Haack-von Seydlitz, Unterstufen-Atlas (1913-1915)

See below for (a summary of) this text in English.

Hieronder staat de beschrijving van de atlas. Daarbij horen ook de volgende pagina's

• Voorwoord bij de atlas
• Plaatjes van de atlas
• Tabellen en lijsten bij de atlas

Titelgegevens

Titel: Haack-von Seydlitz, Unterstufen-Atlas
Uitgever: Justus Perthes, Gotha
Jaar: 1913-1915

Titelpagina (uitgave 1914): Unterstufen-Atlas für höhere Lehranstalten
Unter Mitwirkung von Herausgebern der E. v. Seydlitzschen Geographie-Lehrbücher
bearbeitet von Dr. Hermann Haack
68 Karten und Darstellungen auf 24 Tafeln
Preis 2.40 Mark
Gotha: Justus Perthes  1914 Vertaling:
Atlas voor de onderbouw van de middelbare school
Met medewerking van de redactie van de schoolboeken aardrijkskunde van E. v. Seydlitz
bewerkt door Dr. Hermann Haack
68 kaarten en illustraties op 24 kaartbladen
Prijs 2,40 mark
Gotha, Justus Perthes  1914

• Haack-von Seydlitz, Unterstufen-Atlas, 1914
  Legenda, titelpagina   XL
  Dit is de eerste en enige druk – niet als zodanig aangegeven – van deze schoolatlas voor de onderbouw. Daarnaast was er ook een atlas voor de bovenbouw.
  • Haack-von Seydlitz, Oberstufen-Atlas
  Beide atlassen zijn, voor zover ik heb kunnen nagaan, alleen verschenen in de jaren 1913, 1914 en 1915
• Deze atlassen zijn een coproductie van de uitgeverijen Justus Perthes in Gotha en Ferdinand Hirt in Breslau (nu Wrocław in Polen). Justus Perthes had een reputatie op het gebied van (school)atlassen. Ferdinand Hirt was uitgever van de veel gebruikte aardrijkskundemethode 'E. von Seydlitzsche Geographie'.
• De samenwerking tussen beide uitgeverijen is blijkbaar na 1915 beëindigd, en misschien wel eerder. In dit exemplaar uit 1914 is op de buitenkant van de kaarten de naam 'Haack-v. Seydlitz, Unterstufen-Atlas' met zwart overgedrukt; in plaats daarvan staat er 'Herm. Haack, Unterstufen-Atlas'. Op de kaarten zelf is linksonder de tekst 'Haack-v. Seydlitz' ook met zwart afgedekt. Op band, titelpagina en voorwoord wordt von Seydlitz nog wel vermeld.
• Hermann Haack (1872-1966) was onder andere redacteur van verschillende schoolatlassen van Justus Perthes. Hij was ook hoofdredacteur van de 10e druk (1925-1945) van Stielers Hand-Atlas.
• Ernst v. Seydlitz-Kurzbach (1784-1849) was de auteur van de – later – naar hem genoemde aardrijkskundemethode. Vanaf de 3e druk (1832) werd die uitgegeven door Ferdinand Hirt. Er verschenen ook vertalingen in het Nederlands en het Italiaans. Zie voor de details de biografie.
• De titel van de atlas lijkt een samenwerking tussen Hermann Haack en Ernst von Seydlitz te suggereren maar dat is, gezien hun levensjaren, onmogelijk.

Band

De atlas heeft een groene 'calico' (gedrukt katoenen) band van  20 × 29 cm (B × H).  Op de voorkant staat de titel en verder het vignet en de naam van de uitgever Justus Perthes. De titel staat ook op de rug. Aan de binnenkant staat voorin de legenda.

Inhoud

De atlas heeft een titelpagina, een voorwoord van drie bladzijden en een bladzijde met de inhoudsopgave. Daarna komen de 24 kaartbladen, enkelzijdig bedrukt in kleurenlithografie, met op de buitenkant de naam van het kaartblad en een lijst van de bijkaarten (indien aanwezig).

De atlas begint met een kaartblad met aan de ene kant enkele sterrenkundige onderwerpen, en aan de andere kant het verband tussen een afbeelding in vogelvlucht en een kaart, op verschillende schalen. Daarna komen 7 kaarten van Duitsland en de Alpen, 8 van de andere Europese landen, 5 van de overige werelddelen en tenslotte 3 wereldkaarten; zie voor de details de inhoudsopgave.

De meeste kaarten zijn 'natuurkundig' gekleurd, met hoogtekleuring en arcering voor het reliëf. Er zijn een paar staatkundige kaarten (Duitsland, Europa) en enkele thematische kaarten (Duitsland, Europa, Wereld) met allerlei geografische onderwerpen. Er zijn nogal wat verschillende schalen gebruikt – zie de lijst van kaarten, bijkaarten en schaal – zodat de kaarten niet goed met elkaar te vergelijken zijn.

