Topographische kaart van het Koningrijk der Nederlanden op de schaal van 1:200 000
See below for (a summary of) this text in English.
Hieronder staat de beschrijving van de kaartserie. Daarbij horen ook de volgende pagina's
Titelgegevens
Titel: Topographische kaart van het Koningrijk der Nederlanden op de schaal van 1:200 000
Uitgever: Topographisch Bureau van het Departement van Oorlog /
Topographische Inrichting / Topografische Dienst
Jaar: 1867-1955
Titelpagina (uitgave als atlas, 1867-1868):
Topographische Atlas van het Koningrijk der Nederlanden op de schaal van 1:200 000
vervaardigd volgens de Topographische en Militaire Kaart
op het Topographisch Bureau van het Departement van Oorlog.
- De hier beschreven topografische kaarten op schaal 1:200.000 zijn te zien als een verkleining van de Topographische en militaire kaart van het Koningrijk der Nederlanden, vaak kort TMK genoemd, op de schaal 1:50.000.
- Oorspronkelijk, in 1868, zijn de kaarten uitgegeven als (losbladige) 'Topographische Atlas', met omslag en titelpagina. De laatste bekende uitgave als atlas dateert van 1907 (zie ook: Koeman, Atlantes Neerlandici, deel VI, blz. 231). Tot 1955 zijn de kaarten als aparte bladen uitgegeven.
- De hier gegeven beschrijving is gebaseerd op de volgende gegevens.
Omslag
Bij de atlasuitgave van 1867-1868 zitten de (ongevouwen) kaarten in een map met afmetingen 36 × 52 cm (H × B). Op de voorkant daarvan staat de vergulde titel binnen een gepreegd kader.
Kaarten
Topographische kaart Nederland 1:200.000, 1867-1868
Bladwijzer met ook de bladnamen 1:50.000
(ook als pdf, svg)
De serie bestond oorspronkelijk uit 19 kaartbladen. Vanaf 1930 zijn er in het zuiden (België) en zuidoosten (Duitsland) 4 kaartbladen toegevoegd om een rechthoekig gebied te bestrijken en om dus ook een (wand)kaart van heel Nederland zonder lege delen te kunnen samenstellen – zo'n kaart was ook in die vorm verkrijgbaar. Zie ook de onderlinge ligging van de kaarten.
In het begin hadden de kaartbladen de naam van de afgebeelde regio, zoals 'Kennemerland' en 'Twenthe'. Vanaf 1927 zijn de bladen zoveel mogelijk genoemd naar een stad die erop staat, zoals 'Alkmaar' en 'Enschede'. Zie ook de lijst met namen van de kaarten.
De eerste uitgaven van de kaarten werden in zwart-wit gedrukt. Vanaf 1889 werden de kaarten in kleur vervaardigd; in 1892 waren alle kaarten in kleur verkrijgbaar. De kaarten worden vanaf die tijd ook wel aangeduid als 'Chromo-topographische kaart des Rijks schaal 1:200000' – er was ook een kaartserie met die naam op de schaal 1:50.000, beter bekend als de 'Bonnebladen'. Naast de kaarten in kleurendruk waren ook goedkopere versies in 'zwartdruk' en in grijsdruk of 'schets' verkrijgbaar – beide met binnenwateren in blauw en hoogtelijnen in bruin. Volgens de catalogus van 1935 kostte een blad in kleur ƒ 0,50 en een blad in zwartdruk of schets ƒ 0,20. In 1956 waren die prijzen ƒ 0,80 resp. ƒ 0,60.
Oorspronkelijk werden deze kaarten, zoals alle officiële Nederlandse topografische kaarten, getekend in de Bonneprojectie. De oorsprong van het bijbehorende coördinatenstelsel lag in de buurt van Chaam bij Breda. Vanaf ongeveer 1935 is geleidelijk overgegaan op de stereografische projectie en RD-coördinaten, met oorsprong in Amersfoort. De bladgrenzen zijn veranderden daardoor enigszins.
