Andree-Putzger's Gymnasial- und Realschul-Atlas, 6e druk (1890)

See below for (a summary of) this text in English.

Hieronder staat de beschrijving van de atlas. Daarbij horen ook de volgende pagina's

• Plaatjes van de atlas
• Tabellen en lijsten bij de atlas
• Vergelijking (plaatjes) met de 1e druk

Titelgegevens

Titel: Andree-Putzger's Gymnasial- und Realschul-Atlas
Uitgever: Velhagen & Klasing
Jaar: 1890 (6e druk)

Titelpagina: Andree-Putzgers Gymnasial- und Realschul-Atlas
in 49 Haupt- und 28 Nebenkarten.
Auch zum Gebrauch in andern höhern Lehranstalten.
Ausgeführt in der Geographischen Anstalt von Velhagen & Klasing in Leipzig.
Sechste Auflage.
[V&K Vignette]
Bielefeld und Leipzig. Verlag von Velhagen & Klasing. 1890. Vertaling:
Andree-Putzger's Atlas voor Gymnasium en Atheneum
in 49 hoofdkaarten en 28 bijkaarten.
Ook te gebruiken op andere middelbare scholen.
Uitgevoerd in de Geografische Afdeling van Velhagen & Klasing in Leipzig.
Zesde druk.
[V&K vignet]
Bielefeld en Leipzig.  Uitgeverij Velhagen & Klasing.  1890.

• Andree-Putzger's Gymnasial- und Realschul-Atlas, 1890
  Voorkant band   XL
  De auteurs van deze schoolatlas zijn Richard Andree, vooral bekend van Andrees Handatlas, en Friedrich Wilhem Putzger, tevens auteur van Putzgers Historischer Schul-Atlas. Veel thematische kaarten in deze schoolatlas zijn ook gebruikt in de eerste edities van Andrees Handatlas.
• De eerste vier edities van deze atlas hebben het voor een schoolatlas nogal onhandige formaat van  28 × 42 cm,  met een een dikte van minder dan 1 cm. De latere uitgaven zijn nog maar half zo groot  (22 × 28 cm).  Voor elke bladzijde van de 'oude' edities zijn er dus twee nodig in de 'nieuwe' edities – en die zijn dus twee keer zo dik. Zie voor een visuele vergelijking de pagina met plaatjes van de 6e en de 1e druk naast elkaar.

Band

De atlas heeft een band van bruin 'calico' (gedrukt katoenen) van  22,5 × 29 cm (B × H).  Op de voorkant staan gepreegde randornamenten, de titel en de prijs: 4,50 mark met band en 3,80 zonder.

Inhoud

De atlas bevat een titelblad, 1 bladzijde inhoudopgave en 70 bladzijden met kaarten (genummerd 3-72). Vaak staat er één kaart op een bladzijde, maar er zijn ook kaarten op twee bladzijden, en eenmaal staan er twee kaarten op een bladzijde (blz. 48). In totaal zijn er de in de titel genoemde 49 kaarten maar die zijn niet als zodanig genummerd. Zie voor de nummering van de kaarten en de bladzijden de inhoud van de atlas. De kaarten op twee bladzijden hebben daar een nummer zoals 11.12 gekregen.

In het begin staan 4 bladzijden met kaarten van de sterrenhemel, het zonnestelsel en de maan. Daarna komen 14 bladzijden met kaarten van de wereld; de meeste daarvan zijn thematisch: klimaat, fysische geografie, bevolking, de oceanen. Dan zijn er 18 kaartbladzijden van de werelddelen buiten Europa (natuurkundig en staatkundig) en 8 van Europa (natuurkundig, staatkundig en thematisch). Verder zijn er 14 bladzijden met kaarten van de landen van Europa behalve Duitsland (natuurkundig) en tenslotte 12 bladzijden met kaarten van Duitsland (natuurkundig, staatkundig en thematisch). Zie voor de details de lijst van kaarten, bijkaarten en schaal.

