Andrees Handatlas, 6e druk (1914)

See below for (a summary of) this text in English.

Hieronder staat de beschrijving van de atlas. Daarbij horen ook de volgende pagina's

• Plaatjes van de atlas
• Tabellen en lijsten bij de atlas
• Wijzigingen in de 6e druk
• Vergelijking met de 7e druk

Titelgegevens

Titel: Andrees Handatlas
Uitgever: Velhagen & Klasing
Jaar: 1914 (6e druk)

Titelpagina atlas: Andrees Allgemeiner Handatlas in 221 Haupt- und 192 Nebenkarten.
Mit vollständigem alphabetischem Namenverzeichnis in besonderem Bande.
Sechste, völlig neubearbeitete und vermehrte Auflage.
Herausgegeben von Dr. Ernst Ambrosius.
Bielefeld und Leipzig Verlag von Velhagen & Klasing 1914 Vertaling:
Andrees algemene Handatlas in 221 hoofd- en 192 bijkaarten.
Met volledig alfabetisch register in een aparte band.
Zesde druk, compleet vernieuwd en uitgebreid.
Onder redactie van Dr. Ernst Ambrosius.
Bielefeld en Leipzig, uitgeverij Velhagen & Klasing, 1914

Titelpagina register: Namenverzeichnis zu Andrees Handatlas
Sechste Auflage
Bielefeld und Leipzig 1914 Verlag von Velhagen & Klasing Vertaling:
Register bij Andrees Handatlas
Zesde druk.
Bielefeld en Leipzig, 1914, uitgeverij Velhagen & Klasing.

• Van deze atlas bestaat een Italiaanse uitgave.
  • Andree, Grande atlante geografico universale, sesta edizione
    uitgegeven door Enrico Hoepli in Milaan (1914-15, met apart register)
• Er werd geen supplement voor eerdere drukken uitgegeven.

Band

De atlas verscheen in eerste instantie in afleveringen. Bij deze losse kaarten was een 'kaartendoos' leverbaar: een houten doos met hetzelfde uiterlijk als de gebonden atlas. Daarin konden de losse kaarten worden opgeborgen.

De complete atlas werd geleverd in een band (31 × 45,5 cm) van blauw-zwart 'calico' (gedrukt katoen); zie de plaatjes. Op de voorkant daarvan staat een classicistisch ovalen motief met daarin, verguld, de titel "Andrees Handatlas", de druk "Sechste Auflage" en het oostelijk en westelijk halfrond. Op de rug staan 'horizontaal' titel en druk, een nieuwe versie van de V&K-Chimaera, en de naam van de uitgever. Op de achterkant staat de naam van de boekbinder "H. Fikentscher Buchbinderei, Leipzig". Het schutblad is van blauw-paars papier met daarop vergulde ornamenten en de V&K-Chimaera.

Het register werd geleverd in een aparte kleinere band (23 × 29 cm). Op de voorkant en de rug staat de titel "Namenverzeichnis zu Andrees Handatlas". De combinatie van atlas en register was blijkbaar te zwaar geworden voor één enkele band. Jammer genoeg – voor de verzamelaar – is dat aparte register vaak kwijtgeraakt.

Inhoud

De atlas bevat een titelpagina en 4 bladzijden inhoudsopgave met een overzicht van alle kaarten en een systematisch overzicht van – vooral – de thematische kaarten. Verder bevat de atlas 224 genummerde bladzijden met kaarten in kleur. De meeste van die bladzijden zijn enkelzijdig bedrukt, maar op 31 achterkanten staan details van de kaarten op de voorkant – meestal van dichter bevolkte gebieden. In totaal zijn er dus 255 bladzijden met kaarten.

Deze achterkanten hebben het nummer van de voorkant, voorafgegaan door de R van Rückseite (achterkant). Zo bevat bladzijde R.85 kaarten van de omgeving van Amsterdam en van Brussel, als aanvulling op blad 85.86 (Nederland en België). De precieze inhoud van de atlas is te vinden in het overzicht van kaarten, bijkaarten en schaal.

