Justus Perthes' Staatsbürger-Atlas, 1e-4e druk (1896-1904)

See below for (a summary of) this text in English.

Hieronder staat de beschrijving van de atlas. Daarbij horen ook de volgende pagina's

• Voorwoord van de atlas
• Plaatjes van de atlas
• Tabellen en lijsten bij de atlas

en ook

• Plaatjes van de 2e druk van de atlas (1896)
• Plaatjes van de 4e druk van de atlas (1904)

Titelgegevens

Titel: Staatsbürger-Atlas
Uitgever: Justus Perthes, Gotha
Jaar: 1896-1904 (1e-4e druk)

Titelpagina (2e druk, 1896): Justus Perthes' Staatsbürger-Atlas.
24 Kartenblätter mit über 60 Darstellungen
zur Verfassung und Verwaltung des Deutschen Reichs und der Bundesstaaten.
Mit Begleitworten.
Von Paul Langhans.
2. Auflage.
Gotha: Justus Perthes.  1896. Vertaling:
Justus Perthes' Staatsburgeratlas
24 kaartbladen met meer dan 60 afbeeldingen
bij de staatsinrichting en het bestuur van het Duitse Rijk en de bondsstaten.
Met begeleidende tekst.
Door Paul Langhans.
2e druk.
Gotha: Justus Perthes. 1896.

Titelpagina (4e druk, 1904): Justus Perthes' Staatsbürger-Atlas.
24 Blätter mit über 100 Karten, Diagrammen und Abbildungen
zur Verfassung und Verwaltung des Deutschen Reiches und der Bundesstaaten.
Von Paul Langhans.
Mit Begleitworten.
Vierte Auflage.
Gotha: Justus Perthes.  1904. Vertaling:
Justus Perthes' Staatsburgeratlas
24 bladen met meer dan 100 kaarten, diagrammen en afbeeldingen
bij de staatsinrichting en het bestuur van het Duitse Rijk en de bondsstaten.
Met begeleidende tekst.
Door Paul Langhans.
Vierde druk.
Gotha: Justus Perthes. 1904.

• Perthes' Staatsbürger-Atlas (1896)
  Voorkant band
  Dit is de reeks van zakatlassen voor Duitse staatsburgers van Justus Perthes. Deze atlassen zijn alleen verschenen in de periode 1896-1904. Zie ook het overzicht van alle zakatlassen van Justus Perthes.
• De auteur van deze atlas is Paul Langhans. Van zijn hand zijn bij Justus Perthes verschillende atlassen en kaarten verschenen, voornamelijk van Duitsland.

Band

De atlas heeft een band van bruin 'calico' (gedrukt katoen) van  10,5 × 17,5 cm (B × H).  Op de voorkant staat de titel "Justus Perthes' Staatsbürger-Atlas" en de naam van de auteur. De titel staat ook op de rug van de band.

In de 2e druk (1896) zijn de schutbladen onbedrukt. In de 4e druk (1904) wordt op de schutbladen reclame gemaakt voor enkele andere uitgaven van Justus Perthes

• de vijf toen leverbare zakatlassen, met het bewaardoosje voor de hele set
• de Kleiner deutscher Schüler-Atlas van Hermann Haack
• de net verschijnende 9e druk van Stielers Hand-Atlas

Zie ook de pagina met plaatjes van de 4e druk.

Inhoud

De atlas bevat een titelpagina, twee bladzijden inhoudsopgave en een bladzijde voorwoord. In de 2e druk is er daarna een begeleidende tekst van 32 bladzijden. In de 4e druk is er eerst een trefwoordenregister van 4 bladzijden en daarna 16 bladzijden begeleidende tekst. Tenslotte zijn er 24 kaartbladen met afmetingen  19,5 × 17 cm,  in kleur, enkelzijdig gedrukt op steviger papier dan dat van de tekstpagina's. Er is geen plaatsnamenregister.

De kaarten zijn vervaardigd in kopergravure en gedrukt in kleurenlithografie. Bovenaan de kaart staat steeds de naam van de auteur en van het blad, de titel "Staatsbürger-Atlas" en het nummer van het blad. Onderaan staat de schaal, de tekst "Gotha: Justus Perthes" en een schaalstok. Gegevens over cartografen of graveurs ontbreken.

In de atlas worden de volgende onderwerpen over Duitsland behandeld.

• Volkeren en godsdiensten
• Kerkelijke structuur
• Staatkundig bestuur
• Rechterlijke macht
• Sociale voorzieningen
• Handel en transport
• Onderwijs (in de 3e en 4e druk)
• Belastingen en douane
• Leger en Marine
• Koloniën

Details zijn te vinden in de volgende tabellen.

• Inhoud (2e druk, 1896)
• Inhoud (4e druk, 1904)
• Kaarten, bijkaarten en schaal (2e druk, 1896)
• Kaarten, bijkaarten en schaal (4e druk, 1904)

Uitgaven

Van deze atlas zijn vier uitgaven verschenen, de 1e en 2e druk in 1896-1897, de 3e en 4e in 1903-1904. Vanaf de 3e druk zijn er drie kaarten over het middelbaar onderwijs opgenomen. De drie kaarten over kerkelijke structuur en sociale voorzieningen zijn daarbij samengevoegd tot één kaartblad, en de kaart over juridische systemen is vervallen. Daardoor blijft het totale aantal kaarten 24.

