Атласъ Маркса / Atlas Marksa, 2e druk (1910)

See below for (a summary of) this text in English.

Hieronder staat de beschrijving van de atlas. Daarbij horen ook de volgende pagina's

• Plaatjes van de atlas
• Tabellen en lijsten bij de atlas

Titelgegevens

Titel: Атласъ Маркса / Atlasʺ Marksa
Uitgever: А.Ф. Марксъ / A.F. Marks
Jaar: 1910 (2e druk)

Titelpagina: Большой всемірный настольный
АТЛАСЪ МАРКСА.
Начатый подъ редакціей покойнаго профессора Э. Ю. Петри,
законченный въ 1903 г. и выходящій вторымъ изданіемъ подъ редакціей Ю. М. Шокальскаго
...
62 главныхъ и 160 дополнительныхъ картъ на 55 таблицахъ in folio.
Съ приложеніемъ пояснительнаго текста къ 8 картамъ по климатологіи, составленнаго профессорами В. Бебберомъ и В. Кёппеномъ и съ алфавитнымъ указателемъ географическихъ названій, помѣщенныхъ въ атласѣ.
Второе пересмотрѣнное и дополненное изданіе 1909 года.
С.-Петербургъ. Изданіе Т-ва А. Ф. Марксъ. 1910. achterkant:
Картографическое заведеніе Т-ва А. Ф. Марксъ, Измайловскій просп., Nº 29.

Transliteratie (ISO/R9): Bolʹšoj vsemirnyj nastolʹnyj
ATLASʺ MARKSA.
Načatyj podʺ redakciej pokojnago professora Ė. Ju. Petri,
zakončennyj vʺ 1903 g. i vychodjaščij vtorymʺ izdaniemʺ podʺ redakciej Ju. M. Šokalʹskago
...
62 glavnychʺ i 160 dopolnitelʹnychʺ kartʺ na 55 tablicachʺ in folio.
Sʺ priloženiemʺ pojasnitelʹnago teksta kʺ 8 kartamʺ po klimatologii, sostavlennago professorami V. Bebberomʺ i V. Këppenomʺ i sʺ alfavitnymʺ ukazatelemʺ geografičeskichʺ nazvanij, poměščennychʺ vʺ atlasě.
Vtoroe peresmotrěnnoe i dopolnennoe izdanie 1909 goda.
S.-Peterburgʺ. Izdanie T-va A. F. Marksʺ. 1910. achterkant:
Kartografičeskoe zavedenie T-va A. F. Marksʺ, Izmajlovskij prosp., Nº 29.

Vertaling:
Grote Marks (Маркс) Handatlas van de gehele aarde.
Opgezet onder redactie van wijlen Prof. Ė.Ju. Petri (Э.Ю. Петри),
voltooid in 1903 en in tweede druk verschenen onder redactie van Ju.M. Šokalʹskij (Ю.М. Шокальскій)
...
62 hoofd- en 160 bijkaarten op 55 kaartbladen in folioformaat.
Met als appendix een toelichtende tekst, bij de 8 klimatologische kaarten, opgesteld door Prof. W.J. van Bebber (В. Беббер) en Prof. W. Köppen (В. Кёппен), en met een alfabetisch register van de geografische namen die in de atlas voorkomen.
Tweede herziene en uitgebreide druk, 1909.
St. Petersburg. Uitgave van de Maatschappij A.F. Marks. 1910.
achterkant:
Cartografische inrichting van de firma A.F. Marks, Izmajlov Boulevard Nº 29.

