Topographische en militaire kaart van het Koningrijk der Nederlanden
See below for (a summary of) this text in English.
Hieronder staat de beschrijving van de kaartserie. Daarbij horen ook de volgende pagina's
Titelgegevens
Titel: Topographische en militaire kaart van het Koningrijk der Nederlanden
Uitgever: Topographisch Bureau van het Departement van Oorlog
Jaar: 1850 - ca. 1925
Titelpagina (uitgave 1850-1864):
Topographische en militaire kaart van het Koningrijk der Nederlanden
Vervaardigd door de Officieren van den Generalen Staf, en
Gegraveerd op het Topographisch Bureau, van het Ministerie van Oorlog
op de Schaal van 1:50,000
-
Op deze pagina's worden de eerste uitgaven beschreven van de 'Topographische en militaire kaart van het Koningrijk der Nederlanden' op de schaal 1:50.000, vaak kortweg TMK genoemd. Het is de eerste officiële topografische kaart – of stafkaart – van Nederland.
TMK 1850-1864. Titel
XL
- Deze kaarten zijn ongekleurd. Vanaf ongeveer 1885 zijn er ook gekleurde kaarten op dezelfde schaal verschenen. Die kaarten, die nog steeds verschijnen, worden op een aparte pagina beschreven. Een tijdgrens tussen deze twee uitgaven is niet precies aan te geven.
Voorgeschiedenis
Aan het einde van de 18e eeuw, in de tijd van de Bataafse Republiek, ontstond de behoefte aan een uniforme kaart van Nederland. Een poging om de bestaande kaarten samen te voegen leidde tot problemen vanwege inconsistenties daartussen. Daarom vond in de periode 1802-1811, dus ook in de tijd van het Koninkrijk Holland, de eerste landelijke driehoeksmeting plaats. Het resultaat daarvan was de 'Chorographische Kaart van Holland' in 9 bladen, ook bekend onder de naam 'Kaart van Krayenhoff', die uiteindelijk in 1823 was voltooid en tot 1876 is bijgewerkt. De schaal van die kaart was 1:115.200, namelijk 800 Rijnlandse roede van 3,7674 m (afgerond) op de Rijnlandse duim van 2,61 cm – het metrieke stelsel was nog niet erg gangbaar.
Vanaf 1816, dus al in de tijd van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, vonden terreinverkenningen plaats voor een kaart op grotere schaal dan de Kaart van Krayenhoff. Het resultaat moest een kaart worden op schaal 1:50.000, getekend in Bonneprojectie en lithografisch gedrukt. De centrale meridiaan van de projectie was de meridiaan van Amsterdam op 4°53' oosterlengte, de standaardparallel lag op 51°30' noorderbreedte. Dit punt, in de buurt van Chaam bij Breda, lag centraal in het toenmalige Nederland.
Tijdens de Belgische Revolutie in 1830 is de kartering in België stopgezet. Vanaf 1834 vonden weer regelmatig terreinverkenningen plaats. De projectie, met het middelpunt bij Chaam niet meer centraal in Nederland, werd niet gewijzigd omdat dan alle projectieberekeningen opnieuw gedaan moesten worden. In 1843 en 1844 is het eerste kaartblad (Breda) op steen gegraveerd – dat kostte meer dan een jaar – en in 1850 werden de eerste bladen uitgegeven. Pas in 1864 was de reeks compleet.
Kaarten
De reeks bestaat uit 62 kaartbladen. De meeste daarvan hebben een kaartbeeld van 50 × 80 cm (H × B) maar enkele bladen aan de zijkanten hebben een half zo breed kaartbeeld ('half blad'); zie ook het overzicht van de onderlinge ligging van de kaarten en de lijst van kaarten en jaar van uitgave. Ze geven op de schaal 1:50.000 een beeld van Nederland en aangrenzende gebieden. Een 'heel blad' beslaat dus een gebied van 25 × 40 km. Sommige kaarten bevatten maar voor een klein deel Nederlands gebied maar zijn toch in zijn geheel getekend. De tegenwoordige kaarten op de schaal 1:50.000 hebben, door een andere kaartprojectie en het gebruik van RD-coördinaten, kleine verschillen in de gebieden per kaartblad.
