von Sydow-Haack: Vier Übungsatlanten (ca. 1910 - ca. 1940)

See below for (a summary of) this text in English.

Hieronder staat de beschrijving van de atlas. Daarbij horen ook de volgende pagina's

• Voorwoord bij de atlas
• Plaatjes van de atlas
• Tabellen en lijsten bij de atlas
• Vergelijking (plaatjes) van de Hydrographische Atlas met Lüddecke-Haack, Deutscher Schulatlas
• Vergelijking (plaatjes) van de Orographische Atlas met Lüddecke-Haack, Deutscher Schulatlas

Titelgegevens

Titel: von Sydow-Haack: Vier Übungsatlanten
Uitgever: Justus Perthes, Gotha
Jaar: ca. 1910 - ca. 1940

Voorkant omslag Hydrographischer Atlas: v. Sydow-Haack: Vier Übungsatlanten
II  Hydrographischer Atlas  30 Flußnetze
als Grundlage für Übungs- und Ergänzungszeichnungen herausgegeben von
Prof. Dr. Hermann Haack
Inhalt: ...
Gotha: Justus Perthes
625b. XII/25. 500 Vertaling:
v. Sydow-Haack: Vier tekenatlassen
II  Hydrografische Atlas  30 kaarten met het rivierennet
als basis voor oefen- en aanvullingstekeningen geredigeerd door
Prof. Dr. Hermann Haack
Inhoud: ...
Gotha: Justus Perthes

Voorkant omslag Orographischer Atlas: v. Sydow-Haack: Vier Übungsatlanten
III  Orographischer Atlas  30 Geländekarten
als Grundlage für Übungs- und Ergänzungszeichnungen herausgegeben von
Prof. Dr. Hermann Haack
Inhalt: ...
Gotha: Justus Perthes
625a. XII/25. 1000

• von Sydow-Haack, Orographischer Atlas, ca. 1910
  Voorkant omslag   XL
  Dit zijn werk- en tekenatlassen voor gebruik bij – in principe alle – schoolatlassen. Ze zijn bedoeld als opvolger van de reeks E. von Sydow's Übungs- und Zeichen-Atlanten die verscheen rond 1855. Die eerdere tekenatlassen, gebaseerd op de kaarten in E. von Sydow's Schul-Atlas, waren in 1915 (Perthes' catalogus) nog wel leverbaar. E. von Sydow's Schul-Atlas verscheen voor het laatst in 1887, dus de oude tekenatlassen waren – rond 1910 – waarschijnlijk wel aan vervanging toe.
• Deze reeks bestaat uit vier atlassen
  1. Gradnetz-Atlas
  2. Hydrographischer Atlas
  3. Orographischer Atlas
  4. Oro-hydrotopischer Atlas
  Hier worden alleen de Hydrographische en de Orographische Atlas in detail beschreven.
• De kaarten in deze atlassen zijn gebaseerd op kaarten uit Lüddecke(-Haack), Deutscher Schulatlas. Daarvan zijn dan een of meer drukplaten gebruikt.
• Van Emil von Sydow (1812-1873) is wel de naam voor deze atlassen gebruikt, maar hij kan er zelf niet aan meegewerkt hebben. Deze naamgeving was bij uitgeverij Perthes niet ongewoon. De naam van Adolf Stieler (1775-1835) is bijvoorbeeld nog tot 1945 voor Stielers Hand-Atlas gebruikt. Van deze tekenatlassen zal Hermann Haack de werkelijke auteur / redacteur geweest zijn.

Omslag

De losse kaarten van elke atlas zitten in een papieren omslag van  27,5 × 30 cm (B × H)  Op de voorkant daarvan staan de titel, de naam van de auteur / redacteur, de inhoudsopgave, de naam van de uitgever, en in kleine letters een drukcode. Bij deze exemplaren is dat

• Hydrographischer Atlas:  625b. XII/25. 500
• Orographischer Atlas:  625a. XII/25. 1000

Deze omslagen – niet noodzakelijkerwijs ook de kaarten – zijn dus gedrukt in december 1925, in een oplage van 500 resp. 1000 exemplaren.

Op de achterkant van het omslag staat een overzicht van de vier tekenatlassen, en van een speciale uitgave, met suggesties voor het gebruik. Daar wordt ook als herkomst de Deutsche Schulatlas genoemd. Op de binnenkant van het omslag staat een uitgebreide handleiding voor het gebruik van de verschillende soorten kaarten en een didactische verantwoording.

Inhoud

Elk van de vier atlassen bestaat uit 30 losse kaarten; zie de inhoudsopgave en de lijst van kaarten en schaal. De reeks begint met een overzichtskaart en 10 deelkaarten van Midden-Europa. Daarna komen 9 kaarten van de andere Europese landen, 8 kaarten van de werelddelen met enkele detailkaarten (Oost-Azië, verenigde Staten), en tenslotte 2 wereldkaarten. De kaarten zijn vervaardigd in kleurenlithografie.

