Sohr-Berghaus Hand-Atlas, 7e druk (1878-1886)

See below for (a summary of) this text in English.

Hieronder staat de beschrijving van de atlas. Daarbij horen ook de volgende pagina's

• Plaatjes van de atlas
• Tabellen en lijsten bij de atlas
• Vergelijking met de 6e druk

Titelgegevens

Titel: Sohr-Berghaus Hand-Atlas
Uitgever: Carl Flemming
Jaar: 1878-1886 (7e druk, uitgaven: 1878, 1879, 1880, 1881, 1883, 1884, 1886)

Titelpagina (1879, middenuitgave met 65 kaarten): Sohr-Berghaus Hand-Atlas über alle Theile der Erde.
Neu bearbeitet von F. Handtke,
Dirigent der Königlichen Redaction der Reymann'schen Karte.
7. Auflage.
Ausgabe in 65 Blättern.
Inhalts-Verzeichniss. ...
Glogau. Verlag von Carl Flemming. 1879. Vertaling:
Sohr-Berghaus Handatlas van de hele wereld.
Nieuwe bewerking door F. Handtke,
Hoofd van de Koninklijke Redactie van Reymann's kaart.
Zevende druk. Uitgave in 65 kaartbladen.
Inhoudsopgave. ...
Glogau. Uitgeverij Carl Flemming. 1879.

Titelpagina (1883, grote uitgave met 100 kaarten): Sohr-Berghaus Hand-Atlas über alle Theile der Erde.
Neu bearbeitet von F. Handtke,
Dirigent der Königlichen Redaction der Reymann'schen Karte.
7. Auflage.
Ausgabe in 100 Blättern.
Inhalts-Verzeichniss. ...
Glogau. Verlag von Carl Flemming. 1883.

Titelpagina (1884, beknopte uitgave met 25 kaarten): Sohr-Berghaus Hand-Atlas über alle Theile der Erde.
Neu bearbeitet von F. Handtke,
Dirigent der Königlichen Redaction der Reymann’schen Karte.
7. Auflage.
Ausgabe in 25 Blättern.
Inhalts-Verzeichniss. ...
Glogau. Verlag von Carl Flemming. 1884.

• De naam Dr. Karl Sohr is een pseudoniem, vermoedelijk van F. (Friedrich) Handtke, redacteur van de atlas. De bekende geograaf Heinrich Berghaus heeft in 1847 een kleine bijdrage geleverd aan de atlas. Om publicitaire redenen heeft de uitgever, Carl Flemming, Berghaus' naam toen prominent op de titelpagina gezet. Heinrich Berghaus heeft daar lange tijd tegen geprotesteerd, maar de atlas is tot en met de laatste druk Sohr-Berghaus blijven heten.
• Reymann'sche Karte of Reymann's Special-Karte is de verzamelnaam voor een serie gedetailleerde kaarten (schaal 1:200.000) van Midden-Europa, uitgegeven in de periode 1806-1908. Handtke is er van 1846 tot 1874 redacteur van geweest.
• De atlas verscheen in drie varianten
  • een grote uitgave, met 100 kaarten
  • een middenuitgave, met 65 kaarten
  • een beknopte uitgave, met 25 kaarten
  Er is ook een Oostenrijkse uitgave van verschenen, met 35 kaarten.
• Glogau (nu Głogów in Polen) was een vrij kleine stad in de Pruisische provincie Silezië. Bij de volkstelling van 1 december 1880 had het 18.630 inwoners – ter vergelijking: de districtshoofdstad Liegnitz (nu Legnica) had er 37.157, provinciehoofdstad Breslau (nu Wrocław) 272.912 en Berlijn 1.122.504.

Band

Sohr-Berghaus Hand-Atlas (100)
Voorkant band / Front cover

De kaarten zijn ongevouwen (plano) of gevouwen ingebonden. De afmetingen van een kaartblad zijn 46 × 40 cm, dus de band voor ongevouwen kaarten is iets groter. De band voor de gevouwen kaarten is iets meer dan half zo groot: 25 × 41 cm. Op de voorkant van de band staan, in vergulde letters, de titel en het aantal kaarten.

Inhoud

De atlas bevat een titelpagina met vermelding van de druk, het aantal kaarten (100, 65 of 25), de inhoudsopgave, en verder plaats, uitgever en jaar van uitgave. De verdere inhoud is natuurlijk afhankelijk van het aantal kaarten.

De grote uitgave (100 kaarten) bevat een 'algemeen' deel (planeten, sterren, wereldkaart) van 7 kaarten, 66 kaarten van Europa, en 27 kaarten van de overige werelddelen. Er zijn 22 kaarten van Duitsland en 11 van Oostenrijk-Hongarije. Ook van de andere grote landen in Europa zijn detailkaarten aanwezig. De overige werelddelen hebben steeds een overzichtskaart en enkele deelkaarten.

