Putzgers Historischer Schul-Atlas, Große Ausgabe, 60e druk (1942)

See below for (a summary of) this text in English.

Hieronder staat de beschrijving van de atlas. Daarbij horen ook de volgende pagina's

• Voorwoord bij de atlas
• Plaatjes van de atlas
• Tabellen en lijsten bij de atlas
• Vergelijking (plaatjes) met de 54e druk

Titelgegevens

Titel: Putzgers Historischer Schul-Atlas, Große Ausgabe
Uitgever: Velhagen & Klasing, Bielefeld / Leipzig
Jaar: 1942 (60e druk)

Titelpagina: F.W. Putzgers Historischer Schul-Atlas
Große Ausgabe
60. Auflage
Bearbeitet und herausgegeben von Max Pehle†, Hans Silberborth, Martin Iskraut und Rudolf Ströbel
Ausgeführt in der Geographischen Anstalt von Velhagen & Klasing in Leipzig
Verlag von Velhagen & Klasing  Bielefeld und Leipzig  1942

achterkant:
Schutzformel für die Vereinigten Staaten von Amerika:
Copyright by Velhagen & Klasing
Druck von Velhagen & Klasing in Bielefeld

Vertaling:
F.W. Putzgers Historische Schoolatlas
Grote uitgave
60e druk
Bewerkt door Max Pehle†, Hans Silberborth, Martin Iskraut en Rudolf Ströbel
Uitgevoerd in de Geografische Afdeling van Velhagen & Klasing in Leipzig
Uitgeverij Velhagen & Klasing  Bielefeld en Leipzig  1942

• Putzgers Historischer Schul-Atlas, Große Ausgabe, 1942 (60.)
  Voorkant band   XL
  Vanaf de 44e druk (1923) is er sprake van een "Große Ausgabe". Naast deze volledige uitgave waren er ook een beknopte uitgave (Kleine Ausgabe, 1920-1942) en korte tijd ook een 'middenuitgave' (Neue Ausgabe / Mittlere Ausgabe, 1930-1934). Zie voor de details het overzicht van alle edities.
• De atlas is genoemd naar Friedrich Wilhelm Putzger, auteur van de eerste 16 Duitse edities (1877-1890). Vanaf de 49e druk (1929) zijn de redacteuren van de atlas Max Pehle en Hans Silberborth, later aangevuld met Martin Iskraut en Rudolf Ströbel. Zie voor de details het overzicht van alle auteurs / redacteuren.
• Deze 60e druk is de laatste bekende editie van vóór 1945. Daarna verscheen pas in 1954 de 63e druk. Er moeten dus een 61e en een 62e druk geweest zijn, maar die zijn (nog) niet gevonden. Wel is een nooduitgave bekend, uit 1949 en 1950, waarvoor kaarten uit de 62e druk zijn gebruikt.

Band

De atlas heeft een bruine kartonnen band met een linnen rug; de afmetingen zijn  26 × 17,5 cm (H × B).  Op de voorkant staan de titel, de namen van de redacteuren en de naam van de uitgever. Op het schutblad voorin staat het voorwoord. De kaarten zijn gevouwen ingebonden.

Inhoud

De atlas heeft een titelpagina met op de achterkant de vermelding van het auteursrecht van de uitgever en de naam van de drukkerij. Daarna komen 4 bladzijden met de inhoudsopgave in volgorde van de kaarten, en 6 bladzijden met een 'systematische' inhoudsopgave, waarin de kaarten naar thema zijn geordend.

Het kaartendeel bevat 160 bladzijden. Het begint met 4 bladzijden over het Duitse beeld van de geschiedenis, IJstijden en Paleolithicum, Noords-indogermaanse boerenvolkeren, Verspreiding van de Germanen in Midden-Europa. Vervolgens zijn er 41 bladzijden kaarten van de Oudheid. Daarna komen 33 bladzijden voor de Middeleeuwen, 57 voor de Nieuwe Tijd en 25 over Duitsland en de Duitsers.

De kaarten beslaan een of twee bladzijden. De meeste kaarten hebben enkele bijkaarten. Zie voor alle details de lijst van kaarten, bijkaarten en schaal. Sommige kaartbladen zijn zo ingebonden dat ze met twee tegelijk uit te vouwen zijn waardoor een kaart van 4 bladzijden ontstaat. Enkele andere kaartbladen zijn ook uit te vouwen om het verband met een naastgelegen kaart te kunnen laten zien.

De kaarten zijn vervaardigd in lithografie en afgedrukt in zinkdruk. Er is gebruik gemaakt van vlakkleur en randkleur om – meestal – de staatkundige indeling aan te geven. In de bovenmarge staan nummer en naam van de kaart. Op alle kaarten staat, meestal rechtsonder, in kleine grijze letters de code PAk. Op vijf kaarten (1, 2, 3, 4, 45) is linksonder de naam van de auteur Dr. Ströbel vermeld, op een kaart (140) die van Martin Iskraut.

Vergelijking met eerdere uitgaven

De inhoud van de 60e druk is identiek aan die van de 59e druk. Vergeleken met de 54e druk zijn er twee kaarten vervangen door andere.

• De kaart "Die europäischen Rassen" (kaart 4 in de 54e druk) is vervangen door "Die Ausbreitung der Germanen in Mitteleuropa".
• De kaart "Das Auslandsdeutschtum" (kaart 140 in de 54e druk) is vervangen door "Das Werden des Großdeutschen Reiches".

Enkele kleinere verschillen met de 54e druk.

