Andrees Handatlas, 7e druk (1921)

See below for (a summary of) this text in English.

Hieronder staat de beschrijving van de atlas. Daarbij horen ook de volgende pagina's

• Plaatjes van de atlas
• Tabellen en lijsten bij de atlas
• Vergelijking met de 6e druk

Titelgegevens

Titel: Andrees Handatlas
Uitgever: Velhagen & Klasing
Jaar: 1921 (7e druk, 1e uitgave), 1921 (2e uitgave)

Titelpagina atlas (2e uitgave): Andrees Allgemeiner Handatlas in 222 Haupt- und 192 Nebenkarten.
Mit vollständigem alphabetischem Namenverzeichnis in besonderem Bande.
Siebente, völlig neubearbeitete und vermehrte Auflage.
Zweiter, revidierter Abdruck.
Herausgegeben von Dr. Ernst Ambrosius.
Bielefeld und Leipzig    Verlag von Velhagen & Klasing    1921 Vertaling:
Andrees algemene Handatlas in 222 hoofd- en 192 bijkaarten.
Met volledig alfabetisch register in een aparte band.
Zevende druk, compleet vernieuwd en uitgebreid.
Tweede herziene uitgave.
Onder redactie van Dr. Ernst Ambrosius.
Bielefeld en Leipzig    Uitgeverij Velhagen & Klasing    1921

Titelpagina register: Namenverzeichnis zu Andrees Handatlas
Siebente Auflage
Bielefeld und Leipzig 1921 Verlag von Velhagen & Klasing Vertaling:
Register bij Andrees Handatlas
Zevende druk.
Bielefeld en Leipzig, 1921, uitgeverij Velhagen & Klasing.

• Van deze atlas zijn geen uitgaven voor andere landen bekend.
• Er werd geen supplement voor eerdere uitgaven uitgegeven.

Band

Andrees Handatlas 1921
Voorkant band

De atlas werd geleverd in een band (31 × 45 cm) van donkerblauw 'calico' (gedrukt katoen); zie de plaatjes. Op de voorkant daarvan staat een ovalen motief met daarin, verguld, de titel "Andrees Handatlas", de druk "Siebente Auflage" en het oostelijk en westelijk halfrond. Op de rug staan 'horizontaal' titel en druk, de V&K-Chimaera, en de naam van de uitgever. Op de achterkant staat de naam van de boekbinder "H. Fikentscher Buchbinderei, Leipzig". Het schutblad is van blauw-paars papier met daarop vergulde ornamenten en de V&K-Chimaera.

Het register werd geleverd in een aparte kleinere band (23,5 × 29 cm). Op de voorkant en de rug staat de titel "Namenverzeichnis zu Andrees Handatlas". De combinatie van atlas en register was blijkbaar te zwaar voor één enkele band. Jammer genoeg – voor de verzamelaar – is dat aparte register vaak kwijtgeraakt.

Inhoud

De atlas bevat een titelpagina en 4 bladzijden inhoudsopgave met een overzicht van alle kaarten en een systematisch overzicht van – vooral – de thematische kaarten. Verder bevat de atlas 224 genummerde bladzijden met kaarten in kleur. De meeste van die bladzijden zijn enkelzijdig bedrukt, maar op 32 achterkanten staan details van de kaarten op de voorkant – meestal van dichter bevolkte gebieden. In totaal zijn er dus 256 bladzijden met kaarten.

Deze achterkanten hebben het nummer van de voorkant, voorafgegaan door de R van Rückseite (achterkant). Zo bevat bladzijde R.85 kaarten van de omgeving van Amsterdam en van Brussel, als aanvulling op blad 85.86 (Nederland en België). De precieze inhoud van de atlas is te vinden in het overzicht van kaarten, bijkaarten en schaal.

De bladzijden met kaarten zijn van stevig papier. De meeste kaarten – op de voorkanten – beslaan twee bladzijden. De kaarten zijn bijna allemaal, met maand en jaar, gedateerd in de linker benedenhoek; de achterkanten zijn niet gedateerd. Zie voor de details het overzicht van kaarten en datering. In mijn exemplaar van de 1e uitgave van de atlas lopen de dateringen van maart 1914 (!) t/m oktober 1920. Bij de 2e uitgave zijn de kaarten gedateerd t/m november 1921. Bijna alle dateringen zijn van oktober 1919 of later.

Op de meeste kaarten worden, onderaan links en rechts, de namen genoemd van de cartografen en graveurs; bij de tabellen staat daarvan een overzicht. Soms wordt ook de projectiemethode genoemd.

Het register bevat titelpagina, 1 bladzijde inhoudsopgave van de atlas, 3 bladzijden met afkortingen en vertalingen van geografische begrippen: "Abkürzungen und Erklärungen" en 528 bladzijden met in de atlas voorkomende namen. Aan het einde staan nog 16 bladzijden errata: "Nachtrag zum Alphabetischen Namenverzeichnis".

Uitgaven

Van deze atlas bestaan twee uitgaven, beide uit 1921. Op het titelblad van de 2e uitgave staat als extra tekst "Zweiter, revidierter Abdruck". In de 2e uitgave zijn vooral grenswijzigingen verwerkt in Oost-Europa (Polen, Letland, Hongarije, Joegoslavië, Roemenië) en het Midden-Oosten (Turkije, Perzië). Ook de grenzen in Opper-Silezië, tussen Duitsland, Polen en Tsjechoslowakije, zijn inmiddels vastgelegd.

