Генеральный Штаб / General'nyj Štab

See below for (a summary of) this text in English.

Hieronder staat informatie over de kaartserie. Daarbij horen ook de volgende pagina's

• Kaartbladen 1:500.000
  • Nederland, België, Luxemburg; delen van Engeland, Frankrijk, Duitsland, Denemerken
• Kaartbladen 1:200.000
  • Nederland en België
• Kaartbladen 1:100.000
  • Nederland en het noorden van België
• Stadsplattegronden
  • Nederland
• Tabellen en lijsten bij de kaartserie

Uitgave

In de periode van (ongeveer) 1940 tot 2000 heeft de Generale Staf van het Russische leger stadsplattegronden en topografische kaarten van grote delen van de wereld laten maken. Dit werd gedaan door het Militair-topografisch Bureau van de Generale Staf (Военно-топографическое управление Генерального Штаба, ВТУ ГШ; Voenno-topografičeskoe upravlenie Generalʹnogo Štaba, VTU GŠ). Het programma bestaat uit de volgende series.

• Kaarten op de schaal 1:1.000.000; in totaal ongeveer 1.100 kaartbladen van de hele wereld (behalve Antarctica).
• Kaarten op de schaal 1:500.000; in totaal ongeveer 3.100 kaartbladen van de hele wereld (behalve Antarctica en het binnenland van Groenland).
• Kaarten op de schaal 1:200.000; in totaal ongeveer 18.000 kaartbladen van bijna de hele bewoonde wereld; alleen Afrika rond de evenaar, Australië en grote delen van Zuid-Amerika zijn niet afgebeeld.
• Kaarten op de schaal 1:100.000; in totaal ongeveer 25.000 kaartbladen van Europa, het grootste deel van Azië, Noord-Afrika en delen van Amerika.
• Kaarten op de schaal 1:50.000; in totaal ruim 41.000 kaartbladen van Europa, de Sovjet-Unie en delen van Azië.
• Kaarten op grotere schalen van de Sovjet-Unie en Oost-Europa.
• Plattegronden op de schaal 1:10.000 of 1:25.000; in totaal ongeveer 2.100 kaartbladen van grote en/of strategisch belangrijke steden in de hele wereld.

In totaal gaat het dus om (veel) meer dan 90.000 kaartbladen. In mijn verzameling zitten de kaarten op de schaal 1:200.000 van Nederland en België (30 kaartbladen), de kaarten op de schaal 1:100.000 van Nederland en het noorden van België (65 kaartbladen), en een aantal plattegronden van steden in Nederland.

Meer informatie over deze kaarten is onder andere te vinden bij

• www.SovietMaps.com met veel verwijzingen.

Scans van sommige kaarten zijn te downloaden bij

• Let's go! / Поехали!

Bladnummering

De basis van de bladnummering is de International Map of the World (IMW) op de schaal 1:1.000.000. Dit project om de wereld gedetailleerd in kaart te brengen, werd in het begin van de 20e eeuw opgezet. Het is rond 1980 (onvoltooid) beëindigd. Bladoverzicht en voorbeelden van die kaartserie zijn te vinden in de Perry-Castañeda Collection van de University of Texas Libraries.

De grenzen van de kaarten van Генеральный Штаб / General'nyj Štab op de schaal 1:1.000.000 zijn meridianen (cirkelbogen van Noord- naar Zuidpool loodrecht op de evenaar) en parallellen (cirkels evenwijdig aan de evenaar) op de wereldbol. Een kaartblad is 4° hoog (van zuid naar noord langs een meridiaan) en in principe 6° breed (van west naar oost langs een parallel). Het nummer van een blad bestaat uit een Latijnse letter voor de hoogte en een getal in Arabische cijfers voor de breedte, zoals N-31. Zie het schema hiernaast.

De lengte van 1° langs een meridiaan, en langs de evenaar, is ongeveer 111 km. De lengte van 1° langs een parallel hangt af van de afstand tot de evenaar. Op 52° noorderbreedte (of zuiderbreedte) is dat ongeveer 68 km, op 60° is het 56 km en op 76° nog maar 27 km. De kaarten zijn dus niet rechthoekig, zoals het schema hiernaast suggereert. Omdat de kaarten van gebieden dicht bij de polen wel erg smal zouden worden, zijn ze daar 12° of zelfs 24° breed.

