Geschichtskarten aus Putzgers Historischem Schulatlas (1949)

See below for (a summary of) this text in English.

Hieronder staat de beschrijving van de kaarten. Daarbij horen ook de volgende pagina's

Voorwoord bij de kaarten
Plaatjes van de kaarten
Tabellen en lijsten bij de kaarten
Vergelijking (plaatjes) met Putzgers Historischer Schul-Atlas, 1942

Titelgegevens

Titel: Geschichtskarten aus Putzgers Historischem Schulatlas
Uitgever: Volk und Wissen Verlag, Berlin / Leipzig
Cartografie: Velhagen & Klasing, Bielefeld, Leipzig
Jaar: 1949

Titelpagina: Für Lehrer bestimmte Behelfsausgabe
Geschichtskarten aus Putzgers Historischem Schulatlas
Volk und Wissen Verlag, Berlin / Leipzig Vertaling:
Nooduitgave voor leraren
Kaarten uit Putzgers Historische Schoolatlas
Uitgeverij 'Volk und Wissen', Berlijn / Leipzig

Geschichtskarten aus dem 'Putzger', 1949
Voorkant omslag XL
Dit is een 'Behelfsausgabe' of 'nooduitgave' met kaarten uit de 62e druk van Putzgers Historischer Schul-Atlas. Deze uitgave is verschenen bij de uitgeverij Volk und Wissen in Oost-Duitsland (de Russische bezettingszone). Daarvóór verscheen Putzgers Historischer Schul-Atlas bij Velhagen & Klasing.
Volgens het voorwoord is deze uitgave bedoeld voor leraren en uitdrukkelijk niet voor leerlingen. De kaarten konden gebruikt worden naast de ook bij 'Volk und Wissen' verschenen Duitse vertalingen van enkele Russische historische schoolatlassen.
Deze uitgave dateert van 1949, zoals blijkt uit de gegevens op de bladzijde van het voorwoord: 2/49. Ook in 1950 is deze nooduitgave nog verschenen. Later, onder andere in 1953, verscheen bij 'Volk und Wissen' nog het boek 'Karten für den Geschichtsunterricht', ook als 'Behelfsausgabe'. De kaarten daarin zijn gebaseerd op de Putzgers Historischer Schul-Atlas (de 49e druk uit 1929), op Droysens Historischer Handatlas, en op een hele serie Russische historische atlassen uit de periode 1949-1952.
De laatst bekende editie van vóór 1949 is de 60e druk uit 1942. Er moeten dus nog een 61e en een 62e druk gemaakt zijn, maar die zijn nog nooit gesignaleerd. In West-Duitsland verscheen de 63e druk pas weer in 1954.

Omslag

De kaarten zitten in een omslag van stevig grijsgroen papier met afmetingen 27 × 18 cm (H × B). Daarin zit ook een vel papier met de titel, het voorwoord en de inhoudsopgave.

Inhoud

Het omslag bevat, naast het vel papier met titel enz., 21 losse bladen met kaarten. Daarvan hebben de eerste 20 bladen vier bladzijden, en het laatste blad twee. In theorie zijn er dus 82 bladzijden met kaarten, maar sommige daarvan zijn – door de censuur? – afgeplakt. Daardoor zijn er maar 79 bladzijden beschikbaar. Omdat 21 kaarten op twee bladzijden staan, is het aantal kaarten 58. Overigens zijn ook enkele bijkaarten afgeplakt, evenals de bijbehorende namen van de kaarten. Zie voor de details de lijst van kaarten, bijkaarten en schaal.

De kaarten behandelen thema's uit de Oudheid, de Middeleeuwen en de Nieuwe Tijd tot 1914. Ze zijn vervaardigd in lithografie en afgedrukt in zinkdruk. Er is gebruik gemaakt van vlakkleur en randkleur om – meestal – de staatkundige indeling aan te geven. In de bovenmarge staan nummer en naam van de kaart. Op alle kaarten staat, meestal rechtsonder, in kleine grijze letters de code PAl – in de 60e druk was dat PAk.

Vergelijking met Putzgers Historischer Schul-Atlas, 60e druk (1942)

Zoals in het voorwoord vermeld, bestaat deze uitgave uit 'restanten' van de 62e druk van Putzgers Historischer Schul-Atlas. Omdat exemplaren van die 62e druk nog nooit gesignaleerd zijn, staat hier een vergelijking met de laatst bekende editie van vóór 1949, de 60e druk (1942).

De 60e druk bevat 160 bladzijden met kaarten, en deze uitgave maar 79. Dat betekent dat ruim de helft van de kaarten is weggelaten. De overgebleven kaarten hebben vaak een ander nummer. Een overzicht is te vinden in de vergelijkende tabel. De belangrijkste reden voor het weglaten is natuurlijk de denazificatie van Duitsland. Ook kaarten die waarschijnlijk niet passen binnen de ideologie van de Russische bezetter, zijn weggelaten.

Intrigerend zijn de afgeplakte kaarten – en bijkaarten – in deze uitgave. Met enige moeite is te zien welke kaarten afgeplakt zijn.

Kaart 55. Ostdeutsche Kolonisation (Duitse kolonisatie naar het oosten).
Kaart 88. Vorschreiten Frankreichs nach Osten (Uitbreiding van Frankrijk naar het oosten).
Kaart 115. Das Deutsche Reich seit 1871 (Het Duitse Rijk vanaf 1871).
Kaart 120. Afrikas Aufteilung (Opdeling van Afrika).