Afhankelijk van het bedoelde gebruik zijn minder of meer gegevens van een volledige kaart weggelaten. In de Gradnetz-Atlas is alleen het 'gradennet', het netwerk van meridianen en parallellen, gegeven; daarop kunnen verschillende aardrijkskundige gegevens worden ingetekend, zoals gesuggereerd in het voorwoord. In de Hydrographische Atlas is met het gradennet ook het rivierennet aangebracht, bijvoorbeeld om bergen, wegen en dergelijke in te tekenen. De kaarten van de Orographische Atlas geven het gradennet en het reliëf, waarbij het land onder de 200 meter groen is gekleurd en de bergen bruin gearceerd zijn; deze kaarten zijn onder andere bruikbaar om rivieren, plaatsen en namen in te tekenen. In de Oro-hydrotopische Atlas zijn alle kaartelementen getekend behalve de plaatsnamen; dat zijn dus blinde kaarten om de plaatsnamen te oefenen.

Uitgaven

De eerste uitgaven van de atlassen moeten rond 1910 verschenen zijn. Ze worden in de hoofdcatalogi van Perthes uit 1915 en 1935 vermeld. Ook de schoolcatalogus van 1936 noemt ze nog. In de atlassen zelf wordt geen jaar van uitgave genoemd. Bij deze exemplaren is de enige aanwijzing de drukcode op het omslag waar het jaartal 1925 (van het omslag) wordt vermeld.

Vergelijking met Lüddecke-Haack, Deutscher Schulatlas

De kaarten uit deze tekenatlassen zijn gebaseerd op de natuurkundige kaarten in de Deutsche Schulatlas van Richard Lüddecke en Hermann Haack. De indeling is ook bijna dezelfde; alleen voor de kaarten van Midden-Europa is een andere indeling gebruikt om beter aan te sluiten bij de op school gebruikelijke indeling van de leerstof. Zie voor de details de vergelijkende tabel.

Het kaartbeeld is soms een beetje gedraaid om het 'gradennet' van een dubbel kaartblad in de Deutsche Schulatlas symmetrisch op een enkel kaartblad in een tekenatlas te krijgen. De afdruk lijkt in de tekenatlassen van wat mindere kwaliteit. Dat is ook wel te verklaren door het doel van de kaarten (werk, oefening). Het wordt ook weerspiegeld in de prijs: 1 mark voor een tekenatlas van 30 kaarten in een papieren omslag, en 3 mark voor de ingebonden Deutsche Schulatlas met 51 bladzijden kaarten (Perthes catalogus 1915).

Voor de vier verschillende tekenatlassen is steeds een andere drukplaat, of combinatie van drukplaten, gebruikt. Zo zijn voor de hier beschreven Hydrographische Atlas met het 'gradennet' en de kustlijn alleen de rivieren en kanalen afgedrukt – in blauw en niet in zwart zoals in de Deutsche Schulatlas. In de Orographische Atlas is juist niet de drukplaat voor de waterwegen gebruikt maar wel de drukplaten voor het laagland (groen) en de bergen (bruine arcering).

Zie voor de onderlinge vergelijking van de beide tekenatlassen de pagina met plaatjes. Een vergelijking van elk van beide tekenatlassen met de Deutsche Schulatlas is te vinden op de volgende pagina's.

• Vergelijking van de Hydrographische Atlas met de Deutsche Schulatlas
• Vergelijking van de Orographische Atlas met de Deutsche Schulatlas

von Sydow-Haack: Vier Übungsatlanten (ca. 1910 - ca. 1940)

• Below is a description of the atlas in keywords. Related pages
  • Preface to the atlas
  • Pictures of the atlas
  • Tables and lists to the atlas
  • Comparison (pictures) of the Hydrographische Atlas with Lüddecke-Haack, Deutscher Schulatlas
  • Comparison (pictures) of the Orographische Atlas with Lüddecke-Haack, Deutscher Schulatlas