Kaarten op grotere schalen zijn steeds gedeeltes van een kaart op een kleinere schaal. De onderverdeling en bladnummering zijn als volgt.

• Er gaan 2 × 2 = 4 kaarten op de schaal 1:500.000 in één kaart op 1:1.000.000. Het bladnummer is dat van de kaart op 1:1.000.000 gevolgd door de letter А, Б, В, of Г (de eerste vier hoofdletters van het Russische alfabet); voorbeeld: N-31-Г of gecodeerd 14-31-3.
• Er gaan 6 × 6 = 36 kaarten op de schaal 1:200.000 in één kaart op 1:1.000.000. Het bladnummer is dat van de kaart op 1:1.000.000 gevolgd door een getal in Romeins cijfers; voorbeeld: M-32-VII of gecodeerd 13-32-07.
• Er gaan 12 × 12 = 144 kaarten op de schaal 1:100.000 in één kaart op 1:1.000.000. Het bladnummer is dat van de kaart op 1:1.000.000 gevolgd door een getal in Arabische cijfers; voorbeeld: M-31-9 of gecodeerd 13-31-009.
• Er gaan 2 × 2 = 4 kaarten op de schaal 1:50.000 in één kaart op 1:100.000. Het bladnummer is dat van de kaart op 1:100.000 gevolgd door de letter А, Б, В, of Г (de eerste vier hoofdletters van het Russische alfabet); voorbeeld: N-31-141-Б.
• Kaarten op nog grotere schalen zijn steeds 1/4 deel van de kaart van één schaal kleiner.
• Plattegonden hebben alleen een naam en een verwijzing naar de kaart(en) op de schaal 1:100.000 waar de betreffende stad te vinden is.

Bij de pagina’s met kaarten op de schalen 1:500.000, 1:200.000 en 1:100.000 zijn steeds voorbeelden van de bladnummering gegeven.

Kaarten en plattegronden

De verschillende schalen van de kaarten hadden natuurlijk allemaal een specifiek militair doel: globale planning van operaties (1:1.000.000 en 1:500.000), terreinverkenning, wegenkaart, troepenverplaatsingen (1:200.000 en 1:100.000) en gevechtssituaties (1:50.000 en groter).

Op de kaarten staat de gebruikelijke informatie zoals steden en dorpen, wegen en spoorwegen, rivieren en kanalen, bossen enz. Er zijn ook hoogte- en dieptelijnen aangegeven. Op veel kaarten van Nederland staat met een blauwe lijn de grens van het gebied dat overstroomt als de dijken doorbreken. Op de kaarten op de schalen 1:200.000 en 1:100.000 staat ook informatie zoals breedte en wegdek van wegen, lengte en breedte van bruggen en hun wegdek en draagvermogen, breedte en diepte van kanalen en rivieren, en allerlei andere informatie die essentieel is voor militaire doeleinden. De legenda bij de kaarten op de schaal 1:200.000 geeft een uitgebreide toelichting.

Op de achterkanten van de kaarten op de schaal 1:200.000 staat Справка о местности (Spravka o mestnosti = Informatie over het gebied) met gegevens over plaatsen, wegen- en spoorwegennet, reliëf en bodem, hydrografie, plantengroei en klimaat. Verder staat er een diagram met de grondsoorten – zand, klei en veen in het westen van Nederland. Op de pagina met kaarten op de schaal 1:200.000 staat als voorbeeld de achterkant van blad N-31-XXXV (Амстердам / Amsterdam).

Op de stadsplattegronden staan natuurlijk (bijna) alle straatnamen vermeld. Binnen het kaartkader is er ook steeds de lijst Перечень названий улиц (Perečenʹ nazvanij ulic = Lijst van namen van straten). In geaccidenteerd gebied is het hoogste punt voorzien van extra grote hoogtecijfers. Strategisch belangrijke gebouwen zijn met een nummer aangegeven en in kleur gecodeerd (paars: regerings- en bestuursgebouwen, groen: militaire gebouwen, zwart: militair-industriële objecten). Daarbij is er de alfabetisch geordende lijst Перечень важных объектов (Perečenʹ važnych obʺektov = Lijst van belangrijke objecten) met de betekenis van de nummers. Tenslotte is er de Справка (Spravka = Informatie) waarin allerlei gegevens over de betreffende stad staan.

