Flemmings Handkarte / Heimatkarte von Schlesien (ca. 1900 - ca. 1940)

See below for (a summary of) this text in English.

Hieronder staat de beschrijving van de kaartserie. Daarbij horen ook de volgende pagina's

• Plaatjes van de kaartserie
• Tabellen en lijsten bij de kaartserie

Titelgegevens

Naam: Flemmings Handkarte von Schlesien (ook: Flemmings Neue Kreiskarte), Flemmings Heimatkarte von Schlesien
Uitgever: Carl Flemming, Glogau, Berlin
Jaar: ca. 1900 - ca. 1940

Titel Handkarte (ca. 1900 - ca. 1920, blad 16): Flemmings Handkarte von Schlesien
in Einzelblättern  Maßstab 1:150000
Nr. 16  Kreis Grünberg
Preis 0,75 Mk
Verlag Carl Flemming A.G. Berlin, Glogau Vertaling:
Flemmings Handkaart van Silezië
in losse bladen op schaal 1:150.000
Nr. 16  Kreis Grünberg
Prijs: 0,75 Mark
Uitgeversmaatschappij Carl Flemming N.V. Berlin, Glogau

Titel Handkarte (ca. 1920 - 1932, blad 23): Flemmings Handkarte von Schlesien
in Einzelblättern  Maßstab 1:150000
Nr. 23  Kreis Lauban  22. Auflage
Geographisches Institut Carl Flemming u. C.T. Wiskott A.-G., Glogau
Auslieferung: Berlin SW 48, Wilhelmstraße 8(?) Vertaling:
Flemmings Handkaart van Silezië
in losse bladen op schaal 1:150.000
Nr. 23  Kreis Lauban  22e druk
Geografisch Instituut Carl Flemming en C.T. Wiskott N.V., Glogau
Distributie: Berlin SW 48, Wilhelmstraße 8(?)

Titel Heimatkarte (ca. 1930, blad 1): Flemmings Heimatkarte Schlesien
Sonderkarte für Schule, Sport, Reise und Wandern
Blatt 1 mit den Kreisen: Fraustadt, Freystadt, Glogau, Grünberg, Guhrau, Lüben, Sprottau, Steinau, Wohlau
Masstab: 1:150 000
Verlag Carl Flemming und C.T. Wiskott A.G.  Geographisches Institut Glogau Vertaling:
Flemmings Streekkaart van Silezië
Speciaal voor school, sport, reis en rondtrekken
Blad 1 met de Kreisen: Fraustadt, Freystadt, Glogau, Grünberg, Guhrau, Lüben, Sprottau, Steinau, Wohlau
Schaal: 1:150.000
Uitgeverij Carl Flemming en C.T. Wiskott N.V.  Geografisch Instituut Glogau

• Flemmings Handkarte von Schlesien
  Nr. 23  Kreis Lauban
  Voorkant omslag / Front cover
  Silezië (Duits: Schlesien, Pools: Śląsk, Tsjechisch: Slezsko) bestond tot het einde van de eerste wereldoorlog uit twee delen. Er was de Pruisische provincie Silezië met als belangrijkste steden Liegnitz (huidige naam: Legnica), Breslau (Wrocław), Oppeln (Opole) en de industriesteden in het oosten zoals Beuthen (Bytom), Königshütte (Chorzów) en Kattowitz (Katowice). Er was ook Oostenrijks Silezië, deel van Oostenrijk-Hongarije, met daarin onder andere de steden Freudenthal (Brúntal), Troppau (Opava), Teschen (Český Těšín, Cieszyn) en Bielitz (Bielsko-Biała).
  • Van Pruisisch Silezië lag na de eerste wereldoorlog het oostelijkste deel in Polen (Lubliniec, Bytom, Katowice, Chorzów, Pszczyna) en een klein stuk in Tsjechoslowakije (Hlučín).
  • Oostenrijks Silezië lag na de eerste wereldoorlog grotendeels in Tsjechoslowakije (Brúntal, Opava, Český Těšín) en voor een klein deel in Polen (Cieszyn, Bielsko-Biała).
  • Na de 2e wereldoorlog ligt het voormalige Pruisische Silezië grotendeels in Polen. Een klein deel ligt in Duitsland (Görlitz, Hoyerswerda, Rothenburg), in de deelstaat Saksen.
  De kaarten in deze reeks geven alleen een beeld van de Pruisische provincie Silezië.
• Glogau was een vrij kleine stad in Silezië. Het ligt tegenwoordig in Polen, en het heet nu Głogów.
• De uitgeversmaatschappij Carl Flemming in Glogau (later ook Berlijn) had een lange cartografische traditie. De belangrijkste geografische uitgaven zijn Sohr-Berghaus Hand-Atlas, verschillende schoolatlassen en reeksen losse kaarten zoals Flemmings Generalkarten. In 1919 fuseerde uitgeverij Flemming met C.T. Wiskott in Breslau. De naam werd toen Flemming-Wiskott. De firma had vestigingen in Berlijn en Glogau. In 1932 ging het bedrijf failliet. De bestaande reeksen van kaarten werden overgenomen door Georg Westermann in Braunschweig. Ze zijn tot ongeveer 1940 uitgegeven.