De bladzijden met kaarten zijn van stevig papier. De meeste kaarten – op de voorkanten – beslaan twee bladzijden. De kaarten zijn bijna allemaal, met maand en jaar, gedateerd in de linker benedenhoek; de achterkanten zijn niet gedateerd. Zie voor de details het overzicht van kaarten en datering. In mijn exemplaar van de atlas lopen de dateringen van oktober 1913 (11.12 en 13.14) t/m december 1914 (21.22, 166.167, 180.181 en 184.185). Op de meeste kaarten worden, onderaan links en rechts, de namen genoemd van de cartografen en graveurs; bij de tabellen staat daarvan een overzicht. Soms wordt ook de projectiemethode genoemd.

Het register bevat titelpagina, 3 bladzijden met afkortingen en vertalingen in het Duits van aardrijkskundige begrippen: "Abkürzungen und Erklärungen", en 528 bladzijden met de in de atlas voorkomende namen. Aan het einde staan nog 4 bladzijden aanvullingen en errata: "Nachträge und Berichtigungen".

Uitgaven

Van deze druk zijn enkele uitgaven verschenen, met op het titelblad steeds het jaar 1914. In de lijst van kaarten en datering staan de gegevens van een exemplaar van de atlas waarin 16 kaarten gedateerd zijn op juni 1915. Er zijn uitgaven met nog latere data, tot en met 1919.

De oplage zal ongeveer 10.000 exemplaren geweest zijn – dus veel minder dan eerdere drukken. De uitgever had de gewoonte om de atlas eens in de paar jaar bij te werken, maar dat is er door de oorlog niet van gekomen. Pas in 1921 verscheen er weer een bijgewerkte uitgave van de atlas, maar dat was meteen de 7e druk.

Vergelijking met de 5e druk

De wijziging in het uiterlijk is opvallend. Vergeleken met de 5e druk is het een heel klassieke band. Blijkbaar was de Jugendstil – de stijl van van de band van de 5e druk – al weer uit de mode. Verder is het register nu in een aparte band ondergebracht. De band van de 5e druk was eigenlijk al niet stevig genoeg voor atlas èn register.

Het aantal bladzijden met kaarten is toegenomen van 205 tot 224. De nieuwe kaarten in de atlas zijn: Thematische kaartjes Duitsland (43.44), Brandenburg (49.50), Ierland (109.110: groter), Midden-Scandinavië (117.118), Midden- en Zuid-Rusland (144.145), Oost-China en Korea (166.167: groter), Japan (168.169: groter), Noord-Afrika (180.181), Noordoost-Afrika (182.183), Duits Zuidwest-Afrika (190.191), Duits Oceanië (223.224). De kaarten van Sterrenkunde (1.2, met kanalen op Mars!) en van Koloniën en verkeer (21.22) zijn grondig herzien.

Er zijn 31 achterkanten van kaarten gebruikt voor detailkaarten, meestal van steden. Daardoor zijn soms bijkaarten met details van de 'hoofdkaart' vervallen. Nieuw zijn de 'talenkaartjes' bij kaarten van Duitsland. Op die bijkaarten wordt aangegeven welke talen in het betreffende gebied worden gesproken.

Er zijn veel meer kaarten uitgevoerd in vlakkleur, namelijk de overzichtskaarten van alle landen of gebieden waarvan ook detailkaarten zijn opgenomen. Op de overzichtskaarten staan nu ook de plaatsen aangegeven waar ambasssades en consulaten zijn gevestigd. De vlakkleur is veel helderder dan in de 5e druk, maar het resultaat is niet altijd bevredigend. Ik vind de kaart van de Verenigde Staten (196.197) ronduit lelijk.

Alle wijzigingen zijn vermeld op een aparte pagina. Bij de tabellen staan de gebruikelijke overzichten:

• Vergelijking van de kaarten van de 6e druk met de 5e druk
• Vergelijking van de kaarten van de 5e druk met de 6e druk

---

Andrees Handatlas, 6th edition (1914)

• Below is a description of the atlas in keywords. Related pages
  • Pictures of the atlas
  • Tables and lists to the atlas
  • Changes in the 6th edition
  • Comparison with the 7th edition