Атласъ Маркса / Atlas Marksa 1910
Voorkant band

• Dit is de Russische uitgave van de 3e druk van de Duitse Debes' Handatlas. Om die reden heb ik de vertaling "handatlas" gebruikt voor het Russische «настольный атлас», wat letterlijk "tafelatlas" betekent.
• De Duitse herkomst van de atlas wordt in het voorwoord vermeld.
• Adolf Theodor Marx, in het Russisch Adolʹf Fëdorovič Marks (Адольф Фёдорович Маркс), werd in 1838 geboren in het Duitse Stettin (nu Szczecin in Polen). In 1859 is hij naar Rusland geëmigreerd, waar hij in 1869 in St. Petersburg de uitgeverij met zijn naam heeft opgezet. Een bekende uitgave daarvan was het geïllustreerde tijdschrift "Niva" («Нива», 1870-1918). Hij is in 1904 overleden, vlak voor het verschijnen van de 1e druk van de Atlas Marksa.
• De oorspronkelijke redacteur van de atlas was Ėduard Julievič Petri (Эдуард Юлиевич Петри, 1854-1899).
• Na het overlijden van Petri is het redactiewerk voortgezet door Julij Michajlovič Šokalʹskij (Юлий Михайлович Шокальскій, 1856-1940). Op de titelpagina van de atlas staan onder zijn naam zijn functies vermeld:
  • Voorzitter van de Afdeling fysische geografie van het Keizerlijk Russisch Aardrijkskundig Genootschap.
  • Beheerder van het samenstellen van de hypsometrische kaart (hoogtekaart) van Rusland bij het Ministerie van Verkeer.
  • Erelid van het Keizerlijk Genootschap van Liefhebbers van natuurwetenschap, antropologie en etnografie in Moskou.
  • Erelid en -correspondent van het Koninklijk Aardrijkskundig Genootschap (Royal Geographical Society) in Londen en Edinburgh.
  De Russische tekst:
  предсѣдательствующаго въ Отдѣленіи физической географіи Императорскаго Русскаго Географическаго Общества, завѣдывающаго работами по составленію гипсометрической карты Россіи при Министерствъ Путей Сообщенія, почётнаго члена Императорскаго Общества Любителей естествознанія, антропологіи и этнографіи въ Москвѣ, почётнаго члена-корреспондента Королевскихъ Географическихъ Обществъ въ Лондонѣ и Эдинбургѣ.
• W.J. van Bebber (В. Беббер) en W. Köppen (В. Кёппен) zijn de Duitse meteorologen die ook de toelichting hebben geschreven bij de overeenkomstige kaarten in de Duitse uitgave van de atlas.

Band

De atlas werd geleverd in een band (32 × 45 cm) van groen 'calico' (gedrukt katoen) met een donkerbruine leren rug. Op de voorkant staat bovenaan in zwart Изданіе 2ое (2e druk). Daaronder staat in het midden een afbeelding van de mythologische figuur Atlas met de wereldbol op zijn rug, links een engel met een opengeslagen boek en rechts een met een zeilschip. Daarna komen de titel en de namen van de redacteuren in vergulde letters, en tenslotte, weer in zwart, de plaats van uitgave en de naam van de uitgeverij.

Op de achterkant van de band staat het wapen van de uitgeverij, met daarin het motto «Неустанными трудами» (door onvermoeibare arbeid) en het monogram АФМ (AFM = A.F. Marks). Op de rug staan de titel (horizontaal) en geometrische ornamenten. De schutbladen – voorin en achterin – zijn lichtgroen met een motief van vergulde cirkels en witte bloemen, en weer het wapen van de uitgeverij met motto en monogram.

Inhoud

De atlas bevat titelpagina, 2 bladzijden met het voorwoord bij de 2e en bij de 1e druk, 1 bladzijde inhoudsopgave en 110 bladzijden met kaarten in kleur. Tenslotte is er een plaatsnamenregister van 148 bladzijden.

De kaarten zijn geproduceerd in lithografie en enkelzijdig gedrukt op stevig papier. Meestal staat links onderaan het jaartal (1908 of 1909, eenmaal 1903); zie het overzicht van kaarten en datering. De meeste van de 60 kaarten beslaan twee bladzijden, maar niet allemaal. De nummering is daardoor een beetje verwarrend, ook omdat er 3 kaarten (van 2 bladzijden) met het nummer 1 zijn (1а, 1в en 1б). In totaal zijn er 55 kaartbladen, dus 110 bladzijden; zie de lijst van kaarten, bijkaarten en schaal. Bij elke kaart is de projectiemethode vermeld.

