Reymann's Special-Karte

See below for (a summary of) this text in English.

Hieronder staat de beschrijving van de kaartserie. Daarbij horen ook de volgende pagina's

• Plaatjes van de kaarten
• Tabellen en lijsten bij de kaartserie

Titelgegevens

Reymann's Karte of Reymann'sche Karte is de verzamelnaam voor een serie gedetailleerde kaarten (schaal 1:200.000) van Midden-Europa, uitgegeven in de periode 1806-1908. De serie is genoemd naar de eerste cartograaf, Daniel Gottlob Reymann (1759-1837), inspecteur van het Kaartendepot van het Pruisische leger. De officiële benamingen voor de serie zijn

• Topographische Special-Karte von Deutschland (und den angrenzenden Staaten)
• Topographische Special-Karte von Central Europa
• Topographische Spezialkarte von Mitteleuropa

Volgens het kaartenoverzicht uit 1838 moest de serie kaarten, in ruim 400 bladen, Duitsland (de Duitse Bond) en aangrenzende gebieden bestrijken.

Reymann's Special-Karte
Kaartenoverzicht (1838)

De kaarten werden oorspronkelijk uitgegeven door Reymann zelf. In 1836 heeft de geograaf Heinrich Berghaus de uitgave van de serie overgenomen. Vanaf 1846 werden de kaarten uitgegeven door Carl Flemming in Glogau, onder redactie van Friedrich Handtke – ook redacteur van Sohr-Berghaus Hand-Atlas. In 1874 werd de serie verkocht aan de Generale Staf van het Pruisische leger. Na 1908 zijn de kaartbladen niet meer bijgewerkt.

Kaartbladen

Elk kaartblad beslaat een gebied van ongeveer 68 × 46 km. Het kaartbeeld is dus bij benadering 34 × 23 cm. Langs de randen van de kaart staan de namen van de aanliggende bladen, een schaalverdeling, en soms gegevens over cartograaf, graveur, jaartal en uitgever.

Door de gebruikte kaartprojectie (kegelprojectie, meridiaan 30° oost van Ferro) zijn de kaarten aan de zijkanten van het bestreken gebied gedraaid ten opzichte van het gradennet: ze zijn niet precies op het noorden georiënteerd.

De kaarten zijn in eerste instantie verschenen in kopergravure. Later is ook steendruk (lithografie) of lichtdruk ('heliografie') toegepast. De grenzen zijn meestal met de hand gekleurd, ook in de latere uitgaven. Veel aandacht is besteed aan het wegennet – logisch voor een militaire kaart. Ook verder geven de kaarten, gezien de schaal van 1:200.000, heel veel detail.

Overzichten:

• Kaarten op nummer (planning ca. 1875)
• Kaarten op naam (planning ca. 1875)
• Onderlinge ligging van de kaarten (planning 1838)
• Onderlinge ligging van de kaarten (planning ca. 1875)

Geschiedenis

Daniel Gottlob Reymann werkte sinds 1778 bij het Pruisische leger. In 1806 gaf hij, als inspecteur van het Kaartendepot (Plankammer), de eerste 6 bladen van de serie uit. In 1836, toen er 142 bladen verschenen waren, werd de serie overgenomen door Carl Wilhelm von Oesfeld, directeur van het Landmeetkundige Bureau (Trigonometrisches Bureau) van Pruisen. Uitgever werd de bekende geograaf Heinrich Berghaus, wiens naam ook op enkele kaartbladen voorkomt.

In 1846 werd de serie kaarten verkocht aan de uitgeverij Carl Flemming in Glogau, tevens uitgever van de Hand-Atlas van Sohr (later Sohr-Berghaus). Redacteur werd Friedrich Handtke, cartograaf, die al redacteur was van de Hand-Atlas. Ook zijn naam komt op een aantal kaartbladen voor. De serie groeide, volgens de planning uit 1838, aan tot 405 bladen in 1874. De kaartbladen bestreken Duitsland, Polen, het westen van Oostenrijk-Hongarije, een groot deel van Zwitserland, het noordoosten van Frankrijk, België, Luxemburg en Nederland.

De Pruisische Generale Staf kocht de serie in 1874 van uitgeverij Flemming, om ook goede overzichtskaarten beschikbaar te hebben – de eigen kaarten hadden een veel grotere schaal en bestreken dus een veel kleiner gebied. De serie werd uitgebreid tot 526 kaartbladen. De 121 nieuwe bladen bestreken Sleeswijk-Holstein, Noord-Italië, Zuid-Zwitserland en delen van Frankrijk. De serie had uiteindelijk moeten uitgroeien tot 796 kaartbladen, ook van delen van Engeland, Zweden, Hongarije en Zuid-Frankrijk.

In 1908 werd de uitgave van nieuwe bladen stopgezet. De bestaande kaartbladen werden ook niet meer bijgewerkt. De kaartbladen bleven in principe wel gewoon leverbaar, maar dan ongekleurd. In de catalogus van de Topografische Dienst (Landesaufnahme) uit 1931 worden ze nog genoemd. Kaarten die niet meer voorradig waren, konden worden bijgedrukt als dat noodzakelijk was.

