Putzgers Historischer Schul-Atlas, Große Ausgabe, 54e druk (1937)

See below for (a summary of) this text in English.

Hieronder staat de beschrijving van de atlas. Daarbij horen ook de volgende pagina's

• Voorwoord bij de atlas
• Plaatjes van de atlas
• Tabellen en lijsten bij de atlas
• Vergelijking (plaatjes) met de 51e druk

Titelgegevens

Titel: Putzgers Historischer Schul-Atlas, Große Ausgabe
Uitgever: Velhagen & Klasing, Bielefeld / Leipzig
Jaar: 1937 (54e druk)

Titelpagina: F.W. Putzgers Historischer Schul-Atlas
Große Ausgabe
54. Auflage
Bearbeitet und herausgegeben von Max Pehle, Hans Silberborth, Martin Iskraut und Rudolf Ströbel
Ausgeführt in der Geographischen Anstalt von Velhagen & Klasing in Leipzig
Verlag von Velhagen & Klasing  Bielefeld und Leipzig  1937

achterkant:
Schutzformel für die Vereinigten Staaten von Amerika:
Copyright by Velhagen & Klasing
Druck von Velhagen & Klasing in Bielefeld

Vertaling:
F.W. Putzgers Historische Schoolatlas
Grote uitgave
54e druk
Bewerkt door Max Pehle, Hans Silberborth, Martin Iskraut en Rudolf Ströbel
Uitgevoerd in de Geografische Afdeling van Velhagen & Klasing in Leipzig
Uitgeverij Velhagen & Klasing  Bielefeld en Leipzig  1937

• Putzgers Historischer Schul-Atlas, Große Ausgabe, 1937
  Voorkant band   XL
  Vanaf de 44e druk (1923) is er sprake van een "Große Ausgabe". Naast deze volledige uitgave waren er ook een beknopte uitgave (Kleine Ausgabe, 1920-1942) en korte tijd ook een 'middenuitgave' (Neue Ausgabe / Mittlere Ausgabe, 1930-1934). Zie voor de details het overzicht van alle edities.
• De atlas is genoemd naar Friedrich Wilhelm Putzger, auteur van de eerste 16 Duitse edities (1877-1890). Vanaf de 49e druk (1929) zijn de redacteuren van de atlas Max Pehle en Hans Silberborth, later aangevuld met Martin Iskraut en hier voor het eerst met Rudolf Ströbel. Zie voor de details het overzicht van alle auteurs / redacteuren.

Band

De atlas heeft een bruine kartonnen band met een linnen rug; de afmetingen zijn  17,5 × 26 cm (B × H).  Op de voorkant staan de titel, de namen van de redacteuren en de naam van de uitgever. Op het schutblad voorin staat het voorwoord. Achterin staan advertenties voor andere historische uitgaven van Velhagen & Klasing. De kaarten zijn gevouwen ingebonden.

Inhoud

De atlas heeft een titelpagina met op de achterkant de vermelding van het auteursrecht van de uitgever en de naam van de drukkerij. Daarna komen 4 bladzijden met de inhoudsopgave in volgorde van de kaarten, en 6 bladzijden met een 'systematische' inhoudsopgave, waarin de kaarten naar thema zijn geordend.

Het kaartendeel bevat 160 bladzijden. Het begint met 3 bladzijden over het Duitse beeld van de geschiedenis, IJstijden en Paleolithicum, Noords-indogermaanse boerenvolkeren; verder is er 1 bladzijde met een kaart van de rassen in Europa. Vervolgens zijn er 41 bladzijden kaarten van de Oudheid. Daarna komen 33 bladzijden voor de Middeleeuwen, 57 voor de Nieuwe Tijd en 25 over Duitsland en de Duitsers.

De kaarten beslaan een of twee bladzijden. De meeste kaarten hebben enkele bijkaarten. Zie voor alle details de lijst van kaarten, bijkaarten en schaal. Sommige kaartbladen zijn zo ingebonden dat ze met twee tegelijk uit te vouwen zijn waardoor een kaart van 4 bladzijden ontstaat. Enkele andere kaartbladen zijn ook uit te vouwen om het verband met een naastgelegen kaart te kunnen laten zien.

De kaarten zijn vervaardigd in lithografie en afgedrukt in zinkdruk. Er is gebruik gemaakt van vlakkleur en randkleur om – meestal – de staatkundige indeling aan te geven. In de bovenmarge staan nummer en naam van de kaart. Rechtsonder staat in kleine grijze letters de code PAd of (meestal) PAe; zie de inhoudsopgave. Op vier kaarten (1, 2, 3, 45) is linksonder de naam van de auteur Dr. Ströbel vermeld.

Vergelijking met de 51e druk

Vergeleken met eerdere edities, hier in het bijzonder de 51e druk, zijn de volgende veranderingen te constateren

• De atlas heeft nu een sobere kartonnen band; de 51e druk had een band van 'calico' (gedrukt katoen). Het papier van de kaarten en vooral de tekstpagina's is van mindere kwaliteit.
• De eerste drie kaarten uit de 51e druk (Grondslagen van de geschiedenis, Prehistorie van Midden-Europa, Ontstaan van de Indo-Germanen) zijn in de 54e druk vervangen door nieuwe kaarten (Het Duitse beeld van de geschiedenis, IJstijden en Paleolithicum, Noords-indogermaanse boerenvolkeren), waarbij de oorsprong van de Europese beschaving niet meer in het Oosten ligt maar in Duitsland en Scandinavië. Kaart 45 uit de 51e druk (Etnografische kaart van Midden-Europa) is vervangen door een nieuwe kaart (Kolonisatie door de Germaanse volkeren). Deze vier kaarten zijn, voor het eerst in de geschiedenis van de atlas, ook voorzien van de naam van de auteur: Dr. (Rudolf) Ströbel.
• Op sommige kaarten zijn bijkaarten toegevoegd, gewijzigd of verwijderd. Een voorbeeld daarvan is kaart 121, waar de bijkaart over de bevolking van de "Poolse Corridor" is weggelaten – misschien omdat daaruit bleek dat een substantieel deel van die bevolking niet Duits was.
• Enkele kaarten hebben een nieuwe naam gekregen
  • 121. Geschiedenis van de „Poolse Corridor“ → Geschiedenis van West-Pruisen
  • 136 en 137. Machtsovername in 1933 → Nationaal-socialistische revolutie in 1933

Alle details zijn te vinden op de pagina waarop de betreffende kaarten naast elkaar zijn afgebeeld.