Op de eerste bladzijde van het register (Алфавитный указатель) staan een toelichting voor het gebruik (Объясненія), de gebruikelijke afkortingen (Принятыя сокращенія) en een lijst van buitenlandse zelfstandige en bijvoeglijke naamwoorden (Списокъ иностранныхъ нарицательныхъ и прилагательныхъ). Op de overige 147 bladzijden staan de in de atlas voorkomende namen.

Alle namen zijn natuurlijk gegeven in cyrillisch schrift. Bij namen waarbij geen Russische versie bestaat, is een min of meer fonetische omzetting gebruikt.

• Бордо (Bordo) = Bordeaux
• Глесго (Glesgo) = Glasgow
• Кастилья-ла-Виеха (Kastilʹja-la-Viecha) = Castilla-la-Vieja (Oud-Castilië)

Voor sommige klanken, zoals de u (Duits ü), de eu (Duits ö) en de h, bestaat geen cyrillisch teken.

• Мюнхенъ (Mjunchenʺ) = München
• Кёльнъ (Këlʹnʺ, Kjolʹnʺ) = Köln (Keulen)
• Гельдеръ (Gelʹderʺ) = Den Helder

In gebieden waar een Slavische taal wordt gesproken – Pools, Tsjechisch, Sloveens, ... – wordt vaak ook de Slavische naam geschreven, in plaats van de toen gebruikelijke Duitse naam.

• Познань (Poznanʹ) = Posen (nu: Poznań in Polen)
• Брно (Brno) = Brünn (nu: Brno in Tsjechië)
• Любляна (Ljubljana) = Laibach (nu: Ljubljana in Slovenië)

Vergelijking met de Duitse Debes' Handatlas (1905)

De nadruk ligt natuurlijk op Rusland. Alleen al aan Europees Rusland zijn 16 grootschalige (1:2.000.000) deelkaarten gewijd. Aziatisch Rusland is met 2 deelkaarten betrekkelijk goed vertegenwoordigd. Ook van het Noordpoolgebied is een kaart opgenomen. Opvallend is de astronomische kaart, die in de Duitse uitgave niet voorkomt.

Omdat het aantal kaartbladen ongeveer gelijk is aan dat van de Duitse uitgave, zijn er daaruit kaarten vervallen. Dat zijn meestal detailkaarten van gebieden die voor een Russisch publiek minder interessant zijn, zoals van Duitsland zelf, maar bijvoorbeeld ook van Afrika en Amerika.

Zie voor de details de vergelijkende tabellen.

• Vergelijking van Атласъ Маркса / Atlas Marksa met Debes' Handatlas
• Vergelijking van Debes' Handatlas met Атласъ Маркса / Atlas Marksa

Атласъ Маркса / Atlas Marksa, 2nd edition (1910)

• Below is a description of the atlas in keywords. Related pages
  • Pictures of the atlas
  • Tables and lists to the atlas

• Title description
  • Title: Атласъ Маркса / Atlasʺ Marksa
    Publisher: А.Ф. Марксъ / A.F. Marks
    Year: 1910 (2nd edition)
  • Title page:
    Большой всемірный настольный
    АТЛАСЪ МАРКСА.
    Начатый подъ редакціей покойнаго профессора Э. Ю. Петри,
    законченный въ 1903 г. и выходящій вторымъ изданіемъ подъ редакціей Ю. М. Шокальскаго
    ...
    62 главныхъ и 160 дополнительныхъ картъ на 55 таблицахъ in folio.
    Съ приложеніемъ пояснительнаго текста къ 8 картамъ по климатологіи, составленнаго профессорами В. Бебберомъ и В. Кёппеномъ и съ алфавитнымъ указателемъ географическихъ названій, помѣщенныхъ въ атласѣ.
    Второе пересмотрѣнное и дополненное изданіе 1909 года.
    С.-Петербургъ. Изданіе Т-ва А. Ф. Марксъ. 1910. reverse side:
    Картографическое заведеніе Т-ва А. Ф. Марксъ, Измайловскій просп., Nº 29.
    