In de middenuitgave (65 kaarten) zijn Duitsland en Oostenrijk-Hongarije nog steeds goed vertegenwoordigd met 32 kaarten. De detailkaarten van de andere Europese landen, behalve die van Rusland, zijn weggelaten. Van de overige werelddelen – 9 kaarten – zijn er bijna alleen maar overzichtskaarten. In de lijst van kaarten, bijkaarten en schaal staat een gedetailleerd overzicht van de inhoud van de varianten van de atlas.

De kaarten zijn geproduceerd in lithografie (steendruk). De kleuren – randkleur, vaak met bredere 'bies' – zijn in drukwerk aangebracht. De zeeën en grotere meren zijn voorzien van vlakkleur, vaak lichtgrijs of lichtgroen en soms zelfs (licht)bruin. De kaarten zijn gedrukt op stevig papier.

Veel van de kaarten zijn 'geïsoleerde kaarten'. Ze geven alleen een goed beeld van de betreffende regio. De gebieden daarbuiten zijn dan minder gedetailleerd getekend, bijvoorbeeld door het reliëf weg te laten.

De kaarten zijn niet gedateerd. Het jaartal is dus alleen op te maken uit de titelpagina van de atlas. Op 14 van de 100 kaarten komt de naam van de cartograaf voor en op 1 kaart staat de naam van de graveur: zie de lijst van cartografen en graveurs.

Uitgaven

Voor zover bekend zijn er uitgaven van de atlas verschenen in de jaren 1878, 1879, 1880, 1881, 1883, 1884 en 1886. Niet alle varianten – groot, midden en beknopt – zijn elk jaar nieuw verschenen. De uitgaven zijn gedateerd op de titelpagina.

Vergelijking met de 6e druk

In de grote uitgave – met 100 kaarten – is de afdeling Sterrenkunde vernieuwd en uitgebreid van 2 tot 4 kaartbladen (nrs. 1–4). Er zijn twee nieuwe bladen voor het zonnestelsel en ook twee voor de sterrenbeelden. Verder is er een aparte kaart van Nederland (nr. 58) en van Zuidoost-China (nr. 82). De vier deelkaarten van Spanje en Portugal uit de 6e druk zijn vervallen. Daardoor blijft het totale aantal kaartenbladen (100) gelijk aan dat van de 6e druk.

De volgende kaarten zijn nieuw getekend: Brandenburg (nr. 14), Hessen-Nassau (nr. 21), Hannover (nr. 22), Italië (nr. 44), de Balkan (nr. 68), Palestina (nr. 77), Voor-Indië (nr. 79), China (nr. 81), Noord-Amerika (nr. 87) en Zuid-Amerika (nrs. 95, 96 en 97). De natuurkundige kaart van Midden-Europa is nu in kleur uitgevoerd.

In totaal zijn er dus 18 nieuwe kaarten. Sommige daarvan – onder andere Nederland, Palestina – waren overigens ook al in de latere uitgaven van de 6e druk opgenomen.

De kleuren zijn preciezer 'geplaatst' dan in de 6e druk. Veel randkleuringen zijn nu ook voorzien van een bredere 'bies'. De kaarten zien er daardoor beter uit.

Zie verder de overzichten

• Vergelijking van de 7e druk met de 6e druk
• Vergelijking van de 6e druk met de 7e druk

Op een aparte pagina staan, ter vergelijking, plaatjes van de nieuwe kaarten in de 7e druk naast die van de overeenkomstige kaarten uit de 6e druk.

Sohr-Berghaus Hand-Atlas, 7th edition (1878-1886)

• Below is a description of the atlas in keywords. Related pages
  • Pictures of the atlas
  • Tables and lists to the atlas
  • Comparison with the 6th edition

