Datering van Sohr-Berghaus Hand-Atlas, 8e druk (1888-1895)

See below for (a summary of) this text in English.

Hieronder staat een verantwoording van mijn dateringen van de atlas. Daarbij horen ook de volgende pagina's

• Beschrijving van de atlas
• Plaatjes van de atlas
• Tabellen en lijsten bij de atlas

Verantwoording

• Inventarisatie
• Vergelijking
• Datering

---

Dating of Sohr-Berghaus Hand-Atlas, 8th edition (1888-1895)

Below is a justification of my dating of the atlas. Related pages

• Description of the atlas
• Pictures of the atlas
• Tables and lists to the atlas

Justification

• Inventory
• Comparison
• Dating

---

Inventarisatie

In de 8e druk van Sohr-Berghaus Hand-Atlas – ik laat de uitgave van 1908 buiten beschouwing – wordt niet altijd een jaar van uitgave genoemd. Het is dus moeilijk om zo'n atlas te dateren. Ik ben daarom eerst maar eens gaan kijken wat er in enkele bibliotheken, antiquariaten en privéverzamelingen aanwezig is.

Ik vind daar (in het voorjaar van 2007) uitgaven uit 1888, 1890, 1891, 1892 en 1895, en uitgaven zonder jaartal. In mijn eigen verzameling heb ik ook nog een exemplaar uit 1894. Bijna alle exemplaren hebben 100 kaartbladen. In ieder geval vanaf 1891 was ook het register beschikbaar. De resultaten zijn als volgt.

jaar	kaar­ten	re­gis­ter	vind­plaats
1888	100	−	Hensen (www.handatlas.de)
1888	100	−	Stuttgart, Württembergische Landesbibliothek (via BSZ)
1890	100	−	catalogo collettivo Servizio Bibliotecario Nazionale
1890	100	−	Hensen (www.handatlas.de)
1891	100	−	Antiquariat Johannes Müller (Österreich, Antiquariat/Händler)
? 1891	100	+	British Library, Map Collections
? 1891	100	+	Witkam (www.atlassen.info)
1892	100	+	BibliotheksVerbund Bayern BVB
1892	100	−	Bücherwühlkiste (Österreich, Antiquariat/Händler)
1892	100	+	Österreichische Nationalbibliothek
1892	100	?	Universitätsbibliothek Bielefeld
1892	100	?	Universitätsbibliothek Trier
1892	100	+	Witkam (www.atlassen.info)
1894	27	−	Witkam (www.atlassen.info)
1895	100	−	Hensen (www.handatlas.de)
? 1895	100	−	Witkam (www.atlassen.info)
?	100	+	Národní knihovna České republiky (NKC)

Vergelijking

Daarmee kun je een atlas natuurlijk nog niet dateren. Ik heb dus ook de kaarten van mijn eigen exemplaren met elkaar vergeleken. Van twee atlassen weet ik het jaartal: 1892 en 1894. De kaarten daarvan vertonen geen verschillen. Ik vind wel verschillen bij andere exemplaren in mijn verzameling. Deze staan per kaart hieronder.

• 5. Erdkarte in Mercator's Projection
  In de uitgave van 1892 zijn, vergeleken met eerdere uitgaven, de grenzen in Afrika bijgewerkt.

• 20. Rheinprovinz
  De uitgave van 1892 heeft een bijkaartje van Köln; een eerdere uitgave niet.

• 32. Österreichisch-Ungarische Monarchie
  In de uitgave van 1892 is ook in de Apennijnen een beetje reliëf getekend; in een eerdere uitgave nog niet.

• 48-51. Frankreich
  In de uitgave van 1892 is ook in de buurlanden het reliëf uitgewerkt; in een eerdere uitgave nog niet.

• 73. Asien
  In de uitgave van 1892 zijn, vergeleken met eerdere uitgaven, de grenzen in Brits-Indië bijgewerkt.

• 82-85. Afrika
  Vergeleken met de uitgave van 1892 zijn in latere uitgaven de grenzen bijgewerkt.

• 85. Südliches Afrika
  Van het bijkaartje 'Togo' zijn er drie varianten. De variant uit de atlas van 1892 lijkt mij van eerdere datum dan de variant van 1891; vreemd.

• 88-89. Vereinigte Staaten
  In de uitgave van 1892 zijn Washington, Idaho, Montana, Wyoming en (North en South) Dakota staten; in een eerdere uitgave zijn het territoria.

• 96. Süd-Amerika Nº I
  In de uitgave van 1892 zijn, vergeleken met eerdere uitgaven, de grenzen bijgewerkt.

• 97. Süd-Amerika Nº II
  In de uitgave van 1892 is Brazilië een republiek; in een eerdere uitgave is het nog een keizerrijk.

Datering

Op grond van deze verschillen kan ik vaststellen of een exemplaar dateert van 1892-1894, of van daarvoor of daarna. Een later exemplaar geef ik dan het jaartal 1895, een eerder exemplaar is van 1888, 1890 of 1891. Als er in een eerder exemplaar een register aanwezig is – of als het titelblad daarnaar verwijst – dan neem ik aan dat het een exemplaar van 1891 is.

---

© M. Witkam, 2007

   

Atlassen Kaarten Thema's Info Inventarisatie Vergelijking Datering Summary Beschrijving Plaatjes Tabellen Vergelijk