In het voorjaar van 1945 zijn de koperen drukplaten van de kaarten, samen met ander materiaal van de Landesaufnahme, terecht gekomen in Greiz (Thüringen). In mei 1946 zijn ze daar door het Russische bestuur weggehaald. Vermoed wordt dat de drukplaten meegenomen zijn naar de toenmalige Sovjet-Unie.

Bronnen:

• Allgemeine Deutsche Biographie: Reymann, Daniel Gottlob (Wikisource)
• Gerd Krüger und Jörg Schnadt: Deutsches Reich, Kapitel 4.2: Die Königlich Preußische Landesaufnahme im Kaiserreich 1871-1919 (Institut für Geographische Wissenschaften, Freie Universität Berlin)
• Archiwalne mapy Pomorza Gdańskiego (Niekomercyjna składnica przedwojennych map topograficznych: mapy.eksploracja.pl)
• Looted Cultural Property: Thüringer Landesvermessungsamt
• Lost Art Internet Database: Reymannsche Spezialkarte (Thüringer Landesvermessungsamt, Erfurt)

Reymann's Special-Karte

• Below is a description of the map series in keywords. Related pages
  • Pictures of the maps
  • Tables and lists to the map series

• Title description
  • Collective name: Reymann's Karte or Reymann'sche Karte; a series of detailed maps (scale 1:200,000) of Central Europe, published 1806-1908; formally:
    • Topographische Special-Karte von Deutschland (und den angrenzenden Staaten)
    • Topographische Special-Karte von Central Europa
    • Topographische Spezialkarte von Mitteleuropa
  • According to 1838 index, some 400 map sheets should cover Germany (German Confederation) and adjacent areas.
  • Named after the original cartographer Daniel Gottlob Reymann (1759-1837), inspector of the Map Depot of the Prussian army.
  • Reymann's Special-Karte
    Index of maps (1838)
    Published by
    • Reymann himself (1806-1836)
    • Heinrich Berghaus, geographer (1836-1846)
    • Carl Flemming Publishers, Glogau (1846-1874)
      editor: Friedrich Handtke, also editor of the Sohr-Berghaus Hand-Atlas
    • General Staff of the Prussian army (1876-1908)
• Map sheets
  • Each sheet covers an area of 68 × 46 km; map image therefore 34 × 23 cm; along the border: names of adjacent sheets, scale, sometimes also cartographer, engraver, year and/or publisher.
  • Due to map projection (conic, meridian 30° east of Ferro), sheets on the sides rotated with respect to grid, and not oriented exactly towards the north.
  • Maps originally copperplate engravings; later also lithography and heliotype; maps with outline color done by hand; road system carefully drawn (military maps); a lot of other detail for 1:200,000 scale.
  • Tables:
    • Map sheets by number (ca. 1875 plan)
    • Map sheets by name (ca. 1875 plan)
    • Lay-out of map sheets (1838 plan)
    • Lay-out of map sheets (ca. 1875 plan)
• History
  • From 1778, Daniel Gottlob Reymann was employed at the Prussian Army. In 1806, as an inspector of the Map Depot (Plankammer), he published the first 6 sheets of the series. In 1836 the series of, then, 142 sheets was transferred to Carl Wilhelm von Oesfeld, chief of the Land Survey Office (Trigonometrisches Bureau). The geographer Heinrich Berghaus, whose name also appears on some of the sheets, became the publisher.
  • In 1846 the map series was sold to Carl Flemming in Glogau, also publisher of the Sohr (later Sohr-Berghaus) Hand Atlas. Friedrich Handtke, editor of the atlas, also became the editor of the maps series; some of the sheets bear his name. The number of sheets, as planned in 1838, grew to 405 in 1876. The series covered Germany, Poland, the western half of Austria-Hungary, most of Switzerland, the northeastern part of France, Belgium, Luxemburg and the Netherlands.
  • The map series was bought by the Prussian General Staff in 1874. Their own maps had a much larger scale – therefore covered only small areas – and they needed reliable general maps. The series was expanded to 526 sheets, now also covering Schleswig-Holstein, the northern part of Italy, the rest of Switzerland and more regions of France. Plans to expand the series to 796 sheets – parts of England, Sweden, Hungary and the southern part of France – were never implemented.
  • The production of new map sheets ended in 1908, and the existing sheets were not updated any more. According to the catalog of the Land Survey (Landesaufnahme) in 1931, they were still available in an uncolored version. Out of stock sheets could be reprinted, if necessary.
  • In the spring of 1945 the copper printing plates, and other materials of the Landesaufnahme, were stored at Greiz (Thuringia). In May 1946 they have been removed by the Russian Administration. Supposedly they were taken to the former Soviet Union.

Sources:

• Allgemeine Deutsche Biographie: Reymann, Daniel Gottlob (Wikisource)
• Gerd Krüger und Jörg Schnadt: Deutsches Reich, Kapitel 4.2: Die Königlich Preußische Landesaufnahme im Kaiserreich 1871-1919 (Institut für Geographische Wissenschaften, Freie Universität Berlin)
• Archiwalne mapy Pomorza Gdańskiego (Niekomercyjna składnica przedwojennych map topograficznych: mapy.eksploracja.pl)
• Looted Cultural Property: Thüringer Landesvermessungsamt (Thuringian State Land Surveying Office)
• Lost Art Internet Database: Reymannsche Spezialkarte (Thüringer Landesvermessungsamt, Erfurt)

© M. Witkam, 2007