Meyer's Pfennig-Atlas (1834-1841)

See below for (a summary of) this text in English.

Hieronder staat de beschrijving van de atlas. Daarbij horen ook de volgende pagina's

Plaatjes van de atlas
Tabellen en lijsten bij de atlas
Vergelijking van Meyer's Pfennig-Atlas (1834-1841) en Meyer's Universal-Atlas (1830-1840)

Titelgegevens

Titel: Meyer's Pfennig-Atlas
Uitgever: Bibliographisches Institut
Jaar: 1834-1841

Titelpagina: Atlas Zum Handgebrauche für die Gesammte Erdbeschreibung.
In 116 Karten gezeichnet von Hauptmann Radefeld und Prem. Lieut. Renner.
In Stahl gestochen für den Verlag des Bibliographischen Instituts. Vertaling:
Atlas in handzaam formaat met een beschrijving van de gehele aarde.
In 116 kaarten getekend door Kapitein Radefeld en Eerste luitenant Renner.
In staal gegraveerd voor de uitgeverij van het Bibliographische Institut

Meyer's Pfennig-Atlas (1834-1841)
Titelpagina
De atlas verscheen in 29 afleveringen van ieder 4 kaarten, ongeveer vier afleveringen per jaar. Er waren oorspronkelijk 30 afleveringen gepland.
Op de omslagen van de eerste 28 afleveringen wordt als titel "Meyer's Pfennig-Atlas" genoemd. Maar de uiteindelijke titel – op de titelpagina bij de 29e aflevering – is "Atlas Zum Handgebrauche für die Gesammte Erdbeschreibung".
De atlas was ook verkrijgbaar als (gratis) supplement bij
- Handbuch der neuesten Erdbeschreibung, G. Brückner, Bibliographisches Institut, 1837
maar dan met de titel
- Atlas zu Brückners Handbuch der Erdbeschreibung
Het aantal kaarten in de atlas is 115. De titelpagina telt blijkbaar als kaart nummer 116.
Elke aflevering kostte 2 2/3 Groschen ofwel 32 Pfennig. De prijs per kaart was dus 8 Pfennig, wat de naam "Pfennig-Atlas" zou verklaren.
De op het titelblad genoemde cartografen/tekenaars Radefeld en Renner hebben ook bijgedragen aan de andere atlassen uit deze periode van het Bibliographische Institut: Meyer's Universal-Atlas (1830-1840) en Meyer's Zeitungs-Atlas (1848-1857). Radefeld had ook een belangrijk aandeel in Meyer's Großer Hand-Atlas (1843-1860).
Sommige kaarten lijken verkleinde versies van die uit Meyer's Universal-Atlas. Maar de verschillen tussen beide atlassen zijn zo groot dat hier duidelijk sprake is van een aparte uitgave.

Band

De kaarten – in mijn exemplaar 18,5 × 12 cm (B × H) – werden in afleveringen van 4 stuks verkocht. De koper moest zelf voor een band zorgen. Daardoor komen allerlei verschillende banden voor. Doorgaans zijn de kaarten ongevouwen ingebonden.

Inhoud

De atlas bevat een titelpagina en 115 kaartbladen. De eerste 7 kaarten zijn sterrenkundige kaarten en wereldkaarten. Daarna komen 5 kaarten van de werelddelen waarbij merkwaardigerwijs Noord-Amerika ontbreekt – misschien was die kaart onderdeel van de geplande 30e aflevering. Vervolgens zijn er 14 overzichtskaarten van Europese landen gevolgd door 56 detailkaarten, vooral van Oostenrijk en Duitsland. De 18 kaarten daarna zijn van enkele landen en regio's buiten Europa. Dan zijn er 3 kaarten van het (Bijbelse) Palestina, en tenslotte 12 kaartbladen met ieder twee plattegronden van Europese steden. Zie voor de details de inhoudsopgave.

De nummering van de kaarten is verwarrend. In de inhoudsopgave zijn de kaarten genummerd in een 'logische' volgorde. In mijn exemplaar zijn de kaarten ook in die volgorde ingebonden. Het is de nummering die hier gebruikt is, onder andere bij alle plaatjes. Maar op de kaarten zelf staan de nummers van de volgorde waarin de kaarten verschenen zijn (Lief. gevolgd door een Romeins cijfer). Zie voor de details de tabellen.

De titelpagina en de kaarten zijn vervaardigd in staalgravure; de meeste zijn met de hand gekleurd (randkleur). Van de kaarten zijn er 44 voorzien van een jaartal (van 1834 t/m 1841); zie het overzicht van kaarten en datering. Opvallend in deze atlas is het grote aantal bijkaarten met (omgevingen van) grotere en ook kleinere steden. Sommige daarvan zij zo gedetailleerd dat ze als plattegrond gebruikt zouden kunnen worden. Het totale overzicht is te vinden in de lijst van kaarten, bijkaarten en schaal.

Als cartograaf wordt op 51 van de 115 kaarten Radefeld (35) of Renner (16) genoemd. Op 18 kaarten staat de naam van de graveur. De details zijn te vinden in de lijst van cartografen en graveurs.

Vergelijking met Meyer's Universal-Atlas

Van ruim 70 kaarten in deze Pfennig-Atlas is een – min of meer – overeenkomstige kaart te vinden in Meyer's Universal-Atlas. Op een aparte pagina staan deze ter vergelijking naast elkaar. Vooral van enkele Duitse staten zijn in de Pfennig-Atlas wel detailkaarten opgenomen en in de Universal-Atlas niet. Ook de aparte kaartbladen met stadsplattegronden ontbreken in de Universal-Atlas, waar de plattegronden vaak als bijkaarten zijn te vinden. Daar staat tegenover dat de kaarten over de Oudheid in de Pfennig-Atlas ontbreken. Zie voor de details de betreffende tabellen.

