Lets

Het Lets is een van de Baltische talen. Het wordt voornamelijk gesproken in Letland.

Alfabet en uitspraak

letter uitspraak
A a a (als in lat)
av: au
Ā ā aa (als in laat)
B b b
C c ts
Č č tsj
D d d
E e korte e (als in het)
ei: eej (ee als in heet)
ev: e-oe (tweeklank)
Ē ē lange e (als in hert)
F f f
G g 'Franse g' (als in garçon)
Ģ ģ palatale g: tussen g-j en d-j
H h h; voor een medeklinker bijna ch (als in lachen)
I i korte ie (als in niet)
ie: ie-e (tweeklank)
Ī ī lange ie (als in hier)
J j j
K k k
Ķ ķ palatale k (k-j)
L l l
Ļ ļ palatale l (l-j)
M m m
N n n
Ņ ņ palatale n (n-j)
O o oe-o (tweeklank)
P p p
R r 'rollende' r (met de tong)
S s s
Š š sj
T t t
U u korte oe
ui: oe-i (tweeklank)
Ū ū lange oe
V v v
Z z z
Ž ž zj

Een beetje grammatica

Om rol van een woord in een zin – onderwerp, lijdend voorwerp, maar bijvoorbeeld ook bezitsrelatie – duidelijk te maken kent het Lets zes naamvallen. De nominativus (1e naamval) wordt voor het onderwerp gebruikt. Bij geografische benamingen zul je verder vooral te maken krijgen met de genitivus (2e naamval), die het best te vertalen is als 'van ...'.

Het Lets kent geen lidwoorden (de, het, een). Zelfstandige naamwoorden zijn mannelijk of vrouwelijk. Aan de uitgang van het enkelvoud van een zelfstandig naamwoord in de nominativus (1e naamval) is min of meer te zien welk geslacht het heeft.

De nominativus (1e naamval) van het meervoud heeft de volgende uitgangen.

De genitivus (2e naamval) heeft meestal de volgende uitgangen.

Bijvoeglijke naamwoorden hebben een onbepaalde en een bepaalde vorm. De bepaalde vorm wordt vooral gebruikt in gevallen waarin je in het Nederlands een bepaald lidwoord (de, het) zou gebruiken. De verschillende uitgangen in de nominativus (1e naamval) zijn als volgt.

onbepaald bepaald
mannelijk enkelvoud -s -ais
vrouwelijk enkelvoud -a -ā
mannelijk meervoud -i -ie
vrouwelijk meervoud -as -ās

Een bijvoeglijk naamwoord komt in geslacht, getal (enkelvoud/meervoud) en naamval overeen met het zelfstandige naamwoord waar het bij hoort.

Een paar woorden

Bij zelfstandige naaamwoorden is de nominativus (1e naamval) enkelvoud gegeven. Bij bijvoeglijke naamwoorden is de nominativus (1e naamval) enkelvoud van de onbepaalde mannelijke vorm gegeven.

Lets Nederlands
ainava landschap
akmens steen, stenen
apbūve bebouwde kom
ar met
ārzemes buitenland
atlants atlas
augsts hoog
auksts koud
austrumi oosten (meervoud)
autobuss bus(lijn)
autoosta busstation
avots bron
bāka vuurtoren
balts wit
baznīca kerk
bez zonder
brīvs vrij
bulvāris boulevard
ceļš weg
centrs centrum
ciems dorp
daba natuur
dārzs tuin
dienvidi zuiden (meervoud)
dzeltens geel
dzelzceļš spoorweg
dzelzs ijzer
ēka gebouw
ezers meer
fabrika fabriek
garš lang
gatve brede straat, laan
grīva monding
ieeja ingang
iela straat
ieleja dal
īss kort
izeja uitgang
jauns nieuw, jong
jūra zee
jūrmala strand
kalni gebergte (meervoud)
kalns berg
kapi kerkhof
karte kaart
katedrāle kathedraal
koks hout, boom
konsulāts consulaat
labs goed
Latviešu Lets
lauks veld
laukums plein
ledus ijs
līcis baai
lidosta vliegveld
liels groot
māja huis
mazdārziņš volkstuin
mazs klein
melns zwart
mērogs schaal
mežs bos
muiža landgoed
muzejs museum
nams huis, gebouw
novads gebied
osta haven
pagasts gemeente
parks park
pasaule wereld
pasts post(kantoor)
piemineklis monument
pietura halte
pilns vol
pils kasteel, paleis
pilsēta stad
pilsētas dome stadhuis
plāns plattegrond
plats breed
priekšpilsēta voorstad, buitenwijk
prospekts brede straat, laan
purvs moeras
rādītājs register
rags kaap
rajons district
rezervāts (natuur)reservaat
rietumi westen (meervoud)
robeža grens
rūpniecība industrie
sala eiland
sarkans rood
šaurs smal
sens oud
silts warm
skola school
slikts slecht
slimnīca ziekenhuis
smiltis zand
stacija station
stikls glas
sudrabs zilver
svēts heilig
teātris theater
tilts brug
tirgus markt
tornis toren
tramvajs tram(lijn)
trolejbuss trolleybus(lijn)
tukšs leeg
ūdens water
un en
universitāte universiteit
upe rivier
valsts staat
vārti poort
vecs oud
vējš wind
vēstniecība ambassade
vieta plaats
vilciens trein
viss geheel
zāle gras
zaļš groen
zelts goud
zeme aarde
zems laag
ziemeļi noorden (meervoud)
zils blauw
Namen van enkele landen
Baltkrievija Wit-Rusland
Igaunija Estland
Krievija Rusland
Latvija Letland
Lietuva Litouwen
Polija Polen
Somija Finland
Šveice Zwitserland
Vācija Duitsland
Zviedrija Zweden