Bovenaan de kaarten staat doorgaans de volgende informatie.

• Links: een verwijzing naar het gebruikte coördinatenstelsel Система координат 1942 г. (Sistema koordinat 1942 g. = Coördinatenstelsel 1942) en de namen van de landen en de provincies of andere administratieve eenheden die op de kaart voorkomen, zoals Нидерланды (Niderlandy = Nederland), Бельгия (Belʹgija = België), Южная Голландия (Južnaja Gollandija = Zuid-Holland) en Восточная Фландрия (Vostočnaja Flandrija = Oost-Vlaanderen).
• Midden: de tekst Генеральный Штаб (Generalʹnyj Štab = Generale Staf) en de naam van het kaartblad – meestal de naam van de grootste stad die erop voorkomt.
• Rechts: de tekst для служебного пользования (dlja služebnogo polʹzovanija = voor dienstgebruik) en het nummer van het kaartblad; doorgaans staat daar ook het jaar uitgave (Издание, Izdanije). Op de stadsplattegronden staat rechts meestal секретно (sekretno = geheim).

Onderaan staat vaak het volgende.

• Een diagram voor de afwijkingen van het magnetische noorden en het noorden van het coördinatenstelsel ten opzichte van het echte noorden (de richting van de meridiaan).
• Een diagram om bij de afstand van hoogtelijnen de helling van het terrein te bepalen (bij de kaarten op de schaal 1:100.000).
• Uitleg van de symbolen voor wegen, spoorwegen en rivieren (bij de kaarten op de schaal 1:200.000).
• De schaal, een schaalstok en de grootte van het interval van de hoogtelijnen.
• De drukcode zoals Г-161 V-87 Л (op kaartblad N-31-141, schaal 1:100.000) met 'druknummer' Г-161, datum V-87 en code Л van de drukkerij. Zie de pagina met tabellen voor andere codes.
• Vermelding van de gegevens waarop de kaart gebaseerd is, met het bijbehorende jaar.

In het kaartkader staan gegevens zoals coördinaten, nummers van aanliggende kaartbladen, en afstand tot nabij gelegen plaatsen buiten het kaartblad. Bij lands- of provinciegrenzen staan ook de namen van beide landen/provincies vermeld.

Op de stadsplattegronden staat iets afwijkende randinformatie.

• Linksboven: coördinatenstelsel en namen van land(en) en provincie(s).
• Middenboven: de tekst Генеральный Штаб, de naam van de afgebeelde stad, het nummer van het kaartblad op de schaal 1:100.000 waarop de stad voorkomt, en het jaar van uitgave.
• Rechtsboven: de tekst секретно (sekretno = geheim).
• Onderaan: alleen een verklaring van de kleurcodering van belangrijke gebouwen en van andere symbolen op de plattegrond, de gegevens waarop de kaart gebaseerd is, en de drukcode.

De kaarten zijn getekend in een transversale Mercatorprojectie (vergelijkbaar met UTM): een projectie op een cilinder met de as in het vlak van de evenaar, dus loodrecht op de aardas. Voor elke strook van 6° (de getallen in de bladnummering) wordt een aparte cilinder gebruikt, waardoor de vertekening beperkt blijft. Het coördinatenstelsel, 'Pulkovo 1942', wordt linksboven op de kaarten genoemd (Система координат 1942 г; Sistema koordinat 1942 g). Dit stelsel wordt op alle Russische kaarten gebruikt.

Taal

De kaarten zijn natuurlijk helemaal in het Russisch, inclusief de schrijfwijze van alle plaatsnamen. Een enkele keer zijn Russische namen van plaatsen gebruikt, zoals Париж (Pariž = Paris / Parijs) en Гаага (Gaaga = Den Haag), maar meestal is een transcriptie in het cyrillische alfabet gegeven. Daarbij zijn Engelse, Franse en Duitse namen min of meer correct omgezet, maar met het Nederlands hebben de samenstellers soms minder goed raad geweten.

