Leeder, Illustrirter Handatlas (1863)

See below for (a summary of) this text in English.

Hieronder staat de beschrijving van de atlas. Daarbij horen ook de volgende pagina's

• Voorwoord bij de atlas
• Plaatjes van de atlas
• Tabellen en lijsten bij de atlas

Titelgegevens

Titel: Illustrirter Handatlas
Uitgever: F.A. Brockhaus, Leipzig
Jaar: 1863 [1e druk]

Titelpagina: Illustrirter Handatlas für Freunde der Erdkunde und zum Gebrauch beim Unterricht.
Im Verein mit Heinrich Leutemann herausgegeben von Ehrenfried Leeder und Theodor Schade.
Zweiundzwanzig Blätter in Stahlstich mit erläuterndem Texte.
Leipzig:  F.A. Brockhaus.  1863. Vertaling:
Geïllustreerde handatlas voor liefhebbers van de aardrijkskunde en voor gebruik bij het onderwijs.
In samenwerking met Heinrich Leutemann bewerkt door Ehrenfried Leeder en Theodore Schade.
Tweeëntwintig bladen in staalgravure met verklarende tekst.
Leipzig:  F.A. Brockhaus.  1863.

• Leeder, Illustrirter Handatlas, 1863
  3. Europa   XL
  Europa / Europe
  Dit is de, niet als zodanig aangegeven, eerste druk van deze atlas. In 1866 verscheen een tweede en laatste druk waarin de grenswijzigingen in Europa van dat jaar waren verwerkt.
• Dit is de enige grootformaat atlas van Brockhaus. De overige cartografische producten, zoals de atlassen bij de encyclopedieën, hadden veel kleinere afmetingen.
• Op de titelpagina worden de namen genoemd van Heinrich Leutemann, Ehrenfried Leeder en Theodor Schade. Daarbij was de werkverdeling als volgt.
  • Leeder: de kaarten
  • Leutemann: de illustraties
  • Schade: de toelichtende tekst
• Leeder, leraar aan de Bürgerschule in Görlitz, was ook auteur van enkele andere atlassen.
  • Atlas zur Geschichte des Preussischen Staates, uitgegeven door het Geographische Institut in Weimar in 1866 en 1869
  • Schul-Atlas zur biblischen Geschichte, uitgeven door Bädeker in Essen, tussen ca. 1865 en 1884
  Schade was een collega van Leeder aan de school in Görlitz.

Band

De atlas heeft een grijze kartonnen band met een zwarte linnen rug; de afmetingen zijn  52 × 41 cm (H × B).  Op de voorkant staat de korte titel "Illustrirter Handatlas", en verder de plaats en naam van de uitgever.

Inhoud

De atlas heeft een 'Franse titel', titelpagina, voorwoord en inhoudsopgave van ieder een bladzijde, en 22 kaartbladen met bij elk daarvan twee of meer bladzijden verklarende tekst (in totaal 74 tekstpagina's). In dit exemplaar zit ook nog het originele prospectus.

Elk kaartblad bevat in het midden een kaart en langs de randen, op ruim 70% van de oppervlakte, illustraties bij de kaart van onder andere flora en fauna, bevolking, landschap en stedelijke monumenten. In het voorwoord wordt een verantwoording gegeven voor deze keuze.

De atlas begint met 2 wereldkaarten. Daarna komen 7 kaarten van de werelddelen en 13 kaarten van Europese landen. Het aantal kaarten is klein, dus er zijn geen deelkaarten van werelddelen of landen, ook niet van Duitsland. De kaarten hebben, ook door de relatief geringe kaartoppervlakte, een kleine schaal.

De kaarten zijn vervaardigd in staalgravure. Bij het kaartgedeelte zijn lithografische drukplaten gebruikt voor water (blauw) en laagland (groen). De staatsgrenzen zijn met de hand rood of bruin gekleurd. De twee wereldkaarten zijn staatkundig en thematisch ingekleurd. Bovenaan de kaarten staat links de tekst "Illustrirter Handatlas", in het midden de naam van het blad en rechts het bladnummer. Onderaan staat links "F.A. Brockhaus' Geogr.-artist. Anstalt." en rechts "Verlag von F.A. Brockhaus in Leipzig."

Leeder, Illustrirter Handatlas (1863)

• Below is a description of the atlas in keywords. Related pages
  • Preface to the atlas
  • Pictures of the atlas
  • Tables and lists to the atlas

• Title description
  • Title: Illustrirter Handatlas
    Publisher: F.A. Brockhaus, Leipzig
    Year: 1863 [1st edition]
  • Title page: Illustrirter Handatlas für Freunde der Erdkunde und zum Gebrauch beim Unterricht.
    Im Verein mit Heinrich Leutemann herausgegeben von Ehrenfried Leeder und Theodor Schade.
    Zweiundzwanzig Blätter in Stahlstich mit erläuterndem Texte.
    Leipzig:  F.A. Brockhaus.  1863. Translation:
    Illustrated Hand Atlas for friends of Geography and for use in Education.
    In association with Heinrich Leutemann edited by Ehrenfried Leeder and Theodore Schade.
    Twenty two sheets in steel engraving with an explanatory text
    Leipzig:  F.A. Brockhaus.  1863.
  • Leeder, Illustrirter Handatlas, 1863
    8. Nordamerika   XL
    Noord-Amerika / North America
    This is the first edition, not indicated as such, of the atlas. In 1866 a second edition was published with the latest border changes in Europe.
  • This is the only large size atlas from Brockhaus. The other cartographical products, such as the atlases to the encyclopedias, were considerably smaller.
  • On the title page the names of Heinrich Leutemann, Ehrenfried Leeder and Theodor Schade are mentioned. The work was divided as follows.
    • Leeder: the maps
    • Leutemann: the illustrations
    • Schade: the explanatory text
  • Leeder, teacher at the Bürgerschule in Görlitz, was also the author of some other atlases.
    • Atlas zur Geschichte des Preussischen Staates, published by the Geographische Institut in Weimar in 1866 and 1869
    • Schul-Atlas zur biblischen Geschichte, published by Bädeker in Essen, between ca. 1865 and 1884
    Schade was a colleague of Leeder at the school in Görlitz.
• Binding
  • The atlas has a grey cardboard binding with a black cloth spine; it measures  52 × 41 cm (H × W).  On the front cover the short title "Illustrirter Handatlas" is mentioned as well as the place and name of the publisher.
• Contents
  • The atlas has a 'French title', title page, preface and table of contents of one page each, and 22 map sheets, each of them with two or more pages of explanatory text (74 text pages in all). This copy also contains the original prospectus.
  • Each map sheet has a map in the center and along the margins, on more than 70% of the sheet area, several illustrations to the map of flora and fauna, people, scenery and architectural monuments. In the preface a justification is given for this setup.
  • The atlas starts with 2 world maps. Thereafter are 7 maps of the continents and 13 maps of European countries. The number of maps is small; therefore there are no regional maps for the continents or countries, not even for Germany. The map area is modest – less than 30% of the sheet – so the scales are small.
  • The maps have been produced in steel engraving. For the map part lithographic plates have been used for water (blue) and lowlands (green). Political borders are hand colored in red or brown. The two world maps have a political and thematical coloring. In the upper margin on the left is the text "Illustrirter Handatlas", in the center the sheet name and on the right the sheet number. On the left in the lower margin is the text "F.A. Brockhaus' Geogr.-artist. Anstalt." and on the right "Verlag von F.A. Brockhaus in Leipzig."

© M. Witkam, 2014