Enkele geografische namen

Plaatsen, landstreken en rivieren in Letland hadden vroeger vaak Duitse namen. Onder het Russische bestuur tot 1918 waren daarvan ook Russische versies in gebruik. Hieronder staat een – zeer onvolledig – overzicht. Op de pagina Liste deutscher Bezeichnungen lettischer Orte staan nog veel meer Duitse namen.

Letse naam Andere namen
plaatsen
Aizkraukle Ascheraden (Dui.)
Aizpute Hasenpot (Dui.), Газенпотъ = Gazenpotʺ (Rus.)
Alūksne Marienburg (Dui.), Маріенбургъ = Marienburgʺ (Rus.)
Balvi Bolwen (Dui.)
Cēsis Wenden (Dui.), Венденъ = Vendenʺ (Rus.)
Daugavpils Dünaburg (Dui.), Daugpilis (Lit.), Dźwinów / Dźwińsk / Dyneburg (Pol.), Двинскъ = Dvinskʺ (Rus.)
Dobele Doblen (Dui.), Доблен = Doblen (Rus.)
Gulbene Schwanenburg (Dui.), Шваненбургъ = Švanenburgʺ (Rus.)
Ikšķile Uexküll (Dui.), Üksküla (Est.)
Jaunjelgava Friedrichstadt (Dui.), Фридрихштадтъ = Fridrichštadtʺ (Rus.)
Jelgava Mitau (Dui.), Митава = Mitava (Rus.)
Jēkabpils Jakobstadt (Dui.), Якобштадтъ = Jakobštadtʺ (Rus.)
Kolka Bakenhof (Dui.), Kuolka (Lijf.), Бакенгофъ = Bakengofʺ (Rus.)
Krāslava Kreslau (Dui.), Креславль = Kreslavlʹ (Rus.)
Krustpils Kreuzburg (Dui.), Крейцбургъ = Krejtsburgʺ (Rus.)
Kuldīga Goldingen (Dui.), Гольдингенъ = Golʹdingenʺ (Rus.)
Liepāja Libau (Dui.), Lipawa (Pol.), Либава = Libava (Rus.)
Limbaži Lemsal (Dui.), Лемзаль = Lemzalʹ (Rus.)
Ludza Ludsen (Dui.), Люцин = Ljutsin (Rus.)
Madona Madohn (Dui.)
Ogre Ogershof (Dui.), Огеръ = Ogerʺ (Rus.)
Pāvilosta Paulshafen (Dui.)
Rēzekne Rositten (Dui.), Рѣжица = Rěžitsa (Rus.)
Sabile Zabeln (Dui.), Цабельнъ = Tsabelʹnʺ (Rus.)
Saldus Frauenburg (Dui.), Фрауенбургъ = Frauenburgʺ (Rus.)
Sigulda Segewold (Dui.), Сегевольдъ = Segevolʹdʺ (Rus.)
Talsi Talsen (Dui.), Tālsa (Lijf.), Тальсенъ = Talʹsenʺ (Rus.)
Tukums Tukkum (Dui.),
Valka Walk (Dui.), Valga (Est.), Валкъ = Valkʺ (Rus.)
Valmiera Wolmar (Dui.), Вольмаръ = Volʹmarʺ (Rus.)
Ventspils Windau (Dui.), Виндава = Vindava (Rus.)
rivieren
Daugava Düna (Dui.), Westelijke Dvina (Ned.), Dźwina (Pol.), Западная Двина = Zapadnaja Dvina (Rus.)
Gauja Livländische Aa (Dui.), Аа = Aa (Rus.)
Lielupe Kurländische Aa (Dui.), Аа = Aa (Rus.)
Venta Windau (Dui.), Виндава = Vindava (Rus.)
regio's
Kurzeme Kurland (Dui.), Koerland (Ned.), Курляндія = Kurljandija (Rus.)
Latgale Lettgallen (Dui.)
Vidzeme Livland (Dui.), Lijfland (Ned.), Лифляндія = Lifljandija (Rus.)
Zemgale Semgallen (Dui.)