Blijkbaar waren ook deze onderwerpen controversieel geworden.

De afgeplakte bijkaarten zijn te reconstrueren aan de hand van de overeenkomstige kaarten uit de 60e druk; zie ook de pagina met plaatjes van de kaarten van beide edities ter vergelijking naast elkaar.

Op kaart 14: Leuktra. In hoeverre een veldslag in 371 v. Chr. omstreden is, is mij niet duidelijk. Misschien is de auteur van het kaartje, Hans Delbrück, in ongenade gevallen.
Op kaart 26: Cannae en Tannenberg. De slag bij Tannenberg (1914) tussen Duitsland en Rusland werd gewonnen door Duitsland.
Op kaart 53.54: Duits-Slavisch-Hongaarse grenzen. Hierop wordt onder andere de verspreiding van Duitsers in het oosten aangegeven.

Geschichtskarten aus Putzgers Historischem Schulatlas (1949)

Below is a description of the maps in keywords. Related pages
- Preface to the maps
- Pictures of the maps
- Tables and lists to the maps
- Comparison (pictures) with Putzgers Historischer Schul-Atlas, 1942

Title description
- Title: Geschichtskarten aus Putzgers Historischem Schulatlas
  Publisher: Volk und Wissen Verlag, Berlin / Leipzig
  Cartography: Velhagen & Klasing, Bielefeld, Leipzig
  Year: 1949
- Title page: Für Lehrer bestimmte Behelfsausgabe
  Geschichtskarten aus Putzgers Historischem Schulatlas
  Volk und Wissen Verlag, Berlin / Leipzig Translation:
  Emergency edition for teachers
  Maps from Putzgers Historical School Atlas
  'Volk und Wissen' Publishers, Berlin / Leipzig
- Geschichtskarten aus dem 'Putzger', 1949
  Cover front XL
  This is a 'Behelfsausgabe' or 'emergency edition' with maps from the 62nd edition of Putzgers Historischer Schul-Atlas. It was published by Volk und Wissen in East Germany (the Russian occupation zone).
- According to the preface this edition was meant to be used by teachers, and explicitly not by students. The maps could be useful in connection with several Russian historical school atlases, translated in German, that were also published by 'Volk und Wissen'.
- This edition is dated 1949, as indicated on the preface page: 2/49. The emergency edition also appeared in 1950. Afterwards, for example in 1953, 'Volk und Wissen' has published the book 'Karten für den Geschichtsunterricht', also as a 'Behelfsausgabe'. Its maps are based on Putzgers Historischer Schul-Atlas (the 49th edition from 1929), on Droysens Historischer Handatlas, and on a series of Russian historical atlases published in the 1949-1952 period.
- The last known edition published before 1949 is the 60th edition (1942). There must have been a 61st and a 62nd edition, but those have never been observed. In West Germany the 63rd edition appeared not earlier than 1954.
Cover
- The maps have a cover of grayish green sturdy paper measuring 27 × 18 cm (H × W). It also contains a sheet of paper with the title, the preface and the table of contents.
Contents
- Apart from the sheet of paper with title etc. the cover contains and 21 separate sheets with maps. The first 20 sheets have four pages, the last sheet only two. Theoretically there should be 82 map pages, but some of them have been pasted over – censored? Therefore only 79 pages are available. Because 21 maps are double page the number of maps is 58. Moreover some inset maps have also been pasted over, as well as the names of the maps. Details can be found in the list of maps, inset maps and scale.
- The maps depict themes from the Ancient World, the Middle Ages and Modern History until 1914. They have been produced in lithography and printed in zincography. Area or outline color is used to indicate – usually – the political subdivision. In the upper margin the name and number of the map are given. On all maps, usually in the lower right, the code PAl is printed in a small gray font – in the 60th edition the code was PAk.
In comparison with Putzgers Historischer Schul-Atlas, 60th edition (1942)
- As stated in the preface this edition consists of 'remainders' from the 62nd edition of Putzgers Historischer Schul-Atlas. Because copies of this 62nd edition have never been observed, this edition is compared with the 60th edition (1942), the last known edition published before 1949.
- The 60th edition has 160 map pages, this edition only 79. This implies that more than half of the maps has been omitted. The remaining maps usually have a different number. An overview can be found in the comparison table. The main reason for this omission must be the denazification of Germany. Maps that probably didn't suit the ideology of the Russian occupier have also been left out.
- The pasted over maps – and inset maps – are intriguing. With a little trouble they can be indentified.
  - 55. Ostdeutsche Kolonisation (German colonization towards the east).
  - 88. Vorschreiten Frankreichs nach Osten (Expansion of France towards the east).
  - 115. Das Deutsche Reich seit 1871 (The German Empire from 1871).
  - 120. Afrikas Aufteilung (Scramble for Africa).
  Apparently, these subjects had also become controversial.
- The pasted over inset maps can be reconstructed with the corresponding maps in the 60th edition; see also the page with pictures of the maps of both editions side by side for comparison purposes.
  - On map 14: Leuctra. It is unclear why a battle in 371 BC is controversial. Maybe the author of the inset, Hans Delbrück has fallen from grace.
  - On map 26: Cannae and Tannenberg. The battle of Tannenberg (1914) between Germany and Russia was won by Germany.
  - On map 53.54: German-Slavonic-Hungarian borders. This inset indicates, among other things, the distribution of the Germans in the east.

valid HTML valid CSS