• Title description
  • Title: Andrees Handatlas
    Publisher: Velhagen & Klasing
    Year: 1914 (6th edition)
  • Atlas title page:
    Andrees Allgemeiner Handatlas in 221 Haupt- und 192 Nebenkarten.
    Mit vollständigem alphabetischem Namenverzeichnis in besonderem Bande.
    Sechste, völlig neubearbeitete und vermehrte Auflage.
    Herausgegeben von Dr. Ernst Ambrosius.
    Bielefeld und Leipzig Verlag von Velhagen & Klasing 1914 Translation:
    Andrees general Hand Atlas in 221 main and 192 inset maps
    With a complete alphabetical index in a separate volume.
    Sixth, completely reworked and expanded edition.
    Edited by Dr. Ernst Ambrosius.
    Bielefeld and Leipzig, Velhagen & Klasing Publishers, 1914
  • Index title page:
    Namenverzeichnis zu Andrees Handatlas
    Sechste Auflage
    Bielefeld und Leipzig 1914 Verlag von Velhagen & Klasing Translation:
    Index to Andrees Hand Atlas
    Sixth edition
    Bielefeld and Leipzig, 1914, Velhagen & Klasing Publishers
  • Italian version
    • Andree, Grande atlante geografico universale, sesta edizione
      published by Enrico Hoepli, Milan (1914-15, with separate index volume)
  • No supplemental for earlier editions
• Binding
  Andrees Handatlas 1914
  Front cover
  • Wooden 'map box' in book form available for single maps from installments
  • Complete atlas was sold in a dark blue calico binding (31 × 45.5 cm); on front cover a classical oval ornament with inside, in gilt lettering, title "Andrees Handatlas", edition "Sechste Auflage", and hemispheres; spine with title and edition, new version of the V&K-Chimaera, and name of publisher; on back cover name of binder "H. Fikentscher Buchbinderei, Leipzig"; blue-purple end papers with company logo.
  • Smaller separate index volume (23 × 29 cm) with title "Namenverzeichnis zu Andrees Handatlas" on front cover and spine; combination of atlas and index obviously too heavy for one volume.
• Contents
  • Atlas volume
    • Title page, 4 pages numerical and systematic lists of maps, 224 numbered pages of colored maps; most maps printed on one side only, but on reverse side of 31 maps are detailed maps of more densely populated areas (number of map pages therefore 255); numbers of those maps prefixed with an R (Rückseite = reverse side).
    • Maps printed on sturdy paper; maps usually dated in lower left corner (in my copy of the atlas: October 1913 – December 1914); most maps at bottom left and right with names of cartographers and engravers; in table section:
      • list of maps and dates
      • list of maps, inset maps and scale
      • list of cartographers and engravers
  • Index volume
    • Title page, 3 pages of abbreviations and translations of geographical terms in German: "Abkürzungen und Erklärungen", 528 pages of place names; at the end 4 pages of addenda and errata: "Nachträge und Berichtigungen".
• Printings
  • Only printings with 1914 on the title page; in the list of maps and date also a copy in which 16 maps are dated June 1915; there are printings with even later dates, up to 1919.
  • Total circulation about 10,000 copies; no frequent updates because of the war; first updated printing appeared in 1921 as the 7th edition.
• In comparison with 5th edition
  • Different binding style (no more Art Nouveau), separate index
  • Amount of numbered map pages increased from 205 to 224; 31 reverse sides used for details; some inset maps removed from main maps
  • New maps: Thematic maps of Germany (43.44), Brandenburg (49.50), Ireland (109.110: larger), Central Scandinavia (117.118), Central en South Russia (144.145), East China and Korea (166.167: larger), Japan (168.169: groter), North Africa (180.181), Northeast Africa (182.183), German Southwest Africa (190.191), German Oceania (223.224)
  • Completely revised: Astronomy (1.2, with canals on Mars!), Colonies and transport (21.22)
  • Linguistic inset maps of Germany
  • More maps with area coloring: main maps of countries; area coloring more vivid and esthetically pleasing
  • Several minor changes
  • In table section:
    • maps of 6th edition as opposed to 5th edition
    • maps of 5th edition as opposed to 6th edition

---

© M. Witkam, 2006

   

Atlassen Kaarten Thema's Info Titel Band Inhoud Uitgaven Vergelijk Summary Plaatjes Tabellen Vergelijking