Debes' Neuer Handatlas, 4e druk (1913-1914)

See below for (a summary of) this text in English.

Hieronder staat de beschrijving van de atlas. Daarbij horen ook de volgende pagina's

• Plaatjes van de atlas
• Tabellen en lijsten bij de atlas

Titelgegevens

Titel: Debes' Neuer Handatlas
Uitgever: Wagner & Debes, Leipzig
Jaar: 1913-1914 (4e druk)

Titelpagina uitgave 1913: Neuer Handatlas über alle Teile der Erde
in 65 Haupt- und 131 Nebenkarten mit alphabetischem Namenverzeichnis
Herausgegeben von E. Debes
Vierte vermehrte und verbesserte Auflage
Leipzig  H. Wagner & E. Debes  1913

Titelpagina uitgave 1914: Neuer Handatlas über alle Teile der Erde
in 65 Haupt- und 131 Nebenkarten mit alphabetischem Namenverzeichnis
Herausgegeben von E. Debes
Vierte vermehrte und verbesserte Auflage
Zweiter Abdruck
Leipzig  H. Wagner & E. Debes  1914 Vertaling:
Nieuwe Handatlas van de gehele Aarde
in 65 hoofd- en 131 bijkaarten met alfabetisch register
Onder redactie van E. Debes
Vierde uitgebreide en verbeterde druk
Tweede uitgave
Leipzig  H. Wagner & E. Debes  1914

• Debes' Neuer Handatlas, 1913
  Voorkant band   XL
  Dit is de 4e en laatste druk van Debes' Neuer Handatlas. Kaarten uit deze editie zijn in de periode 1914-1916 nog gebruikt voor de atlas Der Weltkrieg. In de uitgave van 1914 daarvan zijn 18 kaartbladen uit Debes' Handatlas opgenomen, 22 in de uitgave 1915, en 25 in 1916.
• Debes' Handatlas is in de periode 1935-1970 weer verschenen onder de titel Columbus Weltatlas, met wel als ondertitel Debes' Grosser Handatlas. Daarvan zijn weer verschillende beknopte uitgaven afgeleid. Zie ook het overzicht.
• In de tussentijd, in 1932, is bij Herder in Freiburg im Breisgau verschenen Herders Welt- und Wirtschaftsatlas. De kaarten daarin zijn gebaseerd op die in Debes' Handatlas.

Band

De atlas heeft een grijze calico band; de afmetingen zijn  45 × 30,5 cm (H × B).  Op de voorkant staan de vergulde titel en wereldbol binnen een sober gedecoreerd zwart kader. Op de rug staan de titel, de naam en het logo van de uitgever met iets uitbundiger decoratie in zwart en goud. De schutbladen hebben decoraties met bloemmotieven. De kaarten zijn gevouwen ingebonden.

Inhoud

De atlas heeft een titelpagina, een inhoudsopgave van 1 bladzijde, daarna 1 bladzijde met een lijst van de gebruikte kaartprojectie, een register van 134 bladzijden en tenslotte 56 kaartbladen, waarvan 54 op twee bladzijden  (44 × 55 cm, H × B).  De nummering van de kaarten is verwarrend, met enerzijds soms meer kaarten op één kaartblad (2-5, 6-9, 29-30, 46-48) en anderzijds kaartbladen met hetzelfde nummer maar met toevoeging van letters (12a, 12b, 12c, enz.) Zie voor de details de inhoudsopgave.

De atlas begint met 6 bladen met wereldkaarten en een kaart van de Middellandse Zee. Daarna komen 3 bladen met kaarten van Europa, waaronder een toonaangevende etnografische kaart. Verder zijn er 26 bladen met kaarten van de Europese landen: 16 van Midden-Europa, 2 van West-Europa, 4 van Noord- en Oost-Europa en 4 van Zuid-Europa. Daarna zijn er kaarten van Azië (8 bladen), Afrika (4), Australië en Oceanië (3) en Amerika (6).