Tellen

Ook de telwoorden hebben naamvallen. Hier is steeds nominativus (1e naamval) gegeven. De hoofdtelwoorden 1 t/m 9 (behalve 3) hebben een aparte vorm voor mannelijk en vrouwelijk. De rangtelwoorden hebben de vorm van het bepaald bijvoeglijk naamwoord (uitgangen in nominativus enkelvoud: -ais / -ā).

1 viens / viena 11 vienpadsmit 21 divdesmit viens / viena
2 divi / divas 12 divpadsmit 22 divdesmit divi / divas
3 trīs 13 trīspadsmit 23 divdesmit trīs
4 četri / četras 14 četrpadsmit 24 divdesmit četri / četras
5 pieci / piecas 15 piecpadsmit 25 divdesmit pieci / piecas
6 seši / sešas 16 sešpadsmit 26 divdesmit seši / sešas
7 septiņi / septiņas 17 septiņpadsmit 27 divdesmit septiņi / septiņas
8 astoņi / astoņas 18 astoņpadsmit 28 divdesmit astoņi / astoņas
9 deviņi / deviņas 19 deviņpadsmit 29 divdesmit deviņi / deviņas
10 desmit 20 divdesmit 30 trīsdesmit

10 desmit 101 simts viens / viena 100 simts
20 divdesmit 102 simts divi / divas 200 divsimt
30 trīsdesmit 103 simts trīs 300 trīssimt
40 četrdesmit 104 simts četri / četras 400 četrsimt
50 piecdesmit 105 simts pieci / piecas 500 piecsimt
60 sešdesmit 106 simts seši / sešas 600 sešsimt
70 septiņdesmit 107 simts septiņi / septiņas 700 septiņsimt
80 astoņdesmit 108 simts astoņi / astoņas 800 astoņsimt
90 deviņdesmit 109 simts deviņi / deviņas 900 deviņsimt
100 simts 110 simts desmit 1000 tūkstoš

1 viens / viena 1e pirmais / pirmā
2 divi / divas 2e otrais / otrā
3 trīs 3e trešais / trešā
4 četri / četras 4e ceturtais / ceturtā
5 pieci / piecas 5e piektais / piektā
6 seši / sešas 6e sestais / sestā
7 septiņi / septiņas 7e septītais / septītā
8 astoņi / astoņas 8e astotais / astotā
9 deviņi / deviņas 9e devītais / devītā
10 desmit 10e desmitais / desmitā
11 vienpadsmit 11e vienpadsmitais / vienpadsmitā
12 divpadsmit 12e divpadsmitais / divpadsmitā
13 trīspadsmit 13e trīspadsmitais / trīspadsmitā
14 četrpadsmit 14e četrpadsmitais / četrpadsmitā
15 piecpadsmit 15e piecpadsmitais / piecpadsmitā
16 sešpadsmit 16e sešpadsmitais / sešpadsmitā
17 septiņpadsmit 17e septiņpadsmitais / septiņpadsmitā
18 astoņpadsmit 18e astoņpadsmitais / astoņpadsmitā
19 deviņpadsmit 19e deviņpadsmitais / deviņpadsmitā
20 divdesmit 20e divdesmitais / divdesmitā
21 divdesmit viens / viena 21e divdesmit pirmais / pirmā
22 divdesmit divi / divas 22e divdesmit otrais / otrā
30 trīsdesmit 30e trīsdesmitais / trīsdesmitā
40 četrdesmit 40e četrdesmitais / četrdesmitā
50 piecdesmit 50e piecdesmitais / piecdesmitā
60 sešdesmit 60e sešdesmitais / sešdesmitā
70 septiņdesmit 70e septiņdesmitais / septiņdesmitā
80 astoņdesmit 80e astoņdesmitais / astoņdesmitā
90 deviņdesmit 90e deviņdesmitais / deviņdesmitā
100 simts 100e simtais / simtā
101 simts viens / viena 101e simts pirmais / pirmā
123 simts divdesmit trīs 123e simts divdesmit trešais / trešā
200 divsimt 200e divsimtais / divsimtā
201 divsimt viens / viena 201e divsimt pirmais / pirmā
223 divsimt divdesmit trīs 223e divsimt divdesmit trešais / trešā
300 trīssimt 300e trīssimtais / trīssimtā
1000 tūkstoš 1000e tūkstošais / tūkstošā

Bronnen:

© M. Witkam, 2008

valid HTML    valid CSS