De kaarten zijn vervaardigd in kleurendruk. Daarbij zijn de oorspronkelijke lithografieën (steengravures) overgezet op zinkplaten, waarmee in hoge oplage in kleur kon worden gedrukt. De meeste kaartbladzijden hebben het formaat  20,5 × 28 cm (B × H)  maar de vier natuurkundige en staatkundige kaarten van Duitsland (blz. 61.62, 63.64, 69.70 en 71.72) zijn met hun uitvouw iets breder.

De thematische kaarten hebben vlakkleuren voor de verschillende thema's. De natuurkundige kaarten hebben groen voor laagland (tot 200 m) en lichtbruin voor hoger gelegen gebieden. De staatkundige kaarten hebben meestal vlakkleur, een enkele keer randkleur. Op de kaarten staan geen cartografen of graveurs genoemd. Er staat ook geen datum op vermeld. Bovenaan staat het bladzijnummer vermeld, dus niet het kaartnummer.

Vergelijking met eerdere uitgaven

De eerste vier edities hebben een ander formaat dan de latere. Een bladzijde in de oude edities komt daarbij overeen met twee in de nieuwe. Omdat veel kaarten in de nieuwe edities wel uit de oude zijn overgenomen is een vergelijking op kaartniveau toch goed mogelijk. Hier is deze 6e druk (1890) vergeleken met de 1e druk (1879).

In de 6e druk zijn enkele nieuwe kaarten opgenomen.

• De Atlantische en de Indische Oceaan (blz. 19.20 in de 6e druk); vervangt de twee aparte kaarten van deze oceanen
• Eilanden in de Grote Oceaan (blz. 21); nieuw
• West-Indië (blz. 26); nieuw
• Frankrijk, Spanje en Portugal (blz. 51.52); vervangt de twee aparte kaarten van Frankrijk en van Spanje en Portugal
• Italië en het Balkanschiereiland (blz. 53.54); vervangt de twee aparte kaarten van Italië en van het Balkanschiereiland
• Europees Rusland (blz. 55.56); vervangt de kleinere kaart van Europees Rusland
• De Alpen (blz. 59.60); nieuw
• Natuurkundige kaart van Duitsland (blz. 61.62 en 63.64); vervangt de kleinere natuurkundige kaart van Duitsland
• Staatkundige kaart van Duitsland (blz. 69.70 en 71.72); vervangt de staatkundige kaart van Duitsland op twee bladzijden in het oude formaat, dus vier in het nieuwe

Er is ook een kaart vervallen.

• Hoogtekaart van Duitsland (blz. 32 in de 1e druk)

Andere kaarten zijn geactualiseerd, zoals de staatkundige kaart van Afrika (blz. 37.38). Bij elkaar is het aantal kaarten toegenomen van 48 tot 49.

Zie voor alle details de vergelijkende tabel. Er is ook een pagina met plaatjes van beide uitgaven ter vergelijking naast elkaar.

Andree-Putzger's Gymnasial- und Realschul-Atlas, 6th edition (1890)

• Below is a description of the atlas in keywords. Related pages
  • Pictures of the atlas
  • Tables and lists to the atlas
  • Comparison (pictures) with the 1st edition