Op de achterkanten – of buitenkanten – van de kaarten staan de naam van de kaart en de bijkaarten, de schaal en de namen van de cartografen. Bijna altijd wordt ook de gebruikte kaartprojectie vermeld.

De kaarten zijn vervaardigd in kleurenlithografie. De kleuring van de geografische kaarten is doorgaans staatkundig (randkleur met bies); de zeeën hebben een dieptekleuring met dieptelijnen, de bergen zijn aangegeven met bruine arcering. De thematische kaarten hebben een bij het thema passende kleuring.

In de bovenmarge staat in het midden de naam van de kaart; links staat meestal de naam van de atlas, rechts het bladnummer. In de benedenmarge staat in het midden de naam van de uitgever; links staan vaak de namen van de cartografen en rechts die van de graveurs. De overige informatie staat binnen het kaartkader, zoals de schaal en de graveerdatum. In de uitgave van 1913 zijn dat data in 1911 en 1912, in de uitgave 1914 zijn er vier kaarten in 1913 herzien.

Uitgaven

De atlas is oorspronkelijk uitgegeven in 1913. De kaarten in die uitgave hebben een graveerdatum in de jaren 1911 en 1912. Na de Balkanoorlogen (1912-1913) zijn de grenzen op de Balkan nogal veranderd. In de uitgave van 1914 zijn deze wijzigingen aangebracht op de volgende kaarten

• 11. Mittelländisches Meer (Middellandse Zee)
• 12b. Europa, politische und Verkehrs-Übersicht (Europa, staatkundige kaart en verkeer)
• 36. Balkan-Halbinsel (Balkanschiereiland)
• 37. Griechenland (Griekenland)

Op de kaarten 11 en 12b staat ook een nieuwe graveerdatum (november 1913). Op de kaarten 36 en 37 staan de grenzen zoals vastgelegd bij de Vrede van Boekarest (augustus 1913) en het Verdrag van Constantinopel (september 1913).

Vergelijking met de 3e druk

Vergeleken met de 3e druk (1905) is de atlas uitgebreid met de volgende kaarten.

• 1a. Südpolarkarte (Antarctica)
• 22a. Die wichtigsten deutschen Kohlen- und Industriegebiete (Belangrijkste mijnbouw- en industriegebieden van Duitsland)
• 26a. Ungarn, Galizien und Bukowina (Hongarije, Galicië en Boekovina)
• 40a. Kleinasien (Klein-Azië)

De kaarten 1a en 22a beslaan één bladzijde, de kaarten 26a en 40a twee bladzijden.

Debes' Neuer Handatlas, 4th edition (1913-1914)

• Below is a description of the atlas in keywords. Related pages
  • Pictures of the atlas
  • Tables and lists to the atlas