De hoofdkaarten zijn ongeveer gelijk gebleven, maar in de latere drukken zijn veel bijkaartjes veranderd of toegevoegd. Details zijn te vinden in de vergelijkende tabel van de 2e en de 4e druk. De kleuren zijn, in ieder geval in de 4e druk, feller dan in de 2e druk. Op de pagina met plaatjes staan de overeenkomstige kaarten uit de 2e en de 4e druk zoveel mogelijk naast elkaar.

Geraadpleegde exemplaren

• 1896 (2e druk), 1904 (4e druk)

Justus Perthes' Staatsbürger-Atlas, 1st-4th editions (1896-1904)

• Below is a description of the atlas in keywords. Related pages
  • Preface of the atlas
  • Pictures of the atlas
  • Tables and lists to the atlas
• and also
  • Pictures of the 2nd edition of the atlas (1896)
  • Pictures of the 4th edition of the atlas (1904)

• Title description
  • Title: Staatsbürger-Atlas
    Publisher: Justus Perthes, Gotha
    Year: 1896-1904 (1st-4th editions)
  • Title page (2nd edition, 1896): Justus Perthes' Staatsbürger-Atlas.
    24 Kartenblätter mit über 60 Darstellungen
    zur Verfassung und Verwaltung des Deutschen Reichs und der Bundesstaaten.
    Mit Begleitworten.
    Von Paul Langhans.
    2. Auflage.
    Gotha: Justus Perthes.  1896. Translation:
    Justus Perthes' Citizens Atlas.
    24 map sheets with over 60 illustrations
    to the constitution and administration of the German Empire and the federal states.
    With accompanying text.
    By Paul Langhans.
    2nd edition.
    Gotha: Justus Perthes. 1896.
  • Title page (4th edition, 1904): Justus Perthes' Staatsbürger-Atlas.
    24 Blätter mit über 100 Karten, Diagrammen und Abbildungen
    zur Verfassung und Verwaltung des Deutschen Reiches und der Bundesstaaten.
    Von Paul Langhans.
    Mit Begleitworten.
    Vierte Auflage.
    Gotha: Justus Perthes.  1904. Translation:
    Justus Perthes' Citizens Atlas.
    24 sheets with over 100 maps, diagrams and illustrations
    to the constitution and administration of the German Empire and the federal states.
    With accompanying text.
    By Paul Langhans.
    Fourth edition.
    Gotha: Justus Perthes. 1904.
  • Perthes' Staatsbürger-Atlas (1896)
    Front cover
    This is the series of pocket atlases for German citizens from Justus Perthes. These atlases have only been published in the 1896-1904 period. See also the overview of all pocket atlases from Justus Perthes.
  • The author of this atlas is Paul Langhans. Justus Perthes has published several atlases and maps by Langhans, mainly of Germany.
• Binding
  • The atlas has a brown calico binding measuring  10.5 × 17.5 cm (W × H).  On the front cover are the title "Justus Perthes' Staatsbürger-Atlas" and the name of the author. The title is also on the spine.
  • In the 2nd edition (1896) the endpapers are blank. In the 4th edition (1904) the endpapers contain advertising for some other publications from Justus Perthes
    • the five pocket atlases available at the time, with the storage box for the entire set
    • the Kleiner deutscher Schüler-Atlas by Hermann Haack
    • the 9th edition of Stielers Hand-Atlas being published at the time
    See also the page with pictures of the 4th edition.
• Contents
  • The atlas has a title page, two pages with the table of contents and a preface of one page. In the 2nd edition it is followed by 32 pages of accompanying text. The 4th edition first has a keyword index of four pages and then 16 pages of accompanying text. In the end are 24 map sheets measuring  19.5 × 17 cm,  in color, printed on one side only on heavier paper than the text pages. There is no index.
  • The maps have been produced in copper engraving and were printed in color lithography. In the upper margin of the maps are the names of the author and of the maps sheet, the title "Staatsbürger-Atlas" and the sheet number. In the lower margin is the scale, the text "Gotha: Justus Perthes" and a linear scale. No names of cartographers or engravers are given.
  • The following subjects about Germany are treated in the atlas.
    • Nations and religions
    • Ecclesiastical structure
    • Political administration
    • Judicial administration
    • Social security
    • Trade and transport
    • Education (in the 3rd and 4th editions)
    • Taxes and customs
    • Army and Navy
    • Colonies
  • Details can be found in the following tables.
    • Contents (2nd edition, 1896)
    • Contents (4th edition, 1904)
    • Maps, inset maps, scale (2nd edition, 1896)
    • Maps, inset maps, scale (4th edition, 1904)
• Editions
  • Four editions of this atlas have been published, the 1st and 2nd edition in 1896-1897, the 3rd and 4th in 1903-1904. From the 3rd edition three maps are introduced about secondary education. The three maps about ecclesiastical structure and social security have been joined into one map sheet, and the map about legal systems was omitted. So the total number of maps remains 24.
  • The main maps have hardly changed, but in later editions many inset maps were added or altered. Details can be found in the comparison table of the 2nd and 4th editions. The colors in the 4th edition are much brighter than those in the 2nd. On the pictures page corresponding maps from the 2nd and 4th editions are given side by side.

Copies consulted

• 1896 (2nd edition), 1904 (4th edition)

© M. Witkam, 2011