• Op de kaart "Das Grenzlandsdeutschtum" (123) is Noord-Italië – ofwel Zuid-Tirol – in de 54e druk Duitstalig, en in de 60e druk niet meer. Een gebaar naar het bevriende staatshoofd van Italië?
• Enkele bijkaarten op kaart 138.139 hebben een ander bijschrift gekregen ("Mitteleuropa" → "Mitteleuropa bis 1.9.1939" en "Die Fliegergefahr" → "Die Fliegergefahr 1918 bis 1938".
• Op de kaart "Zur Entwicklung der deutschen Stadt" (142.143) zijn alle plaatsnamen weggelaten.

Alle details zijn te vinden op de pagina waarop de betreffende kaarten naast elkaar zijn afgebeeld.

Putzgers Historischer Schul-Atlas, Große Ausgabe, 60th edition (1942)

• Below is a description of the atlas in keywords. Related pages
  • Preface to the atlas
  • Pictures of the atlas
  • Tables and lists to the atlas
  • Comparison (pictures) with the 54th edition

• Title description
  • Title: Putzgers Historischer Schul-Atlas, Große Ausgabe
    Publisher: Velhagen & Klasing, Bielefeld / Leipzig
    Year: 1937 (54th edition)
  • Title page: F.W. Putzgers Historischer Schul-Atlas
    Große Ausgabe
    60. Auflage
    Bearbeitet und herausgegeben von Max Pehle†, Hans Silberborth, Martin Iskraut und Rudolf Ströbel
    Ausgeführt in der Geographischen Anstalt von Velhagen & Klasing in Leipzig
    Verlag von Velhagen & Klasing  Bielefeld und Leipzig  1942 verso:
    Schutzformel für die Vereinigten Staaten von Amerika:
    Copyright by Velhagen & Klasing
    Druck von Velhagen & Klasing in Bielefeld
  • Translation:
    F.W. Putzgers Historical School Atlas
    Comprehensive edition
    60th edition
    Edited by Max Pehle†, Hans Silberborth, Martin Iskraut and Rudolf Ströbel
    Produced in the Geographical Department of Velhagen & Klasing in Leipzig
    Velhagen & Klasing Publishers  Bielefeld and Leipzig  1942
  • Putzgers Historischer Schul-Atlas, Große Ausgabe, 1942 (60.)
    Front cover   XL
    From the 44th edition (1923) the title reads "Große Ausgabe". Apart from this comprehensive edition, there were also a concise edition (Kleine Ausgabe, 1920-1942) and, for a short period, a medium edition (Neue Ausgabe / Mittlere Ausgabe, 1930-1934). Details can be found in the list of all editions.
  • The atlas is named after Friedrich Wilhelm Putzger, the author of the first 16 German editions (1877-1890). From the 49th (1929) edition the editors of the atlas are Max Pehle and Hans Silberborth, complemented later with Martin Iskraut and Rudolf Ströbel. Details can be found in the list of all authors / editors.
  • This 60th edition is the last known pre-1945 edition. Thereafter, in 1954, the 63rd edition appeared. There must have been a 61st and a 62nd edition, but those have not (yet) been found. An emergency edition was published though, in 1949 and 1950, for which maps from the 62nd edition have been used.
• Binding
  • The atlas has a brown cardboard binding with a cloth spine; it measures  26 × 17.5 cm (H × W).  On the front cover are the title, the names of the editors and the name of the publisher. On the front endpaper is the preface. The maps are bound folded.
• Contents
  • The atlas has a title page with on its verso a mention of the copyright of the publisher and the name of the printer. Thereafter are 4 pages with the table of contents in the order of the maps, and 6 pages with a 'systematic' table of contents where the maps are ordered by theme.
  • The map section contains 160 pages. It starts with 4 pages of maps on the German view of history, Ice Age and Paleolithic, Nordic Indo-European farmer peoples, Expansion of the Germans in Central Europe. Thereafter are 41 pages of maps of the Ancient World, 33 pages for the Middle Ages, 57 for Modern History and 25 on Germany and the Germans.
  • The maps are single or double page. Most of them have several inset maps. Details can be found in the list of maps, inset maps and scale. Some map sheets are bound in such a way that two of them can be folded out next to each other, in fact forming a 4 page map. A few other maps can also be folded out in order to show the relationship with an adjoining map.
  • The maps have been produced in lithography and printed in zincography. Area or outline color is used to indicate – usually – the political subdivision. In the upper margin the name and number of the map are given. On all maps, usually in the lower right, the code PAk is printed in a small gray font; see the table of contents. On four maps (1, 2, 3, 4, 45) the name of the author Dr. Ströbel is given in the lower right, on one of them (140) the name of Martin Iskraut.
• In comparison with earlier editions
  • The contents of the 60th edition is identical to that of the 59th edition. Compared with the 54th edition, two maps have been replaced.
    • The map "Die europäischen Rassen" (map 4 in the 54th edition) has been replaced with "Die Ausbreitung der Germanen in Mitteleuropa".
    • The map "Das Auslandsdeutschtum" (map 140 in the 54th edition) has been replaced with "Das Werden des Großdeutschen Reich".
  • Some minor differences with the 54th edition.
    • On the map "Das Grenzlandsdeutschtum" (123) Northern Italy – or South Tyrol – belongs to the German language area in the 54th edition, and in the 60th pressure edition. A gesture to the friendly head of state of Italy?
    • Some insets on map 138.139 were given a different caption ("Mitteleuropa" → "Mitteleuropa bis 01.09.1939" and "Die Fliegergefahr" → "Die Fliegergefahr 1918 bis 1938".
    • On the map "Zur Entwicklung der deutschen Stadt" (142 143) all place names were omitted.
  • All details can be found on the page where the maps in question are shown side by side.

© M. Witkam, 2014