• Title description
  • Title: Debes' Neuer Handatlas
    Publisher: Wagner & Debes, Leipzig
    Year: 1913-1914 (4th edition)
  • Title page 1913 edition: Neuer Handatlas über alle Teile der Erde
    in 65 Haupt- und 131 Nebenkarten mit alphabetischem Namenverzeichnis
    Herausgegeben von E. Debes
    Vierte vermehrte und verbesserte Auflage
    Leipzig  H. Wagner & E. Debes  1913
  • Title page 1914 edition: Neuer Handatlas über alle Teile der Erde
    in 65 Haupt- und 131 Nebenkarten mit alphabetischem Namenverzeichnis
    Herausgegeben von E. Debes
    Vierte vermehrte und verbesserte Auflage
    Zweiter Abdruck
    Leipzig  H. Wagner & E. Debes  1914 Translation:
    New Hand Atlas of the entire Earth
    in 65 main and 131 inset maps with an alphabetical index
    Edited by E. Debes
    Fourth expanded and corrected edition
    Second printing
    Leipzig  H. Wagner & E. Debes  1914
  • Debes' Neuer Handatlas, 1913
    Front cover   XL
    This is the 4th and last edition of Debes' Neuer Handatlas. Maps from this edition have still been used in the period 1914-1916 for the atlas Der Weltkrieg. In its 1914 edition 18 map sheets from Debes' Handatlas were adopted, 22 in 1915 and 25 in 1916.
  • Debes' Handatlas has reappeared in the period 1935-1970 under the title Columbus Weltatlas, with subtitle Debes' Grosser Handatlas. Several concise atlases were derived from these editions. See also the overview.
  • In between these publications, Herder in Freiburg im Breisgau has published Herders Welt- und Wirtschaftsatlas in 1932. The maps in that atlas were based on those in Debes' Handatlas.
• Binding
  • The atlas has a gray calico binding; its dimensions are  45 × 30.5 cm (H × W).  On the front cover are the gilt title and globe within an austerely decorated black frame. On the spine are the title, the name and logo of the publisher with a slightly more exuberant decoration in black and gold. The endpapers have floral decorations. The maps have been bound folded.
• Contents
  • The atlas has a title page, a table of contents of 1 page, then 1 page with a list of the map projection used, an index of 134 pages, and finally 56 map sheets, among which 54 on two pages  (44 × 55 cm, H × W).  The numbering of the maps is confusing, with on one hand sometimes more maps on one sheet (2-5, 6-9, 29-30, 46-48) and on the other hand map sheets of the same number but with additional letters (12a, 12b, 12c , etc.) Details can be found in the table of contents.
  • The atlas begins with 6 sheets of world maps and a map of the Mediterranean Sea. Thereafter come 3 sheets with maps of Europe, including an important ethnographic map. Then there are 26 sheets with maps of European countries: 16 for Central Europe, 2 for Western Europe, 4 for Northern and Eastern Europe and 4 for Southern Europe. In the end there are maps of Asia (8 sheets), Africa (4), Australia and Oceania (3) and the Americas (6).
  • On the verso – or exterior – of the maps are mentioned the name of the map and the inset maps, the scale and the names of the cartographers. Almost always is mentioned the map projection used.
  • The maps are produced in color lithography. The coloring of the maps is usually political (outline color with edging); the seas have depth color with depth contours; the mountains are indicated with brown hachuring. The thematic maps have a coloring appropriate to the theme.
  • In the center of the top margin is the name of the map; on the left is usually the name of the atlas, on the right sheet number. In the center of the lower margin is the publisher's name; on the left are often the names of the cartographers, on the right those of the engravers. All other information is inside the map frame, such as the scale and engraving date. In the 1913 edition the dates are in 1911 and 1912, in the 1914 edition four maps have been revised in 1913.
• Printings
  • The atlas was originally published in 1913. The maps of that printing have an engraving date in the years 1911 and 1912. After the Balkan Wars (1912-1913) the borders on the Balkan have changed considerably. In the 1914 printing these changes have been recorded on the following maps.
    • 11. Mittelländisches Meer (Mediterranean Sea)
    • 12b. Europa, politische und Verkehrs-Übersicht (Europe, political map and transportation)
    • 36. Balkan-Halbinsel (Balkan Peninsula)
    • 37. Griechenland (Greece)
    On the maps 11 en 12b there is also a new engraving date (November 1913). On the maps 36 and 37 the borders are drawn according to the Treaty of Bucharest (August 1913) and the Treaty of Constantinople (September 1913).
• In comparison with the 3rd edition
  • Compared with the 3rd edition, the atlas has been expanded with the following maps
    • 1a. Südpolarkarte (Antarctica)
    • 22a. Die wichtigsten deutschen Kohlen- und Industriegebiete (Main coal and industry districts of Germany)
    • 26a. Ungarn, Galizien und Bukowina (Hungary, Galicia and Bukovina)
    • 40a. Kleinasien (Asia Minor)
    The maps 1a and 22a are single page, the maps 26a and 40a double page.

© M. Witkam, 2015