In het voorwoord staat ook iets over de herkomst van de kaarten. De hoofdkaarten zijn vaak geïnspireerd door die in Lüddecke's Deutscher Schulatlas, waarvan Hermann Haack ook redacteur was. Veel bijkaarten zouden zijn overgenomen uit Stielers Hand-Atlas en Vogels Karte des Deutschen Reichs (een serie kaarten van Duitsland op de schaal 1:500.000), maar in deze Unterstufen-Atlas is het aantal bijkaarten om didactische redenen juist zo klein mogelijk gehouden. De taakverdeling tussen de uitgevers was als volgt: Justus Perthes zorgde voor het kaartmateriaal en Ferdinand Hirt had de didactische eindverantwoordelijkheid.

Uitgaven

Voor zover bekend zijn van deze atlas alleen uitgaven verschenen in de jaren 1913, 1914 en 1915.

Haack-von Seydlitz, Unterstufen-Atlas (1913-1915)

• Below is a description of the atlas in keywords. Related pages
  • Preface to the atlas
  • Pictures of the atlas
  • Tables and lists to the atlas

• Title description
  • Title: Haack-von Seydlitz, Unterstufen-Atlas
    Publisher: Justus Perthes, Gotha
    Year: 1913-1915
  • Title page (1914 edition):
    Unterstufen-Atlas für höhere Lehranstalten
    Unter Mitwirkung von Herausgebern der E. v. Seydlitzschen Geographie-Lehrbücher
    bearbeitet von Dr. Hermann Haack
    68 Karten und Darstellungen auf 24 Tafeln
    Preis 2.40 Mark
    Gotha: Justus Perthes  1914 Translation:
    Middle School Atlas
    With the cooperation of the editors of the E. v. Seydlitz geography textbooks
    edited by Dr. Hermann Haack
    68 maps and illustrations on 24 map sheets
    Price 2.40 mark
    Gotha, Justus Perthes  1914
  • Haack-von Seydlitz, Unterstufen-Atlas, 1914
    Key to map symbols, title page   XL
    This is the first and only edition – not indicated as such – of this school atlas for Middle Schools. There was also an atlas for High Schools
    • Haack-von Seydlitz, Oberstufen-Atlas
    As far as I have been able to find, both atlases were only published in the years 1913, 1914 and 1915.
  • These atlases are a coproduction of the publishing companies Justus Perthes in Gotha and Ferdinand Hirt in Breslau (now Wrocław in Poland). Justus Perthes was renowned for its (school) atlases. Ferdinand Hirt was the publisher of the bestselling series of geography text books 'E. von Seydlitzsche Geographie'.
  • The cooperation between both companies must have ended after 1915, maybe earlier. In this copy from 1914 the name 'Haack-v. Seydlitz, Unterstufen-Atlas' on the outside of the maps has been overprinted in black; it reads 'Herm. Haack, Unterstufen-Atlas' instead. On the maps themselves the text 'Haack-v. Seydlitz' in the lower left corner has also been overprinted in black. On the binding, title page and preface von Seydlitz remains to be mentioned.
  • Hermann Haack (1872-1966) was the editor of several school atlases from Justus Perthes. He was also the editor in chief of the 10th edition (1925-1945) of Stielers Hand-Atlas.
  • Ernst v. Seydlitz-Kurzbach (1784-1849) was the author of the geography text books called after him – in later editions. Starting with the 3rd edition (1832) these were published by Ferdinand Hirt. They were also translated in Dutch and Italian. Details can be found in the biography (in German).
  • The title of the atlas seems to suggest cooperation between Hermann Haack and Ernst von Seydlitz which, considering their life span, is impossible.
• Binding
  • The atlas has a green calico binding measuring  20 × 29 cm (W × H).  On the front cover are the title and vignette and name of the publisher Justus Perthes. The title is also printted on the spine. In the inside front cover is the key to map symbols.
• Contents
  • The atlas has a title page, a preface of three pages and a one page table of contents. Thereafter are the 24 map sheets, printed on one side only in color lithography. On their outside is printed the name of the sheet and a list of inset maps (if any).
  • First in the atlas is a sheet with on one side some astronomical topics, on the other side the relationship between a bird's-eye view and a map, at several scales. Thereafter are 7 maps of Germany and the Alps, 8 of the other European countries, 5 of the other continents and at the end 3 world maps; details can be found in the table of contents.
  • Most maps are colored 'physically', with elevation coloring and hachuring for mountains. There are some political maps (Germany, Europe) and a few thematic ones (Germany, Europe, World). Several scales have been used – see the list of maps, inset maps and scale – so the maps cannot be compared easily.
  • In the preface the origin of the maps is more or less revealed. The main maps are often inspired by those in Lüddecke's Deutscher Schulatlas, also edited by Hermann Haack. Many inset maps would have been derived from Stielers Hand-Atlas and Vogels Karte des Deutschen Reichs (a map series of Germany at the scale of 1:500,000), but in this Unterstufen-Atlas the number of inset maps was actually minimized for didactical reasons. The division of tasks between both publishers was as follows: Justus Perthes provided the map material and Ferdinand Hirt the didactical justification.
• Printings
  • The only printings known are dated 1913, 1914 and 1915.

© M. Witkam, 2011