Kaarten

De reeks 'Handkarte von Schlesien' bestaat uit 52 kaarten van de Kreise (subdistricten) van de Pruisische provincie Silezië. De kaarten beslaan de hele Pruisische provincie, in latere uitgaven ook de delen die na de eerste wereldoorlog bij Polen of Tsjechoslowakije horen; zie de lijst van kaartbladen.

De kaarten zijn gedrukt in kleurenlithografie. De grenzen van de Kreise zijn in rood aangegeven, het water in blauw, het reliëf in bruin, en het bos soms in groen. De schaal van de kaarten is 1:150.000, waardoor ze veel details bevatten. Ze zijn dus te beschouwen als een aanvulling voor de provincie Silezië op Flemmings Generalkarten. Dat komt ook tot uiting in het vrijwel identieke omslag van de kaarten.

De datering van de kaarten is lastig. In de Duitse GVK - Gemeinsamer Verbundkatalog zijn alle kaartbladen terug te vinden, soms meer dan één keer. Daarbij staan ook jaartallen, vaak als schatting, en de naam van de uitgever. Deze jaartallen beslaan de periode 1910-1938. Aan de hand daarvan kom ik tot de volgende indeling.

• 1e reeks: ca. 1900 - ca. 1920. Uitgever: Carl Flemming A.G.  Berlin, Glogau
• 2e reeks: ca. 1920 - 1932. Uitgever: Carl Flemming u. C.T. Wiskott A.G.  Berlin, Glogau
• 3e reeks: 1932 - ca. 1940. Uitgever: Georg Westermann.  Braunschweig, Berlin, Hamburg

Bij kaarten van de 2e reeks wordt soms het nummer van de druk vermeld: '20. Auflage', '21. Auflage' of '22. Auflage'. Het is mij niet duidelijk waar deze nummering op gebaseerd is.

In de periode 1922-1932 verscheen bij Flemming op precies dezelfde schaal ook de reeks 'Heimatkarte von Schlesien' in 7 kaartbladen. De basis van deze kaarten wordt gevormd door de Kreiskarten, waarbij elke Heimatkarte enkele Kreise bevat; zie het overzicht Heimatkarte, Handkarte, Kreis. De Heimatkarten zijn dus ook (veel) groter, ongeveer  87 × 72 cm.

Deze kaarten wijken in een aantal opzichten af van de Handkarte. Dit zijn de belangrijkste verschillen.

• De spoorwegen en hoofdwegen zijn op de Heimatkarte duidelijker aangegeven.
• Op de Heimatkarte zijn wandelroutes ingetekend; er wordt ook andere toeristische informatie gegeven.
• Op de Heimatkarte wordt de hoogte aangegeven met hoogtekleuring en (lichte) schaduw. Op de Handkarte is er alleen schaduw voor het reliëf.

Zie ook de pagina met plaatjes voor een vergelijking van kaarten uit de twee reeksen.