De totale oplage van de 7e druk zal ongeveer 6.000 exemplaren geweest zijn – dus nog weer minder dan de eerdere drukken. In tijden van hyperinflatie – de 1e uitgave kostte 550 mark en de 2e uitgave zelfs 750 mark – had de aanschaf van een atlas geen hoge prioriteit.

Vergelijking met de 6e druk

De 7e druk wijkt nauwelijks af van de 6e druk. De banden van atlas en register zijn donkerblauw in plaats van blauw-zwart, dus iets lichter van kleur. Het papier van de kaarten is van een slechte kwaliteit, met veel hout erin en dus erg bruin. De kleuren lijken iets feller, misschien om de bruine kleur van het papier te compenseren.

Het aantal bladen met kaarten is gelijk gebleven. Er is één kaart bijgekomen op een achterkant (R.111: Süd-Finnland). De kaarten zijn vooral bijgewerkt met de nieuwe grenzen van na de eerste wereldoorlog. Sommige kaarten hebben een nieuwe naam gekregen. Enkele kaarten zijn iets groter geworden om de nieuwe grenzen van een land te bevatten, maar de nieuwe landen passen niet altijd goed in de uitsnede van de oude kaarten. Zie de tabellen voor de complete vergelijking.

Op een aparte pagina staan enkele kaarten van de 6e en de 7e druk ter vergelijking naast elkaar.

Andrees Handatlas, 7th edition (1921)

• Below is a description of the atlas in keywords. Related pages
  • Pictures of the atlas
  • Tables and lists to the atlas
  • Comparison with the 6th edition

• Title description
  • Title: Andrees Handatlas
    Publisher: Velhagen & Klasing
    Year: 1921 (7th edition, 1st printing), 1921 (2nd printing)
  • Atlas title page (2nd printing):
    Andrees Allgemeiner Handatlas in 222 Haupt- und 192 Nebenkarten.
    Mit vollständigem alphabetischem Namenverzeichnis in besonderem Bande.
    Siebente, völlig neubearbeitete und vermehrte Auflage.
    Zweiter, revidierter Abdruck.
    Herausgegeben von Dr. Ernst Ambrosius.
    Bielefeld und Leipzig    Verlag von Velhagen & Klasing    1921 Translation:
    Andrees general Hand Atlas in 222 main and 192 inset maps
    With a complete alphabetical index in a separate volume.
    Seventh, completely reworked and expanded edition.
    Second revised printing.
    Edited by Dr. Ernst Ambrosius.
    Bielefeld and Leipzig    Velhagen & Klasing Publishers    1921
  • Index title page:
    Namenverzeichnis zu Andrees Handatlas
    Siebente Auflage
    Bielefeld und Leipzig 1921 Verlag von Velhagen & Klasing Translation:
    Index to Andrees Hand Atlas
    Seventh edition
    Bielefeld and Leipzig, 1921, Velhagen & Klasing Publishers
  • No versions for other countries
  • No supplemental for earlier editions
• Binding
  Andrees Handatlas 1921
  Front cover
  • Atlas was sold in a dark blue calico binding (31 × 45 cm); on front cover an oval ornament with inside, in gilt lettering, title "Andrees Handatlas", edition "Siebente Auflage", and hemispheres; spine with title and edition, the V&K-Chimaera, and name of publisher; on back cover name of binder "H. Fikentscher Buchbinderei, Leipzig"; blue-purple end papers with company logo.
  • Smaller separate index volume (23.5 × 29 cm) with title "Namenverzeichnis zu Andrees Handatlas" on front cover and spine; combination of atlas and index obviously too heavy for one binding.
• Contents
  • Atlas volume
    • Title page, 4 pages numerical and systematic lists of maps, 224 numbered pages of colored maps; most maps printed on one side only, but on reverse side of 32 maps are detailed maps of more densely populated areas (number of map pages therefore 256); numbers of those maps prefixed with an R (Rückseite = reverse side).
    • Maps printed on sturdy paper; maps usually dated in lower left corner; almost all maps with date of October 1919 and later; in my copies of the atlas:
      • 1st printing: March 1914 – October 1920
      • 2nd printing: March 1914 – November 1921
    • Most maps at bottom left and right with names of cartographers and engravers; in table section:
      • list of maps and dates
      • list of maps, inset maps and scale
      • list of cartographers and engravers
  • Index volume
    • Title page, 1 page list of atlas maps, 3 pages abbreviations and translations of geographical terms in German: "Abkürzungen und Erklärungen", 528 pages of place names; at the end 16 pages of addenda: "Nachtrag zum Alphabetischen Namenverzeichnis".
• Printings
  • Two editions, both from 1921; on title page of 2nd edition additional text: "Zweiter, revidierter Abdruck"; in 2nd editions mainly border corrections in eastern Europe and the Middel East.
  • Total circulation about 6,000 copies; in a period of hyperinflation – price of 1st printing 550 marks, 2nd printing 750 marks – the purchase of an atlas was not a high priority.
• In comparison with 6th edition
  • Binding still dark blue, but lighter than binding of 6th edition; poor quality map sheets, brown with a lot of wood; map colors seem more vivid (to compensate for brown sheet color?)
  • Number of sheets not increased; one more reverse side (R.111: Süd-Finnland).
  • Some maps updated to reflect border changes after world war: name of map, map size; not all new countries suit well in old map cutout.
  • Separate page with maps of 6th and 7th edition side by side for comparison purposes.

© M. Witkam, 2006