Vergelijking van Meyer's Pfennig-Atlas met Meyer's Universal-Atlas
Vergelijking van Meyer's Universal-Atlas met Meyer's Pfennig-Atlas

Bronnen

Sarkowski, Das Bibliographische Institut, blz. 214
Espenhorst, Andree, Stieler, Meyer & Co, blz. 180-181
Espenhorst, Petermann's Planet vol. I, blz. 479-481

Meyer's Pfennig-Atlas (1834-1841)

Below is a description of the atlas in keywords. Related pages
- Pictures of the atlas
- Tables and lists to the atlas
- Comparison of Meyer's Pfennig-Atlas (1834-1841) and Meyer's Universal-Atlas (1830-1840)

Title description
- Title: Meyer's Pfennig-Atlas
  Publisher: Bibliographisches Institut
  Year: 1834-1841
- Title page: Atlas Zum Handgebrauche für die Gesammte Erdbeschreibung.
  In 116 Karten gezeichnet von Hauptmann Radefeld und Prem. Lieut. Renner.
  In Stahl gestochen für den Verlag des Bibliographischen Instituts. Translation:
  Handy-sized Atlas with a description of the entire Earth.
  In 116 maps drawn by Captain Radefeld and First Lieutenant Renner.
  Engraved in steel for the publishing company of the Bibliographische Institut
- Meyer's Pfennig-Atlas (1834-1841)
  Title page
  The atlas was published in 29 installments of 4 maps each, at a rate of about four installments a year. Originally 30 installments had been planned.
- The title on the cover of the first 28 installments is "Meyer's Pfennig-Atlas". But the final title page – part of the 29th installment – says "Atlas Zum Handgebrauche für die Gesammte Erdbeschreibung".
- The atlas was also available as a (free) supplement to
  - Handbuch der neuesten Erdbeschreibung, G. Brückner, Bibliographisches Institut, 1837
  In that case its title was
  - o Atlas zu Brückners Handbuch der Erdbeschreibung
- The number of maps in the atlas is 115. Apparently the title page counts as the 116th map.
- The price of each installment was 2 2/3 Groschen or 32 Pfennig. Therefore the price of one map was 8 Pfennig, which would explain the title "Pfennig-Atlas".
- The cartographers/draftsmen mentioned on the title page, Radefeld and Renner, have also contributed to the other atlases from the Bibliographische Institut in those days: Meyer's Universal-Atlas (1830-1840) and Meyer's Zeitungs-Atlas (1848-1857). Radefeld also had an important share in Meyer's Großer Hand-Atlas (1843-1860).
- Some of the maps look like reduced versions of those from Meyer's Universal-Atlas. The differences between both atlases are considerable though, so this atlas is obviously an independent publication.
Binding
- The maps – in my copy 18.5 × 12 cm (W × H) – were sold in installments of 4 each. The buyer was supposed to provide a binding himself, which makes for several different bindings. Usually the maps are bound unfolded.
Contents
- The atlas has a title page and 115 map sheets. The first 7 sheets are astronomical maps and world maps. Thereafter are 5 maps of the continents. Curiously North America is missing here – it may have been part of the planned 30th installment. Next are 14 general maps of European countries followed by 56 regional maps, mostly Austria and Germany. The next 18 maps depict some countries and regions outside Europe. Thereafter are three maps of the (Biblical) Palestine, and finally 12 sheets with each two plans of European cities. Details can be found in the table of contents.
- The numbering of the maps is confusing. In the table of contents the maps are numbered in a 'logical' sequence. This is the numbering scheme used here, for the pictures of the atlas as well (in my copy the maps have been bound in this order). But the individual maps are numbered in the order in which they were published (Lief. followed by a Roman numeral). Details can be found in the tables.
  - Maps in table of contents order
  - Maps in publication order
- The title page and maps have been produced in steel engraving; most of them are hand colored in outline. A year is mentioned on 44 maps (ranging from 1834 through 1841); see the list of maps and date. Remarkable in this atlas is the large number of inset maps of larger and smaller cities (or their environs). Some of them are as detailed as to be used as a city plan. See also the list of maps, inset maps and scale.
- On 51 out of the 115 maps Radefeld (35) or Renner (16) is mentioned as the cartographer. On 18 maps the name of an engraver is given. Details can be found in the list of cartographers and engravers.
In comparison with Meyer's Universal-Atlas
- Some 70 maps in this Pfennig-atlas have a – more or less – corresponding map in Meyer's Universal-Atlas. On a separate page these maps are given side by side for comparison. Especially some German states have regional maps in the Pfennig-Atlas but not in the Universal-Atlas. The separate sheets with city plans are also missing from the Universal-Atlas, where plans can often be found as inset maps. On the contrary, the maps on Ancient Geography are missing from the Pfennig-Atlas. Details can be found in the following tables.
  - Meyer's Pfennig-Atlas as opposed to Meyer's Universal-Atlas
  - Meyer's Universal-Atlas as opposed to Meyer's Pfennig-Atlas

Sources
- Sarkowski, Das Bibliographische Institut, p. 214
- Espenhorst, Andree, Stieler, Meyer & Co, p. 180-181
- Espenhorst, Petermann's Planet vol. I, p. 479-481

valid HTML valid CSS