De kaarten zijn lithografisch gedrukt. Ze zijn ongekleurd. In de legenda zijn de vele symbolen verklaard. Zo zijn wateroppervlaktes aangegeven met lijnen evenwijdig aan de kustlijn, en hellingen met een systeem van dichte en minder dichte arcering voor steilere en minder steile hellingen (Topographisch Systhema van Van Gorkum).
In het 1,5 cm brede kaartkader staan de geografische coördinaten: noorderbreedte en wester- of oosterlengte (t.o.v. de meridiaan van Amsterdam), vermeld in graden en minuten, met een tussenruimte van 5 minuten. In de hoeken van het kaartkader zijn de geografische coördinaten van het punt vermeld in graden, minuten en seconden (in 2 decimalen nauwkeurig), en de rechthoekige coördinaten in meters ten opzichte van het middelpunt van de projectie (bij Chaam).
Buiten het kaartkader staan bovenaan links een overzicht van de aanliggende bladen, in het midden de naam van het blad, en rechts het nummer van het blad met daaromheen kleine cijfers die de afstand in bladen aangeven tot het blad Breda, waarop het middelpunt van de projectie ligt. Onderaan staan links de tekst "Ministerie van Oorlog" en soms ook "Topographische Inrichting", in het midden de schaal met aan beide zijden schaalstokken, en rechts de jaren van verkenning, eventuele herziening, gravure en uitgave. Langs de vier randen van het kaartkader staan tussen haakjes de namen van de aanliggende bladen.
Uitgaven
De eerste uitgaven van de kaarten zijn verschenen in de periode 1850-1864. Zie ook de lijst van kaarten en datering met de jaren van verkenning, gravure en uitgave; de latere herdrukken van die eerste uitgaven zijn daarin niet vermeld.
Daarna zijn de kaarten regelmatig bijgewerkt, zij het zonder vaste frequentie; zie ook de lijst van kaarten en jaar van uitgave (ontleend aan de gegevens in de Beeldbank van de Universiteitsbibliotheek van de Vrije Universiteit in Amsterdam). Soms liggen er meer dan veertig jaren tussen twee opeenvolgende uitgaven, een andere keer maar twee of drie jaar. Ook het aantal uitgaven van elke kaart (in de gehele periode van 1850 tot ongeveer 1925) is heel wisselend, variërend van een tot zes.
Topographische en militaire kaart van het Koningrijk der Nederlanden
- Below is a description of the map series in keywords. Related pages
- Title description
- Title: Topographische en militaire kaart van het Koningrijk der Nederlanden
Publisher: Topographisch Bureau van het Departement van Oorlog
Year: 1850 - ca. 1925 - Title page (1850-1864 edition):
Topographische en militaire kaart van het Koningrijk der Nederlanden
Vervaardigd door de Officieren van den Generalen Staf, en
Gegraveerd op het Topographisch Bureau, van het Ministerie van Oorlog
op de Schaal van 1:50,000 Translation:
Topographic and military map of the Kingdom of the Netherlands
Manufactured by the Officers of the General Staff, and
Engraved at the Topographic Bureau of the War Department
at a scale of 1:50,000 -
On these pages the first editions are described of the 'Topographische en militaire kaart van het Koningrijk der Nederlanden' (Topographic and Military Map of the Kingdom of the Netherlands) at 1:50,000 scale, often shortly indicated as TMK. It is the first official topographic map of the Netherlands.
TMK 1850-1864. Title
XL
- These maps are uncolored. From around 1885 colored maps at the same scale have been published as well. Those maps, still appearing today, are described on a separate page. A time boundary between the two editions cannot be indicated precisely.