Putzgers Historischer Schul-Atlas, Große Ausgabe, 54th edition (1937)

• Below is a description of the atlas in keywords. Related pages
  • Preface to the atlas
  • Pictures of the atlas
  • Tables and lists to the atlas
  • Comparison (pictures) with the 51st edition

• Title description
  • Title: Putzgers Historischer Schul-Atlas, Große Ausgabe
    Publisher: Velhagen & Klasing, Bielefeld / Leipzig
    Year: 1937 (54th edition)
  • Title page: F.W. Putzgers Historischer Schul-Atlas
    Große Ausgabe
    54. Auflage
    Bearbeitet und herausgegeben von Max Pehle, Hans Silberborth, Martin Iskraut und Rudolf Ströbel
    Ausgeführt in der Geographischen Anstalt von Velhagen & Klasing in Leipzig
    Verlag von Velhagen & Klasing  Bielefeld und Leipzig  1937 verso:
    Schutzformel für die Vereinigten Staaten von Amerika:
    Copyright by Velhagen & Klasing
    Druck von Velhagen & Klasing in Bielefeld
  • Translation:
    F.W. Putzgers Historical School Atlas
    Comprehensive edition
    54th edition
    Edited by Max Pehle, Hans Silberborth, Martin Iskraut and Rudolf Ströbel
    Produced in the Geographical Department of Velhagen & Klasing in Leipzig
    Velhagen & Klasing Publishers  Bielefeld and Leipzig  1937
  • Putzgers Historischer Schul-Atlas, Große Ausgabe, 1937
    Front cover   XL
    From the 44th edition (1923) the title reads "Große Ausgabe". Apart from this comprehensive edition, there were also a concise edition (Kleine Ausgabe, 1920-1942) and, for a short period, a medium edition (Neue Ausgabe / Mittlere Ausgabe, 1930-1934). Details can be found in the list of all editions.
  • The atlas is named after Friedrich Wilhelm Putzger, the author of the first 16 German editions (1877-1890). From the 49th (1929) edition the editors of the atlas are Max Pehle and Hans Silberborth, complemented later with Martin Iskraut and here for the first time Rudolf Ströbel. Details can be found in the list of all authors / editors.
• Binding
  • The atlas has a brown cardboard binding with a cloth spine; it measures  17.5 × 26 cm (W × H).  On the front cover are the title, the names of the editors and the name of the publisher. On the front endpaper is the preface. In the back are advertisements other historic publications from Velhagen & Klasing. The maps are bound folded.
• Contents
  • The atlas has a title page with on its verso a mention of the copyright of the publisher and the name of the printer. Thereafter are 4 pages with the table of contents in the order of the maps, and 6 pages with a 'systematic' table of contents where the maps are ordered by theme.
  • The map section contains 160 pages. It starts with 3 pages of maps on the German view of history, Ice Age and Paleolithic, Nordic Indo-European farmer peoples; thereafter is 1 page with a map of the races in Europe. Then come 41 pages of maps of the Ancient World, 33 pages for the Middle Ages, 57 for Modern History and 25 on Germany and the Germans.
  • The maps are single or double page. Most of them have several inset maps. Details can be found in the list of maps, inset maps and scale. Some map sheets are bound in such a way that two of them can be folded out next to each other, in fact forming a 4 page map. A few other maps can also be folded out in order to show the relationship with an adjoining map.
  • The maps have been produced in lithography and printed in zincography. Area or outline color is used to indicate – usually – the political subdivision. In the upper margin the name and number of the map are given. In the lower right the code PAd or (mostly) PAe is printed in a small gray font; see the table of contents. On four maps (1, 2, 3, 45) the name of the author Dr. Ströbel is given in the lower right.
• In comparison with the 51st edition
  • In comparison with the earlier editions, here in particular the 51st edition, the following changes can be noticed.
    • The atlas now has an austere cardboard binding; the 51st edition had a calico cover. The paper of the maps and the text pages has a lower quality.
    • The first three maps in the 51st edition (Foundations of history, Prehistory of Central Europe, Origin of the Indo-Aryan peoples) have been replaced with new ones (German view of history, Ice Age and Paleolithic, Nordic Indo-European farmer peoples), where the origin of the European civilization is no longer situated in the Orient but in Germany and Scandinavia. Map 45 from the 51st edition (Ethnographic map of Central Europe) has been replaced with a new map (Colonization by the Germanic peoples). For the first time in the history of the atlas, these four new maps have been signed, by Dr. (Rudolf) Ströbel.
    • Inset maps have been added, changed on some maps, or simply removed. An example of the last is map 121, where the inset on the population of the "Polish Corridor" was omitted – perhaps because it also showed a substantial non German population.
    • A few maps have been renamed.
      • 121. History of the „Polish Corridor“ → History of West Prussia
      • 136 and 137. Seizure of power in 1933 → National socialist revolution in 1933
    All details can be found on the page where the maps in question are depicted side by side.

© M. Witkam, 2013