    Transliteration (ISO/R9): Bolʹšoj vsemirnyj nastolʹnyj
    ATLASʺ MARKSA.
    Načatyj podʺ redakciej pokojnago professora Ė. Ju. Petri,
    zakončennyj vʺ 1903 g. i vychodjaščij vtorymʺ izdaniemʺ podʺ redakciej Ju. M. Šokalʹskago
    ...
    62 glavnychʺ i 160 dopolnitelʹnychʺ kartʺ na 55 tablicachʺ in folio.
    Sʺ priloženiemʺ pojasnitelʹnago teksta kʺ 8 kartamʺ po klimatologii, sostavlennago professorami V. Bebberomʺ i V. Këppenomʺ i sʺ alfavitnymʺ ukazatelemʺ geografičeskichʺ nazvanij, poměščennychʺ vʺ atlasě.
    Vtoroe peresmotrěnnoe i dopolnennoe izdanie 1909 goda.
    S.-Peterburgʺ. Izdanie T-va A. F. Marksʺ. 1910. reverse side:
    Kartografičeskoe zavedenie T-va A. F. Marksʺ, Izmajlovskij prosp., Nº 29.
    
    Translation:
    Comprehensive Marks (Маркс) Hand Atlas of the entire world.
    Initially edited by the late Prof. E.Ju. Petri (Э.Ю. Петри),
    finished in 1903 and published in second edition under the supervision of Ju.M. Šokalʹskij (Ю.М. Шокальскій)
    ...
    62 main and 160 inset maps on 55 folio size sheets.
    With an appendix of explanatory text, to the 8 climatological maps, written by Prof. W.J. van Bebber (В. Беббер) and Prof. W. Köppen (В. Кёппен), and with an alphabetical index of the names in the atlas.
    Second revised and expanded edition, 1909.
    St. Petersburg. Published by A.F. Marks Company. 1910.
    reverse side:
    Cartographical establishment of the A.F. Marks Company, Izmailov Boulevard Nº 29.
  • Атласъ Маркса / Atlas Marksa 1910
    Front cover
    This is the Russian version of the 3rd edition of the German Debes' Handatlas. Therefore I have used the translation "hand atlas" for the Russian «настольный атлас», literally "table atlas".
  • The German origin of the atlas is mentioned in the preface.
  • Adolf Theodor Marx, in Russian Adolʹf Fëdorovič Marks (Адольф Фёдорович Маркс), was born in Stettin, Germany (now Szczecin, Poland) in 1838. He emigrated to Russia in 1859 and he founded the publishing house with his name in St. Petersburg in 1869. A well known publication was the illustrated magazine "Niva" («Нива», 1870-1918). He died in 1904, just before the completion of the 1st edition of the Atlas Marksa.
  • The original editor of the atlas was Ėduard Julievič Petri (Эдуард Юлиевич Петри, 1854-1899).
  • After Petri's decease the editorial work was carried on by Julij Michajlovič Šokalʹskij (Юлий Михайлович Шокальскій, 1856-1940). His positions are given under his name on the title page:
    • President of the Department of Physical Geography of the Imperial Russian Geographical Society.
    • Manager of the composition of the hypsometric map of Russia at the Ministry of Transport.
    • Honorary member of the Imperial Society of Devotees to Natural Sciences, Anthropology and Ethnography in Moscow.
    • Honorary member and correspondent of the Royal Geographical Society in London en Edinburgh.
    Russian text:
    предсѣдательствующаго въ Отдѣленіи физической географіи Императорскаго Русскаго Географическаго Общества, завѣдывающаго работами по составленію гипсометрической карты Россіи при Министерствъ Путей Сообщенія, почётнаго члена Императорскаго Общества Любителей естествознанія, антропологіи и этнографіи въ Москвѣ, почётнаго члена-корреспондента Королевскихъ Географическихъ Обществъ въ Лондонѣ и Эдинбургѣ.