• Title description
  • Title: Sohr-Berghaus Hand-Atlas
    Publisher: Carl Flemming
    Year: 1878-1886 (7th edition, printings: 1878, 1879, 1880, 1881, 1883, 1884, 1886)
  • Title page (1879, medium edition with 65 map sheets): Sohr-Berghaus Hand-Atlas über alle Theile der Erde.
    Neu bearbeitet von F. Handtke,
    Dirigent der Königlichen Redaction der Reymann'schen Karte.
    7. Auflage.
    Ausgabe in 65 Blättern.
    Inhalts-Verzeichniss. ...
    Glogau. Verlag von Carl Flemming. 1879. Translation:
    Sohr-Berghaus Hand Atlas of the World.
    New revision by F. Handtke,
    President of the Royal Editorial Board of Reymann's Map.
    7th edition. Contains 35 map sheets.
    Table of contents. ...
    Glogau. Carl Flemming Publisher. 1879.
  • Title page (1883, comprehensive edition with 100 map sheets): Sohr-Berghaus Hand-Atlas über alle Theile der Erde.
    Neu bearbeitet von F. Handtke,
    Dirigent der Königlichen Redaction der Reymann'schen Karte.
    7. Auflage.
    Ausgabe in 100 Blättern.
    Inhalts-Verzeichniss. ...
    Glogau. Verlag von Carl Flemming. 1883.
  • Title page (1884, concise edition with 25 map sheets): Sohr-Berghaus Hand-Atlas über alle Theile der Erde.
    Neu bearbeitet von F. Handtke,
    Dirigent der Königlichen Redaction der Reymann'schen Karte.
    7. Auflage.
    Ausgabe in 25 Blättern.
    Inhalts-Verzeichniss. ...
    Glogau. Verlag von Carl Flemming. 1884.
  • The name of Sohr is a pseudonym, probably of the editor of the atlas, F. (Friedrich) Handtke. The famous geographer Heinrich Berghaus had made a minor contribution to the atlas back in 1847. Carl Flemming, publisher of the atlas, used this to mention Berghaus' name prominently on the atlas title page. Berghaus has in vain protested against this abuse of his name, but the atlas has kept its name of Sohr-Berghaus ever since.
  • The Reymann'sche Karte or Reymann's Special-Karte is a collective name of detailed maps (scale 1:200,000) of Central Europe, published 1806-1908; from 1846 to 1874 Handtke was chief editor of the series.
  • Three versions of the atlas
    • comprehensive edition, with 100 map sheets
    • medium edition, with 65 map sheets
    • concise edition, with 25 map sheets
    There is also an Austrian version, with 35 map sheets.
  • Glogau (now Głogów in Poland) was a modest town in the Prussian province of Silesia; at the 1880 census it had only 18,630 inhabitants – the district capital Liegnitz (now Legnica) had 37,157 inhabitants, provincial capital Breslau (Wrocław) 272,912 and Berlin 1,122,504.
• Binding
  Sohr-Berghaus Hand-Atlas (100)
  Voorkant band / Front cover
  • Bindings for folded and unfolded map sheets; sheet size: 48 × 40 cm; binding for unfolded sheets slightly larger; binding for folded maps about 24 × 41 cm.
  • Front cover with gilt title and number of map sheets.
• Contents
  • Title page with edition, number of map sheets (100, 65 or 25), table of contents, publisher, year of publication.
  • Contents of the atlas depends on number of map sheets:
    • comprehensive edition (100 map sheets): 7 'general' maps, 66 maps of European countries, 27 maps for the other continents; 33 maps cover Germany (22) and Austria-Hungary (11); also regional maps of other European contries; main map and regional maps for the other continents.
    • medium edition (65 map sheets): 5 'general' maps, 51 maps of European countries (32 maps of Germany and Austria-Hungary), 9 maps for the other continents; ; no regional maps of other European contries (Russia excepted); basically only main maps for the other continents.
  • Details in list of maps, inset maps and scale.
  • Maps produced by lithographic printing; outline colors and edgings, area coloring of seas in color lithography; seas in light grey, light green, sometimes light brown; good paper quality.
  • Many 'isolated maps', giving only a good idea of the region itself; areas outside are often drawn in considerably less detail.
  • Maps not dated; publication year only on title page; name of cartographer on 14 out of 100 maps, name of engraver on 1 map only; see list of cartographers and engravers.
• Printings
  • Printings from 1878, 1879, 1880, 1881, 1883, 1884, 1886; not all versions – comprehensive, medium and concise – printed each year; printing year on title page.
• In comparison with the 6th edition (comprehensive editions, 100 maps)
  • New charts of solar system and constellations (4 sheets instead of 2); new maps of the Netherlands and Southeast China; 4 regional maps of Spain and Portugal dropped; number of maps remains 100.
  • Newly drawn: Brandenburg (14), Hesse-Nassau (21), Hanover (22), Italy (44), Balkan (68), Palestine (77), India (79), China (81), North America (87), South Amerika (95, 96, 97); physical map of Central Europe colored.
  • In all 18 new map sheets; some of those – Netherlands, Palestine – already in the 6th edition.
  • Color positioning now more precise; outline colors more often with edgings; map coloring more balanced.
  • 7th edition as opposed to 6th edition
  • 6th edition as opposed to 7th edition
  • Separate page with maps of 6th and 7th edition side by side for comparison purposes.

© M. Witkam, 2007 (rev. 2008-10-19)