Indeling van Pruisisch Silezië

De Pruisische provincie Silezië was verdeeld in drie Bezirke (districten) genoemd naar de hoofdsteden: Liegnitz, Breslau en Oppeln. Elk daarvan was weer onderverdeeld in Kreise (subdistricten), ook genoemd naar de hoofdsteden; zie de provinciekaart. Een overzicht is te vinden in de tabel administratieve indeling van Pruisisch Silezië. Daarin staan ook de huidige Poolse (of Sorbische) namen.

Flemmings Handkarte / Heimatkarte von Schlesien (c. 1900 - c. 1940)

• Below is a description of the map series in keywords. Related pages
  • Pictures of the map series
  • Tables and lists to the map series

Titel Heimatkarte (ca. 1930, blad 1): Flemmings Heimatkarte Schlesien
Sonderkarte für Schule, Sport, Reise und Wandern
Blatt 1 mit den Kreisen: Fraustadt, Freystadt, Glogau, Grünberg, Guhrau, Lüben, Sprottau, Steinau, Wohlau
Masstab: 1:150 000
Verlag Carl Flemming und C.T. Wiskott A.G.  Geographisches Institut Glogau Vertaling:
Flemmings Streekkaart van Silezië
Speciaal voor school, sport, reis en rondtrekken
Blad 1 met de Kreisen: Fraustadt, Freystadt, Glogau, Grünberg, Guhrau, Lüben, Sprottau, Steinau, Wohlau
Schaal: 1:150.000
Uitgeverij Carl Flemming en C.T. Wiskott N.V.  Geografisch Instituut Glogau