• Title description
  • Title: von Sydow-Haack: Vier Übungsatlanten
    Publisher: Justus Perthes, Gotha
    Year: ca. 1910 - ca. 1940
  • Front cover Hydrographischer Atlas: v. Sydow-Haack: Vier Übungsatlanten
    II  Hydrographischer Atlas  30 Flußnetze
    als Grundlage für Übungs- und Ergänzungszeichnungen herausgegeben von
    Prof. Dr. Hermann Haack
    Inhalt: ...
    Gotha: Justus Perthes
    625b. XII/25. 500 Translation:
    v. Sydow-Haack: Four exercise atlases
    II  Hydrografische Atlas  30 maps with the river network
    as a basis for exercise and complementary drawing edited by
    Prof. Dr. Hermann Haack
    Contents: ...
    Gotha: Justus Perthes
  • Front cover Orographischer Atlas: v. Sydow-Haack: Vier Übungsatlanten
    III  Odrographischer Atlas  30 Geländekarten
    als Grundlage für Übungs- und Ergänzungszeichnungen herausgegeben von
    Prof. Dr. Hermann Haack
    Inhalt: ...
    Gotha: Justus Perthes
    625a. XII/25. 1000
  • von Sydow-Haack, Orographischer Atlas, ca. 1910
    Front cover   XL
    These are exercise atlases to – basically all – school atlases. They are meant to be the successors to the series E. von Sydow's Übungs- und Zeichen-Atlanten that appeared around 1855. Those earlier exercise atlases, based on maps in E. von Sydow's Schul-Atlas, were still available in 1915 (Perthes' catalog). The last edition of E. von Sydow's Schul-Atlas was published in 1887, so – around 1910 – the old exercise atlas needed a replacement.
  • This series consists of four atlases
    1. Gradnetz-Atlas
    2. Hydrographischer Atlas
    3. Orographischer Atlas
    4. Oro-hydrotopischer Atlas
    Here only the Hydrographische and the Orographische Atlas are described in detail.
  • The maps in these atlases are based on those in Lüddecke(-Haack), Deutscher Schulatlas, of which one or more printing plates were used.
  • The name of Emil von Sydow (1812-1873) has been used for these atlases but he can't have cooperated on them himself. This naming convention was not unusual at Perthes publishers. For example, the name of Adolf Stieler (1775-1835) has been used for Stielers Hand-Atlas until 1945. Most probably the real author / editor of these exercise atlases was Hermann Haack.
• Cover
  • The loose-leaf maps of each atlas are contained in a paper cover measuring  27.5 × 30 cm (W × H).  On the front are mentioned the title, the name of the author / editor, the table of contents, the name of the publisher, en in fine print the printing code. These copies have the codes
    • Hydrographischer Atlas: 625b. XII/25. 500
    • Orographischer Atlas: 625a. XII/25. 1000
    Therefore these covers – not necessarily also the maps – were printed in December 1925, in 500 respectively 1000 copies.
  • On the back of the cover is an overview of the four exercise atlases, and of a special edition, with suggestions for using them. There is also a mention of the origin of the maps: the Deutsche Schulatlas. Inside the cover is the preface with an ample manual on using the maps, an a didactical justification.
• Contents
  • Each of the four atlases consists of 30 loose-leaf maps; see the table of contents and the list of maps and scale. The series begins with an general map and 10 regional maps of Central Europe. Thereafter are 9 maps of the other European countries, 8 maps of the continents with some regional maps (East Asia, United States), and finally 2 world maps. The maps are produced in color lithography.
  • Depending on the intended use, more or less of data on an entire map is omitted. In the Gradnetz-Atlas only the 'degree grid', grid of latitude and longitude circles, is given. Several geographical data can be drawn on the maps, as suggested in the preface. The Hydrographische Atlas shows not only the 'degree grid' but also the river network, for example for drawing mountains, roads and the like. The maps of the Orographische Atlas give the 'degree grid' and the relief, where the areas under the 200 meters are colored green and the mountains have brown hachuring; these maps are useful to draw rivers, places and names. In the Oro-hydrotopische Atlas all map elements are drawn except the place names; these are the unlettered maps intended for memorizing place names.
• Printings
  • The first editions of atlases must have appeared around 1910. They are mentioned in the main catalogs of Perthes in 1915 and 1935. The school catalog of 1936 also still lists them. In the atlases themselves no date of publication is given. In these copies, the only hint is the code on the cover where the printing year 1925 (of the cover) is mentioned.
• In comparison with Lüddecke-Haack, Deutscher Schulatlas
  • The maps in these exercise atlases are based on the physical maps in the Deutsche Schulatlas by Richard Lüddecke and Hermann Haack. The cut-out is almost the same; only the maps of Central Europe have a different cut-out to better suit the usual arrangement of the school curriculum. See the comparison table for details.
  • Sometimes the map image is a bit rotated to obtain a symmetric 'degree grid' on one map page from part of a double page map in the Deutsche Schulatlas. The printing in the exercise atlases appears of a poorer quality. This might be explained by the purpose of the maps (exercise). It is also reflected in the price: 1 mark for an exercise atlas of 30 maps in a paper cover, and 3 marks for the bound Deutsche Schulatlas with 51 pages of maps (Perthes catalog 1915).
  • For each of the four exercise atlases a different printing plate or combination of printing plates is used. In the Hydrographische Atlas only the 'degree grid', the coast lines and the rivers and canals are printed – in blue, not in black as in the Deutsche Schulatlas. For the Orographische Atlas, not the printing plate for the waterworks is used, but the plates for lowlands (green) and mountains (brown hachuring).
  • For a mutual comparison of both exercise atlases, see the pictures page. A comparison of each exercise atlas with the Deutsche Schulatlas can be found on the following pages.
    • Comparison of the Hydrographische Atlas with the Deutsche Schulatlas
    • Comparison of the Orographische Atlas with the Deutsche Schulatlas

© M. Witkam, 2012