nu prominent het (nieuwe?) bedrijfslogo met de naam Flemming in een Sütterlin-letter. De cartografie is niet meer direct te herleiden tot die van een eerder uitgegeven atlas. Er zijn soms sporen te zien van de 9e druk van Sohr-Berghaus, onder andere op de kaart van Australië (Nr. 4). De kaarten zijn vaak nogal slordig gedrukt in kleurenlithografie met – fletse – vlakkleur voor het afgebeelde gebied en rood voor spoorwegen. Het reliëf is zelden aangegeven. De kaarten maken een grauwe indruk.

5e reeks
Flemmings Generalkarten, 1932 - ca. 1940 (Westermann)

In 1932 ging de firma Flemming-Wiskott failliet. De productie van de grote landkaarten werd overgenomen door uitgeverij Westermann in Braunschweig. De reeks Generalkarten werd verder uitgebreid tot uiteindelijk ongeveer 90 nummers. Na 1940 zijn er waarschijnlijk geen nieuwe kaarten meer verschenen. Mijn exemplaar van de kaart van Europa (Nr. 11) geeft de situatie weer van eind 1939.

De naam op de kaarten is meestal 'Flemmings Generalkarten', maar er zijn ook exemplaren met als naam 'Westermanns Generalkarten'. Het Flemming-logo in Sütterlin-letter staat nog steeds bescheiden op het omslag. De cartografie is veel scherper dan die van de eerdere reeks, en de kleuren zijn ook veel helderder. De spoorwegen zijn nog steeds in rood aangegeven; de autowegen zijn nu duidelijk aangegeven in groen. Het reliëf is vaak aangegeven met bruine arcering of grijze schaduw. Zeker vergeleken met de kaarten uit de vorige reeks maken deze kaarten een frisse indruk.

Flemmings Generalkarten (±1850-1940)

• Below is a description of the map series in keywords. Related pages
  • Pictures of the map series
  • Tables and lists to the map series