• Title description
  • Title: Andree-Putzger's Gymnasial- und Realschul-Atlas
    Publisher: Velhagen & Klasing
    Year: 1890 (6th edition)
  • Title page: Andree-Putzgers Gymnasial- und Realschul-Atlas
    in 49 Haupt- und 28 Nebenkarten.
    Auch zum Gebrauch in andern höhern Lehranstalten.
    Ausgeführt in der Geographischen Anstalt von Velhagen & Klasing in Leipzig.
    Sechste Auflage.
    [V&K Vignette]
    Bielefeld und Leipzig.  Verlag von Velhagen & Klasing.  1890.
    Translation:
    Andree-Putzger's Atlas for Gymnasium and Realschule
    in 49 main maps and 28 inset maps.
    Also for other secondary schools.
    Produced in the Geographical Department of Velhagen & Klasing in Leipzig.
    Sixth edition.
    [V&K vignette]
    Bielefeld en Leipzig.  Velhagen & Klasing Publishers.  1890.
  • Andree-Putzger's Gymnasial- und Realschul-Atlas, 1890
    Front cover   XL
    The authors of this atlas are Richard Andree, especially known as the author of Andrees Handatlas, and Friedrich Wilhem Putzger, also the author of Putzgers Historischer Schul-Atlas. Many thematical maps in this school atlas have also been used in the first editions of Andrees Handatlas.
  • The first four editions of this atlas have a size of  28 × 42 cm;  they are less than 1 cm thick: quite impractical for school use. Subsequent editions have only half the size  (22 × 28 cm).  Each page in the 'old editions' covers two pages in the 'new' editions, which are therefore twice as thick. A visual comparison can be found on the pages with pictures of the 6th and 1st editions side by side.
• Binding
  • The atlas has a brown calico binding  (22.5 × 29 cm, W × H).  On the front cover are embossed ornaments, title and price: 4.50 mark with a binding and 3.80 without one.
• Contents
  • The atlas contains a title page, a table of contents and 70 map pages (numbered 3-72). Often there is one map on a page, but there are also double page maps, and once there are two maps on one page (p. 48). The title page calls for 49 maps but they are not numbered as such. The numbering of the maps and pages of the atlas is listed in the contents, where the double page maps are numbered as 11.12.
  • The first 4 pages have maps of the skies, the solar system and Moon. Thereafter are 14 pages with maps of the world, most of them thematic: climate, physical geography, population, oceans. Then there are 18 map pages of the continents outside Europe (physical and political maps) and 8 of Europe (physical, political and thematic). Furthermore, there are 14 pages with maps of the non-German European countries (physical) and finally 12 pages with maps of Germany (physical, political and thematic). Details can be found in the list of maps, inset maps and scale.
  • The maps are printed in color. The original lithographs have been transferred to zinc plates for high volume color printing. Most pages have a map size of  20.5 × 28 cm (W × H)  but the four physical and political maps of Germany (p. 61.62, 63.64, 69.70 and 71.72) have foldouts which make them a little wider.
  • The thematic maps have area coloring for the different themes. The physical maps are colored green for lowland (below 200 m) and light brown for higher altitudes. The political maps usually have area color, occasionally outline color. No cartographers or engravers are mentioned on the (undated) maps. In the top margin is the page number, not the map number.
• In comparison with earlier editions
  • The first four editions have a size different from that of the later editions. One page in the old editions thereby corresponds to two pages in the new ones. Because many maps from the old editions have been adopted in the new ones, a comparison on the map level is still quite feasible. Here the 6th edition (1890) is compared with the 1st edition (1879).
  • Some new maps were introduced in the new editions.
    • The Atlantic Ocean and the Indian Ocean (p. 19.20 in the 6th edition); replaces the two separate maps of these oceans
    • Islands in the Pacific Ocean (p. 21); new
    • West Indies (p. 26); new
    • France, Spain and Portugal (p. 51.52); replaces the two separate maps of France and of Spain and Portugal
    • Italy and the Balkan Peninsula (p. 53.54); replaces the two separate maps of Italy and of the Balkan Peninsula
    • Russia in Europe (p. 55.56); replaces the smaller map of Russia in Europe
    • The Alps (p. 59.60); new
    • Physical map of Germany (p. 61.62 en 63.64); replaces the smaller physical map of Germany
    • Political map of Germany (p. 69.70 en 71.72); replaces the political map of Germany on two pages in the old edition, thus four pages in the new edition
    One map was omitted.
    • Elevation map of Germany (p. 32 in the 1st edition)
    Other maps were updated, for example the political map of Africa (p. 37.38). In all, the number of maps has increased from 48 to 49.
  • Details can be found in the comparison table. There is also a page with pictures of both editions side by side for comparison purposes.

© M. Witkam, 2013