Atlas zur Geschichte des Preussischen Staates, 1e druk (1866)

See below for (a summary of) this text in English.

Hieronder staat de beschrijving van de atlas. Daarbij horen ook de volgende pagina's

• Plaatjes van de atlas
• Tabellen en lijsten bij de atlas

Titelgegevens

Titel: Atlas zur Geschichte des Preussischen Staates
Uitgever: Geographisches Institut, Weimar
Jaar: 1866 (1e druk)

Titelpagina: Atlas zur Geschichte des Preussischen Staates in 10 Blatt.
Zum Schulgebrauche bearbeitet und allen Freunden der Preussischen Geschichte gewidmet
von E. Leeder  Lehrer an der Bürgerschule zu Görlitz.
Inhalt  ...
Weimar.  Geographisches Institut.  1866. Vertaling:
Atlas van de geschiedenis van Pruisen in 10 kaartbladen.
Bewerkt voor schoolgebruik en opgedragen aan alle vrienden van de Pruisische geschiedenis
door E. Leeder  Leraar aan de Bürgerschule in Görlitz.
Inhoud  ...
Weimar.  Geographisches Institut.  1866.

• Atlas zur Geschichte des Preussischen Staates, 1866
  Voorkant band   XL
  Dit is de 1e druk, niet als zodanig aangegeven, van deze atlas. In 1869 is nog een 2e druk verschenen.
• In 1876 en 1881 is een atlas met dezelfde titel "Atlas zur Geschichte des Preussischen Staates" verschenen bij Carl Flemming in Glogau. De auteur daarvan is Theodor Schade.
• De auteur van deze atlas, Ehrenfried Leeder (1820-1884), leraar aan de Bürgerschule in Görlitz, was ook auteur van enkele andere atlassen.
  • Illustrirter Handatlas für Freunde der Erdkunde, auteurs Ehrenfried Leeder, Theodor Schade en Heinrich Leutemann, uitgegeven door Brockhaus in Leipzig, in 1863 en 1866.
  • Schul-Atlas zur biblischen Geschichte, uitgeven door Bädeker in Essen, tussen ca. 1865 en 1884
  Schade was een collega van Leeder aan de school in Görlitz.
• Op de kaarten staat als ontwerper steeds E. Leeder vermeld, als tekenaar C. Gräf en als graveur E. Biedermann. Op de band van dit exemplaar staat in handschrift dat de kaarten ontworpen, bewerkt en getekend zijn door C. Gräf. Achterin de atlas staat een handgeschreven opdracht aan de (nieuwe) eigenaar ondertekend door "Euer alter Gräf", dus die claim kan terecht zijn. Carl Gräf, in 1866 eigenaar van het Geographische Institut, is vooral bekend van zijn werk aan de grote handatlas uit Weimar.

Band

De atlas heeft een bruine kartonnen band met linnen rug. De afmetingen zijn  28 × 21 cm (H × B).  Op de voorkant zit een etiket met de titel, de naam van de auteur, de prijs en de naam van de uitgever.

Inhoud

De atlas heeft een titelpagina met inhoudsopgave, en 10 kaarten over de geschiedenis van Pruisen, de meeste op de schaal 1:3.500.000.

1. De Mark Brandenburg van 1170 tot 1440
2. Pruisen onder Frederik Willem I (de Grote Keurvorst, leefde van 1620 tot 1688)
3. Pruisen onder Frederik de Grote (1712-1786)
4. Pruisen onder Frederik Willem II (1744-1797)
5. Pruisen na de mediatisering van 25 februari 1803
6. Pruisen na de annexatie van Hannover en Lauenburg in 1806
7. Pruisen vanaf de Vrede van Tilsit, 9 juli 1807, tot de Duitse bevrijdingsoorlog (1813-1814)
8. Pruisen na het Congres van Wenen in 1815
9. Pruisen van 1815 tot Wilhelm I (1797-1888); N.B. de atlas heeft het jaartal 1866
10. Plaatsen van belang voor de Pruisische geschiedenis in Nederland, België en Frankrijk (1614-1815)

De kaarten zijn vervaardigd in lithografie en met de hand gekleurd: randkleur voor de staatkundige indeling, soms met een iets bredere bies. Rechtsboven staat steeds de titel van de atlas en het kaartnummer. Onderaan staan links steeds de namen van ontwerper Leeder en tekenaar C. Gräf, in het midden de naam van de uitgever, en recht de naam van de graveur E. Biedermann.