Een probleem met de transcriptie is dat het Russisch sommige Nederlandse (en ook Duitse en Franse) klinkers niet kent. Dan worden andere klinkers gesubstitueerd, zoals

• ei, ij → ей of эй ('ej')
• eu, ö → ё ('jo')
• ui → ёй ('joj')
• u, uu, ü → ю ('joe') of у ('oe')

Verder kent het Russisch geen verschil tussen korte en lange klinkers.

• Zoetermeer → Зутермер ('Zutermer')
• Wassenaar → Вассенар ('Vassenar')

Ook sommige medeklinkers leveren problemen op.

• h → х ('ch')
• w → в ('v')
• nieuw → ньив ('njiev')

Maar in het algemeen zijn de plaatsnamen goed te ontcijferen, zij het soms met enige moeite.

---

Генеральный Штаб / General'nyj Štab

• Below is some information in keywords on the map series. Related pages
  • Map sheets 1:500,000
    • Netherlands, Belgium, Luxemburg; parts of England, France, Germany, Denmark
  • Map sheets 1:200,000
    • Netherlands and Belgium
  • Map sheets 1:100,000
    • Netherlands and the northern part of Belgium
  • City plans
    • Netherlands
  • Tables and lists to the map series

• Publication
  Генеральный Штаб / General'nyj Štab
  Ден-Хелдер / Den Helder (N-31-118), 1981
  • In the years between (about) 1940 and 2000 the General Staff of the Russian Army has ordered the production of city plans and topographic maps of large parts of the world. The production was executed by the Military Topographic Administration of the General Staff (Военно-топографическое управление Генерального Штаба, ВТУ ГШ; Voenno-topografičeskoe upravlenie Generalʹnogo Štaba, VTU GŠ). The program consisted of the following series.
    • 1:1,000,000 scale series; some 1,100 map sheets of the entire world (except the Antarctic).
    • 1:500,000 scale series; some 3,100 map sheets of the entire world (except the Antarctic and the interior of Greenland).
    • 1:200,000 scale series; some 18,000 map sheets of the entire inhabited world; only Australia, Equatorial Africa and the major part of South America are not covered.
    • 1:100,000 scale series; some 25,000 map sheets of Europe, the major part of Asia, North Africa and parts of the Americas.
    • 1:50,000 scale series; some 41,000 map sheets of Europe, the Soviet Union and parts of Asia.
    • Larger scale maps of the Soviet Union and Eastern Europe.
    • 1:10,000 or 1:25,000 scale city plans; some 2,100 map sheets of large and/or strategic cities around the world.
  • So the total production must have been (much) more than 90,000 map sheets. In my collection are the 1:200,000 maps of Netherlands and Belgium (30 map sheets), the 1:100,000 maps Netherlands and the northern part of Belgium (65 map sheets), and some plans of cities in the Netherlands.
  • More information on these maps is, among other sites, available from
    • www.SovietMaps.com with a lot of references.
    Scans of some of the maps can be downloaded at
    • Let's go! / Поехали!

• 84°	U-29,30,31,32
  80°	T-29,30,31,32
  76°	S-29,30		S-31,32
  72°	R-29,30		R-31,32
  68°	Q-29,30		Q-31,32
  64°	P-29,30		P-31,32
  60°	O-29	O-30	O-31	O-32
  56°	N-29	N-30	N-31	N-32
  52°	M-29	M-30	M-31	M-32
  48°	L-29	L-30	L-31	L-32
  44°	K-29	K-30	K-31	K-32
  40°	J-29	J-30	J-31	J-32
  36°	I-29	I-30	I-31	I-32
  32°	H-29	H-30	H-31	H-32
  28°	G-29	G-30	G-31	G-32
  24°	F-29	F-30	F-31	F-32
  20°	E-29	E-30	E-31	E-32
  16°	D-29	D-30	D-31	D-32
  12°	C-29	C-30	C-31	C-32
  8°	B-29	B-30	B-31	B-32
  4°	A-29	A-30	A-31	A-32
  0°	xA-29	xA-30	xA-31	xA-32
  4°	xB-29	xB-30	xB-31	xB-32
  8°	12°	6°	0°	6°	12°