• Title description
  • Name: Flemmings Handkarte von Schlesien (also: Flemmings Neue Kreiskarte), Flemmings Heimatkarte von Schlesien
    Publisher: Carl Flemming, Glogau, Berlin
    Year: c. 1900 - c. 1940
  • Title Handkarte (c. 1900 - c. 1920, sheet 16): Flemmings Handkarte von Schlesien
    in Einzelblättern  Maßstab 1:150000
    Nr. 16  Kreis Grünberg
    Preis 0,75 Mk
    Verlag Carl Flemming A.G. Berlin, Glogau Translation:
    Flemmings Hand map of Silesia
    in single sheets at 1:150,000
    Nr. 16  Kreis Grünberg
    Price: 0,75 Mark
    Publishing Company Carl Flemming. Berlin, Glogau
  • Title Handkarte (c. 1920 - 1932, sheet 23): Flemmings Handkarte von Schlesien
    in Einzelblättern  Maßstab 1:150000
    Nr. 23  Kreis Lauban  22. Auflage
    Geographisches Institut Carl Flemming u. C.T. Wiskott A.-G., Glogau
    Auslieferung: Berlin SW 48, Wilhelmstraße 8(?) Translation:
    Flemmings Hand map of Silesia
    in single sheets at 1:150,000
    Nr. 23  Kreis Lauban  22e druk
    Geographical Institute Carl Flemming and C.T. Wiskott. Glogau
    Distribution: Berlin SW 48, Wilhelmstraße 8(?)
  • Title Heimatkarte (c. 1930, sheet 1): Flemmings Heimatkarte Schlesien
    Sonderkarte für Schule, Sport, Reise und Wandern
    Blatt 1 mit den Kreisen: Fraustadt, Freystadt, Glogau, Grünberg, Guhrau, Lüben, Sprottau, Steinau, Wohlau
    Masstab: 1:150 000
    Verlag Carl Flemming und C.T. Wiskott A.G.  Geographisches Institut Glogau Translation:
    Flemmings regional map of Silesia
    Special map for school, sport, travel and hiking
    Sheet 1 with the Kreise: Fraustadt, Freystadt, Glogau, Grünberg, Guhrau, Lüben, Sprottau, Steinau, Wohlau
    Scale: 1:150,000
    Carl Flemming and C.T. Wiskott A.G. Publishers  Geographical Institute Glogau
  • Flemmings Handkarte von Schlesien
    Nr. 23  Kreis Lauban
    Voorkant omslag / Front cover
    Silesia (German: Schlesien, Polish: Śląsk, Czech: Slezsko) was, until the end of the First World War, divided in two parts. There was a Prussian province of Silesia, with main cities Liegnitz (modern name: Legnica), Breslau (Wrocław), Oppeln (Opole) and the industrial towns in the east such as Beuthen (Bytom), Königshütte (Chorzów) and Kattowitz (Katowice). There was also Austrian Silesia, part of Austria-Hungary, with the cities of Freudenthal (Brúntal), Troppau (Opava), Teschen (Český Těšín, Cieszyn) and Bielitz (Bielsko-Biała).
    • After the First World War the easternmost part of Prussian Silesia became Polish (Lubliniec, Bytom, Katowice, Chorzów, Pszczyna). A small region (Hlučín) became part of Czechoslovakia.
    • Most of Austrian Silesia (Brúntal, Opava, Český Těšín) became part of Czechoslovakia after the First World War. The rest became Polish (Cieszyn, Bielsko-Biała).
    • After the Second World War most of the former Prussian Silesia is Polish. A small portion is in Saxony, Germany (Görlitz, Hoyerswerda, Rothenburg).
    The maps in this series only depict the Prussian province of Silesia.
  • Glogau was a relatively small town in Silesia. It is situated in Poland today, and its name is now Głogów.
  • The Carl Flemming publishing company in Glogau (later Berlin) had a long time tradition of mapping. The main geographical publications are Sohr-Berghaus Hand-Atlas, several school atlases and series of separate maps such as Flemmings Generalkarten. In 1919 it merged with C.T. Wiskott in Breslau; the name became Flemming-Wiskott. The company had offices in Berlin and Glogau. In 1932 the company went bankrupt. The existing series of maps were acquired by George Westermann in Brunswick (Braunschweig). They were published until around 1940.
• Maps
  • The map series 'Handkarte von Schlesien' contains 52 map sheets of the Kreise (sub-districts) of the Prussian province of Silesia. The maps cover the entire Prussian province, in later editions also the part that after the First World War was situated in Poland or Czechoslovakia; see the list of map sheets.
  • The maps are printed in color lithography. The boundaries of the Kreise are indicated in red, the water in blue, relief in brown, and sometimes forests in green. The scale is 1:150,000, so the maps contain a lot of information. They can be regarded as a supplement to Flemmings Generalkarte for the province of Silesia. This is also reflected in the almost identical map covers.
  • The dating of the maps is difficult. All of the map sheets can be found in the German GVK - Gemeinsamer Verbundkatalog, sometimes more than once. Often an estimate is given of the publication year, as well as the name of the publisher. These dates cover the period 1910-1938. This brings me to a subdivision as follows.
    • 1st series: c. 1900 - c. 1920. Publisher: Carl Flemming A.G.  Berlin, Glogau
    • 2nd series: approx 1920 to 1932. Publisher: Carl Flemming u. C.T. Wiskott A.G.  Berlin, Glogau
    • 3rd series: 1932 - 1940. Publisher: Georg Westermann.  Braunschweig, Berlin, Hamburg
    Maps in the 2nd series sometimes have an edition number: '20. Auflage', '21. Auflage' or '22. Auflage'. It is not clear to me what this numbering is based upon.
  • Between 1922 and 1932 Flemming also published the series 'Heimatkarte von Schlesien' at the same scale in 7 map sheets. The base of these maps is the same as the Handkarte, but every Heimatkarte contains several Kreise; see the list of Heimatkarte, Handkarte, Kreis. The Heimatkarten are therefore considerably larger, some  87 × 72 cm.
  • These maps are in a some respects different from the Handkarte. The main differences are as follows.
    • The railways and principal roads are indicated more clearly on the Heimatkarte.
    • Hiking trails are given on the Heimatkarte, as well as other tourist information
    • On the Heimatkarte elevation is indicated with hypsometric coloring and subtle shading. On the Handkarte there is only shading.
    See also the pictures page for a side by side comparison of both maps.
• Subdivision of Prussian Silesia
  • The Prussian province of Silesia was divided into three Bezirke (districts) named after their respective capitals Liegnitz, Breslau and Oppeln. Each of these districts was subdivided into Kreise (sub-districts), also named after their capitals; see the province map. A list of these Kreise can be found in the table of the administrative division of Prussian Silesia.

© M. Witkam, 2009
(rev: 2012-04-30)