De meeste bladen hebben een kaartbeeld van 25 × 40 cm (H × B). Op een schaal van 1:200.000 beslaan ze daarmee een gebied van 50 × 80 km. De kaarten aan de 'zijkanten' hebben een iets smaller kaartbeeld van 25 × 30 cm voor een gebied van 50 × 60 km. Elk kaartblad beeldt in principe het gebied af van vier bladen van de TMK (Topographische en militaire kaart van het Koningrijk der Nederlanden, schaal 1:50.000).
De kaarten zijn lithografisch gedrukt, in eerste instantie ongekleurd. Wateroppervlaktes zijn aangegeven met lijnen evenwijdig aan de kustlijn, en hellingen met een systeem van dichte en minder dichte arcering voor steilere en minder steile hellingen. Bossen, zandgronden en dergelijke hadden allemaal hun eigen symbool. Latere uitgaven verschenen ook in kleur – op een enkele latere kaart staat ook vermeld 'foto-litho'. Daardoor was meer variatie mogelijk in het aangeven van de verschillende landschapstypen. Hoogten werden daarbij aangegeven met hoogtelijnen.
In het kaartkader staan de geografische coördinaten: noorderbreedte en wester- of oosterlengte (t.o.v. de meridiaan van Amsterdam, later Greenwich) vermeld in graden en minuten, met een tussenruimte van 5 minuten. In latere uitgaven zijn in de hoeken van het kaartkader de geografische coördinaten van het punt vermeld in graden, minuten en seconden (in 2 decimalen nauwkeurig), en de rechthoekige coördinaten in meters ten opzichte van de oorsprong van het stelsel (bij Chaam of in Amersfoort). In de vroege uitgaven staan in de hoeken ook de namen genoemd van de (maximaal) vier overeenkomstige kaartbladen van de TMK.
Buiten het kaartkader staan bovenaan gegevens zoals een overzicht van de aanliggende bladen, en naam en nummer van het blad. Onderaan staan gegevens over de uitgave van het kaartblad, met in het midden de schaal en een schaalstok. Langs de vier randen van het kaartkader staan de namen van de aanliggende bladen.
Uitgaven
De kaarten zijn verschenen in de periode 1867-1955, dus bijna 90 jaar lang. Er zijn steeds nieuwe uitgaven verschenen. Op de verschillende uitgaven is onder andere de ontwikkeling van het spoorwegennet goed te zien.
Doorgaans waren er meer dan 10 uitgaven per kaartblad – daarbij gaat het soms wel om (ongewijzigde) herdrukken. Een overzicht van de aantallen is te vinden in de lijst van namen van de kaarten. Meestal liggen er niet veel jaren tussen twee uitgaven, soms minder dan 5. Uitzonderingen vormen de perioden van de eerste en tweede wereldoorlog. Alle details staan in de lijst van kaarten en uitgaven.
Topographische kaart van het Koningrijk der Nederlanden op de schaal van 1:200 000
- Below is a description of the map series in keywords. Related pages
- Title description
- Title: Topographische kaart van het Koningrijk der Nederlanden op de schaal van 1:200 000
Publisher: Topographisch Bureau van het Departement van Oorlog / Topographische Inrichting / Topografische Dienst
Year: 1867-1955 - Title page (as an atlas, 1867-1868):
Topographische Atlas van het Koningrijk der Nederlanden op de schaal van 1:200 000
vervaardigd volgens de Topographische en Militaire Kaart
op het Topographisch Bureau van het Departement van Oorlog. Translation:
Topographic Atlas of the Kingdom of the Netherlands at the scale of 1:200,000
Manufactured after the Topographic and military Map
at the Topographic Bureau of the War Department - The topographic maps at 1:200,000 scale described here can be considered as reduced versions of the Topographische en militaire kaart van het Koningrijk der Nederlanden, often abbreviated as TMK, at 1:50,000 scale.
- Originally, in 1868, the maps are published as the (loose-leaf) 'Topographische Atlas', with cover and title page. The last known edition as an atlas dates back to 1907 (see also: Koeman Atlantes Neerlandici, volume VI, p. 231). Until 1955, the maps were published as separate sheets.