  Генеральный Штаб / General'nyj Štab
  sheet numbering 1:1,000,000
  Sheet numbering
  • The sheet numbering scheme is based on the 1:1,000,000 scale International Map of the World (IMW). This project, meant to map the world in detail, was started in the beginning of the 20th century. It was abandoned (incomplete) by 1980. Index map and examples of that series are available in the Perry-Castañeda Collection of the University of Texas Libraries.
  • The sheet boundaries of the 1:1,000,000 scale Генеральный Штаб / General'nyj Štab maps are meridians (arcs from the North Pole to the South Pole perpendicular to the equator) and parallels (circles parallel to the equator) on the terrestrial globe. A map sheet is 4° high (from south to north along a meridian) and usually 6° wide (from west to east along a parallel). The number of a sheet consists of a Latin character for the height and a number in Arabic numerals for the width such as N-31 (cf. the diagram).
  • The length of 1° along a meridian, and along the equator, is about 111 km. The length of 1° along a parallel depends on the distance from the equator. At 52° northern (or southern) latitude the length is about 68 km, at 60° it is 56 km and at 76° only 27 km. The shape of the maps is therefore not rectangular, contrary to what the diagram suggests. Because the maps of regions near the Poles would be rather narrow, their sheet width is 12° or even 24°.
  • Larger scale maps are always subdivisions of a smaller scale map.
    • Each 1:1,000,000 scale map sheet is divided into 2 × 2 = 4 sheets at 1:500,000 scale. Their sheet numbers are the 1:1,000,000 numbers followed by one of the characters А, Б, В, or Г (the first 4 capitals of the Russian alphabet); e.g. N-31-Г or 14-31-3 in numerical code.
    • Each 1:1,000,000 scale map sheet is divided into 6 × 6 = 36 sheets at 1:200,000 scale. Their sheet numbers are the 1:1,000,000 numbers followed by a number in Roman numerals; e.g. M-32-VII or 13-32-07 in numerical code.
    • Each 1:1,000,000 scale map sheet is divided into 12 × 12 = 144 sheets at 1:100,000 scale. Their sheet numbers are the 1:1,000,000 numbers followed by a number in Arabic numerals; e.g. M-31-9 or 13-31-009 in numerical code.
    • Each 1:100,000 scale map sheet is divided into 2 × 2 = 4 sheets at 1:50,000 scale. Their sheet numbers are the 1:100,000 numbers followed by one of the characters А, Б, В, or Г (the first 4 capitals of the Russian alphabet); e.g. N-31-141-Б.
    • Larger scale map sheets are always 1/4 of the next smaller scale sheet.
    • City plans only have a name and a reference to the 1:100,000 scale sheet(s) where the city is to be found.
    Sheet number examples are given on each of the 1:500,000, 1:200,000 and 1:100,000 scale map pages.
• Maps and plans
  • The different scale maps all had a specific purpose, such as global mission planning (1:1,000,000 and 1:500,000), road map, movement of troops and combat vehicles (1:200,000 and 1:100,000) and combat operations (1:50,000 and larger).
  • The maps contain the usual information such as cities and villages, road and railroads, rivers and canals, forests etc. They also give contour lines and depth contours. On may maps of the Netherlands a blue line indicates the border of the region that will be inundated in case of dike bursts. On the 1:200,000 and 1:100,000 scale maps is also an indication of the width and surface of roads, length and width of bridges and their road surface and supporting power, width and depth of rivers and canals, and all other kinds of information that is essential to military operations. The key to map symbols for the 1:200,000 scale maps gives ample information.
  • On the reverse sides of the 1:200,000 scale maps is the Справка о местности (Spravka o mestnosti = Information on the area) with details about towns, roads and railroads, relief and soil, hydrography, vegetation and climate. There is also a soil diagram. On the 1:200,000 scale map page is a scan of the reverse side of sheet N-31-XXXV (Амстердам / Amsterdam).