• Title description
  • 'Flemmings Generalkarten' is a collective name for several series of maps published by the Carl Flemming publishing company in Glogau, and by its successors: Flemming-Wiskott (Berlin) and Georg Westermann (Brunswick). I distinguish between the following series.
  • 1st series: F. Handtke's General-Karten
    • ca. 1850 - ca. 1880. Verlag von C. Flemming, Glogau
  • 2nd series: Carl Flemmings Generalkarten
    • ca. 1880 - ca. 1900. Verlag von Carl Flemming in Glogau
  • 3rd series: Carl Flemmings Generalkarten
    • ca. 1900 - ca. 1920. Verlag Carl Flemming A.G.  Berlin, Glogau
  • 4th series: Flemmings Generalkarten
    • ca. 1920 - 1932. Carl Flemming u. C.T. Wiskott A.G.  Berlin, Glogau
  • 5th series: Flemmings Generalkarten
    • 1932 - ca. 1940. Georg Westermann,  Braunschweig, Berlin, Hamburg
  • Information on these maps is not readily available. The – provisional – subdivision in 'series' is based on some lists of maps available at the time (between 1850 and 1940) and on the difference in publishers.
  • Carl Flemmings Generalkarten, No. 22 (ca. 1900)
    Vereinigte Staaten
    Verenigde Staten / United States
    Friedrich Handtke (1815-1879) was the editor of Sohr-Berghaus Hand-Atlas and Reymann's Special-Karte, also published by Flemming.
  • Around 1910 another map series was published by Flemming: the Flemmings Namentreue Länderkarten. Those maps, also used in the 9th edition of Sohr-Berghaus Hand-Atlas are far more elaborate than the Generalkarten.
  • From around 1900 until 1940 a supplemental series of maps named Flemmings Handkarte von Schlesien was published covering the Prussian province of Silesia.
  • In 1919 the Flemming company merged with C.T. Wiskott in Breslau (Wrocław).
  • In 1932 the company went bankrupt. The map program was then adopted by the Georg Westermann publishing house in Brunswick.
  • Glogau was a modest town in the Prussian province of Silesia. It is situated in Poland today, and its name is now Głogów.
• 1st series: F. Handtke's General-Karten, ca. 1850 - ca. 1880
  • The cover of F. Handtke's Schul-Atlas (8th edition, 1851) contains a list of the 13 then available General-Karten 'of the largest map size': two memisphere maps, maps of the continents and of several European countries (Germany, Austria, France, Russia) and, a bit cheaper, maps of Egypt and the Caucasus. There are still a lot of holes in the list, so I suppose it has been expanded over time. There is no clear relationship with the other Flemming maps – such as those in the Sohr-Berghaus Hand-Atlas.
• 2nd series: Carl Flemmings Generalkarten, ca. 1880 - ca. 1900 (Flemming)
  • Friedrich Handtke lived from 1815 to 1879. The designation 'Carl Flemmings Generalkarten' may therefore have been used from 1880 on. I have found a list of 40 maps, probably a continuation and expansion of the 1st series. Apart from the hemisphere maps and the maps of the continents the series now contains a lot more maps of European countries and regional maps of Germany. It still contains hardly any map of a non-European country. The example map, the Kingdom of Saxony, is much more detailed than the contemporary map in the Sohr-Berghaus Hand-Atlas.
• 3rd series: Carl Flemmings Generalkarten, ca. 1900 - ca. 1920 (Flemming A.G.)
  • In 1898 the Glogau based Flemming company became an Aktiengesellschaft (corporation) or A.G. with an office in Berlin as well. The series of Generalkarten was expanded to 50 items: world maps, maps of the continents, maps of European countries and regional maps of Germany, and maps of some regions outside Europe such as the Nile Region and Afghanistan.
  • The example map, of the United States, is roughly identical to the map in the 8th edition of Sohr-Berghaus Hand-Atlas (ca. 1895). It has been updated though, the mountains are indicated with brown hachuring, the individual states are area colored, shipping routes are drawn and the geographical longitude is given with respect to the Greenwich meridian (the Ferro meridian in the atlas). Other maps in this series may also have been based on the Sohr-Berghaus atlas maps.
  • Apart from these maps the Flemming company published several other maps. On the inside cover are mentioned the office and travel maps and the 'namentreue Länderkarten' from the 9th edition of Sohr-Berghaus Hand-Atlas. In the first world war several Kriegskarten (war maps) were published.
• 4th series: Flemmings Generalkarten, ca. 1920 - 1932 (Flemming-Wiskott)
  • In May 1919 Flemming merged with C.T. Wiskott in Breslau (Wrocław). The production of the Sohr-Berghaus atlas had been discontinued around 1910 and the production of individual maps had become one of the main activities of the company. The series of Generalkarten was expanded from 50 to 75 items, with a special interest in the new European countries originated after the war. The existing maps were also brought in line with the post-war situation.
  • On the cover of the maps is the (new?) company logo with the Flemming name in Sütterlin script. The cartography cannot easily be reduced to earlier published atlases. Some traces are present of the 9th edition of Sohr-Berghaus, among others on the Australia map (Nr. 4). The maps are printed in color lithography, usually not with much care. The region in question is area colored (rather pale); railroads have a red accent. Mountain areas are rarely indicated by hachuring. The overall impression of the maps is dull.
• 5th series: Flemmings Generalkarten, 1932 - ca. 1940 (Westermann)
  • In 1932 the Flemming-Wiskott company went bankrupt. The production of large maps was adopted by the Westermann publishing house in Brunswick. The series of Generalkarten was gradually expanded to some 90 items. The publication seems to have been discontinued around the outbreak of the Second World War. My copy of the Europe map (Nr. 11) depicts the situation at the end of 1939.
  • The maps usually bear the designation 'Flemmings Generalkarten', but there are also copies named 'Westermanns Generalkarten'. The Flemming logo in Sütterlin script is still on the map covers, though in a reduced size. The cartography is clearer than in the preceding series; the colors are brighter. Railroads are still indicated in red and main roads are now given in green. There is brown hachuring or grey shadowing for mountain areas. Compared to the preceding series the maps make a bright and clear impression.

© M. Witkam, 2008
(rev. 2009-10-24)