- The description given here is based on the following data.
- Title: Topographische kaart van het Koningrijk der Nederlanden op de schaal van 1:200 000
- Cover
- The atlas edition from 1867-1868 has the (unfolded) maps in a portfolio measuring 36 × 52 cm (H × W). On the front cover is the gilt title inside an embossed frame.
- Maps
Topographische kaart Nederland 1:200.000, 1867-1868
Sheet index with also the 1:50,000 sheet names
(also as pdf, svg)- The series originally consisted of 19 map sheets. From 1930 four map sheets were added in the south (Belgium) and southeast (Germany) to cover a rectangular region and thus to create a (wall) map of the Netherlands without empty parts – such a map was in fact available. See also the lay-out of the map sheets.
- Initially the map sheets had the name of the region depicted, such as 'Kennemerland' and 'Twenthe'. From 1927, the sheets are named as much as possible after a city on it such as 'Alkmaar' and 'Enschede'. See also the list of names of the maps.
- The first editions of the maps were printed in black and white. From 1889, the maps were produced in color; in 1892 all maps were available in color. From that time the maps are also referred to as 'Chromo-topographische kaart des Rijks schaal 1:200000' (Chromo-topographical map of the Kingdom at scale 1:200000) – there was also a map series with the same name at the scale 1:50,000, better known as the 'Bonnebladen'. In addition to the maps in color, also cheaper versions in black and white or grey or 'sketch' were available – both with inland waterways in blue and contour lines in brown. According to the 1935 catalog a colored map costed ƒ 0.50 and a black and white or grey one ƒ 0.20. In 1956 these prices were ƒ 0.80 and ƒ 0.60 respectively.
- Originally these maps, like all official Dutch topographic maps, were drawn in Bonne projection. The origin of the associated coordinate system was near Chaam, not far from Breda. From about 1935 the design is gradually transformed into the stereographic projection and RD coordinates (national triangulation), with the origin in Amersfoort. The sheet borders have changed slightly in this transition.
- Most sheets have a map image of 25 × 40 cm (H × W). At the scale of 1:200,000 they cover an area of 50 × 80 km. The maps along the 'sides' have a slightly narrower map image of 25 × 30 cm for an area of 50 × 60 km. Basically each sheet depicts the area of four sheets of the TMK (Topographical and military map of the Kingdom of the Netherlands, scale 1: 50,000).
- The maps are printed lithographically, initially uncolored. Water areas are indicated by lines parallel to the coastline and slopes with a system of dense and less dense hachuring for steeper and less steep slopes. Forests, sandy soils and the like all had their own symbol. Later editions published in color – sometimes 'foto-litho' is mentioned on a map. This enabled more variation in the identification of the different landscape types. Elevations were thereby indicated with contour lines.
- The map frame shows the geographic coordinates: latitude and western or eastern longitude (relative to the Amsterdam or Greenwich meridian), in degrees and minutes, with an interval of 5 minutes. In later editions the geographical coordinates of the point in degrees, minutes and seconds (in 2 decimal places) are given in the corners of the map frame, and the rectangular coordinates in meters with respect to the origin (near Chaam or in Amersfoort). In early editions the corners also give the names of the (up to) four corresponding map sheets of the TMK.
- Outside the frame at the top is map information such as an overview of the adjacent sheets, and the name and number of the sheet. At the bottom information are given on the release of the sheet, in the middle of the scale and a linear scale. Along the four edges of the map the names of the adjacent sheets are mentioned.
- Editions
- The maps were published between 1867 and 1955. New editions were issued on a regular basis. Among other things, the development of the railway system is very noticeable in these different editions.
- Usually there were more than 10 editions of each sheet – sometimes (unaltered) reprints though. An overview of these figures can be found in the list of names of the maps. In general the number of years between two editions is modest, sometimes less than 5. Exceptions are the periods of the First and Second World War. All details are given in the list of maps and editions.
© M. Witkam, 2016