Bronnen:

• Espenhorst: Andree, Stieler, Meyer & Co.; p. 380
• Espenhorst: Petermann's Planet, volume I; p. 553, p. 669 (noot 86)
• Espenhorst: Petermann's Planet, volume II; p. 1042-1044
• Badziag, Mohs: Schulatlanten in Deutschland; Nr. 683-684, p. 58

Atlas zur Geschichte des Preussischen Staates, 1st edition (1866)

• Below is a description of the atlas in keywords. Related pages
  • Pictures of the atlas
  • Tables and lists to the atlas

• Title description
  • Title: Atlas zur Geschichte des Preussischen Staates
    Publisher: Geographisches Institut, Weimar
    Year: 1866 (1st edition)
  • Title page: Atlas zur Geschichte des Preussischen Staates in 10 Blatt.
    Zum Schulgebrauche bearbeitet und allen Freunden der Preussischen Geschichte gewidmet
    von E. Leeder  Lehrer an der Bürgerschule zu Görlitz.
    Inhalt  ...
    Weimar.  Geographisches Institut.  1866. Translation:
    Atlas of the history of Prussia in 10 map sheets.
    Edited for school use and dedicated to all friends of Prussian history
    by E. Leeder  Teacher at the Bürgerschule in Görlitz
    Contents  ...
    Weimar.  Geographisches Institut.  1866.
  • Atlas zur Geschichte des Preussischen Staates, 1866
    Front cover   XL
    This is the 1st edition, not indicated as such, of the atlas. In 1869 a 2nd edition was published.
  • In 1876 and 1881 an atlas with the same title "Atlas zur Geschichte des Preussischen Staates" was published by Carl Flemming in Glogau. Its author is Theodor Schade.
  • The author of this atlas, Ehrenfried Leeder (1820-1884), teacher at the Bürgerschule in Görlitz, was also the author of some other atlases.
    • Illustrirter Handatlas für Freunde der Erdkunde, authors Ehrenfried Leeder, Theodor Schade and Heinrich Leutemann, published by Brockhaus in Leipzig, in 1863 and 1866.
    • Schul-Atlas zur biblischen Geschichte, published by Bädeker in Essen, between ca. 1865 and 1884
    Schade was a colleague of Leeder at the school in Görlitz.
  • On the maps E. Leeder is always mentioned as the designer, C. Gräf as the draftsman and E. Biedermann as the engraver. On the cover of this copy is a handwriting claiming that the maps were designed, edited and drawn by C. Gräf. In the back of the atlas is a handwritten dedication to the (new) owner signed "Euer alter Gräf", so this claim may be correct. Carl Gräf, in 1866 the owner of the Geographische Institut, is best known for his work on the comprehensive hand atlas from Weimar.
• Binding
  • The atlas has a brown cardboard binding with a cloth spine. It measures  28 × 21 cm (H × W).  On the front cover a tag is pasted with the title, the name of the author, the price and the name of the publisher.
• Contents
  • The atlas has a title page with the table of contents, and 10 maps on the history of Prussia, most of them at the scale of 1:3,500,000.
    1. The Margraviate of Brandenburg from 1170 until 1440
    2. Prussia under Frederick William I (the Great Elector, lifespan 1620-1688)
    3. Prussia under Frederick the Great (1712-1786)
    4. Prussia under Frederick William II (1744-1797)
    5. Prussia after the German mediatization of February 25, 1803
    6. Prussia after the annexation of Hanover and Lauenburg in 1806
    7. Prussia from the Treaty of Tilsit, July 9, 1807, until the German campaign (1813-1814)
    8. Prussia after the Congress of Vienna in 1815
    9. Prussia from 1815 until William I (1797-1888)
    10. Places of interest for the Prussian history in the Netherlands, Belgium and France (1614-1815)
  • The maps have been produced in lithography and colored by hand: outline color for the political subdivision, sometimes with a slightly larger edging. In the upper margin on the right are the title of the atlas and the map number. In the lower margin on the left are the names of the designer Leeder and draftsman C. Gräf, in the center the name of the publisher, and on the right the name of the engraver E. Biedermann.

• Sources:
  • Espenhorst: Andree, Stieler, Meyer & Co.; p. 380
  • Espenhorst: Petermann's Planet, volume I; p. 553, p. 669 (note 86)
  • Espenhorst: Petermann's Planet, volume II; p. 1042-1044
  • Badziag, Mohs: Schulatlanten in Deutschland; Nr. 683-684, p. 58

© M. Witkam, 2013
(rev. 2014-02-26)