  • The city plans give (almost) all of the street names of course. Inside the map frame is also the Перечень названий улиц (Perečenʹ nazvanij ulic = List of names of streets). In hilly terrain the culminating point has a bold spot height. Strategic buildings are indicated by a number and color coded (purple for administrative buildings, green for military establishments, industrial plants in black). They are listed alphabetically in the Перечень важных объектов (Perečenʹ važnych obʺektov = List of important objects). In the Справка (Spravka = Information) details about the city are summarized.
  • The top margin usually contains the following.
    • On the left: a reference to the coordinate system Система координат 1942 г. (Sistema koordinat 1942 g. = Coordinate system 1942) and the names of the countries and provinces or other administrative units that figure on the map, such as Нидерланды (Niderlandy = Netherlands), Бельгия (Belʹgija = Belgium), Южная Голландия (Južnaja Gollandija = South Holland) en Восточная Фландрия (Vostočnaja Flandrija = East Flanders).
    • In the middle: the text Генеральный Штаб (Generalʹnyj Štab = General Staff) and the name of the map sheets – usually the name of the most important city on the sheet.
    • On the right: the text для служебного пользования (dlja služebnogo polʹzovanija = for official use) and the sheet number; usually there is also the publication year (Издание, Izdanije). Most city plans have секретно (sekretno = secret) in the upper right corner.
    In the bottom margin the following information can be found.
    • Geomagnetic information: deviation of magnetic north and grid north from the true north (along the meridian).
    • A diagram to derive the terrain slope from the distance of the contour lines (on the 1:100,000 scale maps).
    • Explanation of the road, railroad and river symbols (on the 1:200,000 scale maps).
    • The scale and the interval of the contour lines.
    • A printing code such as Г-161 V-87 Л (on sheet N-31-141, scale 1:100,000) with 'printing number' Г-161, date V-87 and print factory code Л. Other codes can be found in the table section.
    • Sources used to compile the map, including their year.
    Inside the map frame are indications of coordinates, number of adjacent sheets, distances to nearest places outside the map. In boundary regions the names of both countries or both provinces are mentioned.
  • The city plans contain slightly different marginal information.
    • Top left: coordinate system and names of country and province(s).
    • Top center: the text Генеральный Штаб, the name of the city, the number of the 1:100,000 scale sheet(s) on which it figures and the publication year.
    • Top right: the text секретно (sekretno = secret).
    • Bottom: explanation of color coding of important buildings, key to other map symbols, sources of the map and printing code.
  • The maps are drawn in a transverse Mercator projection comparable to UTM: a projection onto a cylinder with its axis in the equator plane (perpendicular to the axis of the earth). A separate cylinder is used for every strip of 6° (de numbers in the sheets numbering scheme), so the distortion is small. The coordinate system, 'Pulkovo 1942', is mentioned in the top left of the maps (Система координат 1942 г; Sistema koordinat 1942 g). This coordinate system is used on all Russian maps.
• Language
  • Of course the maps are completely in the Russsian language and all place names are written in the Russian alphabet. Sometimes a Russian name is used, such as Париж (Pariž = Paris) en Гаага (Gaaga = The Hague), but usually a transcription is given. The English, French and German names have been transcribed reasonably well but the Dutch language was obviously less well known to the cartographers.
  • One of the problems with the transcription is that the Russian language doesn't have all of the vowels in the Dutch (or German or French) language, so different vowels had to be substituted.
    • ei, ij → ей or эй ('ey')
    • eu, ö → ё ('yo')
    • ui → ёй ('yoy')
    • u, uu, ü → ю ('yu') or у ('u')
    The Russian language also doesn't distinguish short vowels from long ones.
    • Zoetermeer → Зутермер ('Zutermer')
    • Wassenaar → Вассенар ('Vassenar')
    Some consonants are problematic as well.
    • h → х ('kh')
    • w → в ('v')
    • nieuw (= new) → ньив ('nyeev')
    But in general there won't be much trouble in deciphering the place names.

---

© M. Witkam, 2008

   

Atlassen Kaarten Thema's Info Summary 1:500.000 1:200.000 1:100.000 Steden Tabellen