  • W.J. van Bebber (В. Беббер) and W. Köppen (В. Кёппен) are the German meteorologists who also wrote the explanatory text to the corresponding climatological maps in the German version of the atlas.
• Binding
  • Green calico binding (32 × 45 cm) with dark brown leather spine. On top of the front cover in black Изданіе 2ое (2nd edition); then an image of the mythological Atlas, globe on the back, on the left an angel with an open book, on the right one with a sailing ship. Below the images the title and the names of the editors in gilt lettering, followed by the town and the name of the publisher in black.
  • On the back cover the coat of arms of the publisher with the device «Неустанными трудами» (by indefatigable effort) and the monogram АФМ (AFM = A.F. Marks). Spine with horizontal title and geometric ornaments. Light green endpapers with a pattern of gilt circles and white flowers, and once more the coat of arms of the publisher.
• Contents
  • Title page, prefaces to the 2nd and 1st editions (2 pages), 1 page table of contents, 110 pages of colored maps, 148 pages alphabetical index.
  • The lithographic maps are printed on one side only on sturdy paper. Most of them are dated in the lower left corner (1908 or 1909, once 1903): see the list of maps and dates.
  • Most maps are on two pages, but not all of them. The numbering scheme is therefore a bit confusing, also because of the presence 3 maps (6 pages) with a number 1 (1а, 1в en 1б). There are 55 map sheets (110 pages) in all; see the list of maps, inset maps and scale. The projection method for each map is mentioned.
  • The first page of the alphabetical index (Алфавитный указатель) consists of explanations (Объясненія), the usual abbreviations (Принятыя сокращенія) and a list of foreign nouns and adjectives (Списокъ иностранныхъ нарицательныхъ и прилагательныхъ). On the other 147 pages the names in the atlas are listed.
  • All names are given in Cyrillic characters of course. Names without a Russian version are transcribed phonetically.
    • Бордо (Bordo) = Bordeaux
    • Глесго (Glesgo) = Glasgow
    • Кастилья-ла-Виеха (Kastilʹja-la-Viecha) = Castilla-la-Vieja (Old Castile)
    There is no Cyrillic equivalent for sounds like the h and the German ü and ö.
    • Гуль (Gulʹ) = Hull
    • Мюнхенъ (Mjunchenʺ) = München (Munich)
    • Кёльнъ (Këlʹnʺ, Kyolʹnʺ) = Köln (Cologne)
  • In regions with a Slavonic language – Polish, Czech, Slovenian, ... – often a Slavonic name is used instead of the common German name.
    • Познань (Poznanʹ) = Posen (now: Poznań in Poland)
    • Брно (Brno) = Brünn (now: Brno in the Czech Republic)
    • Любляна (Ljubljana) = Laibach (now: Ljubljana in Slovenia)
• In comparison with the German Debes' Handatlas (1905)
  • The emphasis is of course on Russia. The European part is covered by 16 large scale (1:2,000,000) regional maps; 2 map sheets are devoted to the Asian part. There is also a special map of the Arctic region and a sheet devoted to astronomy, both not present in the German version.
  • The numbers of map sheets are about equal in both versions. Some of the maps of the German version therefore had to be omitted. These are mostly maps which are less relevant to a Russian audience, such as the majority of the regional maps of Germany, Africa and the Americas.
  • Атласъ Маркса / Atlas Marksa as opposed to Debes' Handatlas
  • Debes' Handatlas as opposed to Атласъ Маркса / Atlas Marksa

© M. Witkam, 2007
(rev. 2015-08-27)