- Title: Topographische en militaire kaart van het Koningrijk der Nederlanden
- Previous history
- At the end of the 18th century, in the time of the Batavian Republic, the need arose for a uniform map of the Netherlands. An attempt to merge the existing cards led to problems due to inconsistencies between them. Therefore the first nationwide triangulation location took place in the period 1802-1811, also in the period of the Kingdom of Holland. The result was the 'Chorographische Kaart van Holland' in 9 sheets, also known as the 'Krayenhoff Map', which was completed in 1823 and has been updated until 1876. The scale of the map was 1:115,200, with 800 Rijnland rods of 3.7674 m (approximately) to a Rijnland inch of 2.61 cm – the metric system was not quite current yet.
- Starting in 1816, in the time of the United Kingdom of the Netherlands, field surveys took place for a map at a larger scale than the Krayenhoff Map. The result should be a map at the scale of 1:50,000 designed in the Bonne projection and printed lithographically. The central meridian of the projection was the meridian of Amsterdam at 4°53' eastern longitude, the standard parallel was at 51°30' northern latitude. This point, close to the village of Chaam near Breda, was then located centrally in the Netherlands.
- During the Belgian Revolution in 1830 the mapping of Belgium was suspended. From 1834 field surveys were continued. The projection, centered at Chaam and no longer central in the Netherlands at the time, has not been altered since then all projection calculations would have to be done again. In 1843 and 1844, the first sheet (Breda) was engraved on stone – which used to take more than a year – and the first sheets were published in 1850. The series was complete in 1864.
-
Maps
- The series consists of 62 map sheets. Most of them have a map image of 50 × 80 cm (H × W) but a few sheets on the left and right side have a map image half as wide ('half sheet'); see also the overview of the lay-out of the map sheets and the list of maps and publication year. They depict at a scale of 1:50,000 the Netherlands and adjacent regions. An 'entire sheet' therfore depicts an area of 25 × 40 km. Some maps contain only to a small extent the Netherlands territory, but they are drawn in their entirety. Because of a different map projection and the use of RD-coordinates (national triangulation), the modern maps at a scale of 1:50,000 have a slightly different mapped area.
- The maps are printed in lithography. They are uncolored. All symbols era explained in the key. Thus, water surfaces are indicated with lines parallel to the coastline and slopes with a system of dense and less dense hachuring for steeper and less steep slopes (Topographic System of Van Gorkum).
- The 1.5 cm wide map frame shows the geographic coordinates: latitude and western or eastern longitude (relative to the Amsterdam meridian), in degrees and minutes, with an interval of 5 minutes. In the corners of the map frame are mentioned the geographical coordinates of the point in degrees, minutes and seconds (in 2 decimal places), and the rectangular coordinates in meters with respect to the center of the projection (near Chaam).
- Outside the map frame are at the top left, a list of the adjacent sheets, in the center the name of the sheet, and on the right the number of the sheet which is surrounded by small numbers that indicate the distance in sheets to the sheet Breda, in which the center of the projection is located. At the bottom left are the text "Ministerie van Oorlog" (Ministry of War) and sometimes "Topographische Inrichting" (Topographic Office), in the center the scale with linear scales on both sides, and on the right the years of survey, revision, engraving and publishing. Along the four edges of the map frame are the names of the adjacent sheets in parentheses.
- Editions
- The first editions of the maps are published in the period 1850-1864. Also see the list of maps and date with the years of survey, engraving and publication; subsequent reprints of the first editions are not mentioned.
- Thereafter the maps have been updated regularly, albeit without a fixed frequency; see the list of maps and publication year (derived from the data in the Image base of the University Library of the Vrije Universiteit in Amsterdam). Sometimes there are more than forty years between two successive editions, in other cases only two or three years. The number of editions of each map is varying (in the period from 1850 to about 1925), ranging from one to six.
© M. Witkam, 2016
