Andree's Handatlas, 1e druk (1881)

See below for (a summary of) this text in English.

Hieronder staat de beschrijving van de atlas. Daarbij horen ook de volgende pagina's

Plaatjes van de atlas
Extra plaatjes (van de aparte bladzijden) van de atlas
Tabellen en lijsten bij de atlas

Titelgegevens

Titel: Andree's Handatlas
Uitgever: Velhagen & Klasing
Jaar: 1881 (1e druk)

Titelpagina:
Richard Andree's Allgemeiner Handatlas in sechsundachtzig Karten mit erläuterndem Text.
Herausgegeben von der Geographischen Anstalt von Velhagen & Klasing in Leipzig.
Bielefeld und Leipzig, Verlag von Velhagen & Klasing, 1881. Vertaling:
Richard Andree's algemene Handatlas in 86 kaarten met toelichtende tekst.
Uitgegeven door de Geografische Afdeling van Velhagen & Klasing in Leipzig.
Bielefeld en Leipzig, uitgeverij Velhagen & Klasing, 1881.

N.B. Deze eerste druk heeft dus als titel "Andree's Handatlas" met een apostrof. De latere drukken heten steeds "Andrees Handatlas" zonder apostrof.

Van deze atlas bestaan uitgaven voor andere landen.
- Frankrijk: Atlas manuel de géographie moderne (1882)
- Zweden: Richard Andree's Handatlas (1881)
- Denemarken: Richard Andrees Store Haand-Atlas (1882)
Bij de atlas is ook een handboek verschenen.

Band

Andree's Handatlas 1881
Voorkant luxe band

De atlas verscheen in eerste instantie vanaf 1880 in losse afleveringen, waarbij apart een band gekocht kon worden. Toen de atlas voltooid was verschenen er gebonden exemplaren. Van de band (30 × 43 cm) bestaan een paar varianten (zie de plaatjes).

De normale band is van groen 'calico' (gedrukt katoen) met een leren rug. Op de voorkant staan de titel, in vergulde letters, en een bescheiden ornament. De titel staat ook 'verticaal' op de rug van de band.
Bij de 'prachtband' is het ornament op de voorkant wat uitbundiger. De schutbladen en het leer op de rug van de band zijn van een gepreegd ('ingedrukt') ornament voorzien.
De 'luxe' band is van bruin of groen 'calico'. De letters op de voorkant zijn verder versierd. De ornamenten zijn nu zwart. Op de achterkant staat het 'merk' van de boekbinderij.
Voor de Oostenrijkse markt werd een aparte band gebruikt, of de 'Duitse' band met op de voorkant de vermelding van de Oostenrijkse distributeur. De inhoud is verder gelijk aan die van de Duitse uitgave.

Inhoud

De atlas bevat titelpagina, inhoudsopgave en 86 kaarten in kleur op 96 bladzijden. De bladzijden met kaarten zijn van dik papier, bijna karton, en tweezijdig bedrukt. Op de 'openslaande' bladzijden, met twee nummers in het kaartenoverzicht, staan grote kaarten. Op de achterkanten daarvan, met één nummer in het overzicht, staan een of meer kleinere kaarten.

Voor sommige gebieden was blijkbaar geen grote kaart meer beschikbaar. Daarom is bijvoorbeeld Italië op twee enkele bladzijden gedrukt. De meeste kaarten zijn gedateerd in de linker onderhoek van het kaartkader: maand (in Romeinse cijfers) en jaar: zie het overzicht van kaarten en datering.

In tegenstelling tot de meeste andere atlassen uit die tijd bevat de atlas ook thematische kaarten. Zo zijn er verschillende etnografische kaarten, enkele klimatologische kaarten en een kaart van flora en fauna op de aarde. Zie voor alle details de lijst van kaarten, bijkaarten en schaal.

De atlas bevat verder een tekstdeel van 96 bladzijden (zie de inhoudsopgave), met informatie over de verschillende landen, en vooral heel veel tabellen en andere statistische gegevens. Tenslotte is er een lijst van geografische begrippen in verschillende talen, en een land- en zaakregister. Er is dus géén register van alle plaatsnamen.

De statistische informatie is vaak heel grondig. Zo worden bijvoorbeeld van Nederland alle steden (gemeenten) genoemd met meer dan 10.000 inwoners (zie de plaatjes), dus bijvoorbeeld ook Lonneker (12.032 inwoners) en Kralingen (10.313 inwoners). Mijn favoriet is het overzicht, op bladzijde 57, van de talen die in België worden gesproken:
"Nach dem Zensus vom 31. Dezbr. 1876 sprechen 2.659.890 flämisch, 2.256.860 französisch, 38.070 deutsch (bei Arlon), 340.770 französisch und flämisch, 22.700 französisch und deutsch, 1790 flämisch und deutsch, 5490 alle drei Sprachen, 7640 verschiedene andere Sprachen, 2070 sind Taubstumme."
Dat mag je grondig noemen!

Uitgaven

De atlas was een groot succes, ook vanwege de toen zeer concurrerende prijs. De oplage was oorspronkelijk 30.000 exemplaren, later 60.000. In het najaar van 1881 verscheen daarom een tweede uitgave. Daarin zijn wat fouten verbeterd en een paar kleine veranderingen aangebracht. De totale oplage van de eerste druk, tot 1887, is meer dan 100.000 exemplaren.

De datering van de kaarten van de eerste uitgave loopt van juli 1879 (blad 69) t/m februari 1881 (bladen 85-88). In de tweede uitgave zijn ook dateringen te vinden t/m september 1881 (bladen 10.11, 22.23, 28, en 32-36) (zie het kaartenoverzicht). Verder is een duidelijk verschil te zien op de kaart van het noordpoolgebied (blad 10.11): in de eerste uitgave zijn daar ijsbergen ingetekend (zie de plaatjes); in de tweede uitgave zijn die weggelaten.

Drukprocédé

De atlas was een groot succes vanwege de concurrerende prijs. Die lage prijs was mogelijk door het innovatieve produktieproces. De grote atlassen uit deze periode, zoals Stielers Hand-Atlas, werden in koperdruk vervaardigd. De kaarten werden dan later met de hand ingekleurd: een bewerkelijk procédé.

Andree's Handatlas werd gedrukt met een techniek die afgeleid was van de lithografie (steendruk). Daardoor kon meteen in kleur worden gedrukt, zelfs in kleurvlakken. Een latere bewerkinging met de hand was dus niet meer nodig. Voor dit procédé was het stevige papier wel noodzakelijk.

Andree's Handatlas, 1st edition (1881)

Below is a description of the atlas in keywords. Related pages
- Pictures of the atlas
- Additional pictures (of the single pages) of the atlas
- Tables and lists to the atlas

Title description
- Title: Andree's Handatlas
  Publisher: Velhagen & Klasing
  Year: 1881 (1st edition)
- Title page: Richard Andree's Allgemeiner Handatlas in sechsundachtzig Karten mit erläuterndem Text.
  Herausgegeben von der Geographischen Anstalt von Velhagen & Klasing in Leipzig.
  Bielefeld und Leipzig, Verlag von Velhagen & Klasing, 1881. Translation:
  Richard Andree's general Hand Atlas in 86 maps with explanatory text.
  Published by the Geographical Department of Velhagen & Klasing in Leipzig.
  Bielefeld and Leipzig, Velhagen & Klasing Publishers, 1881.
- Several editions for other countries:
  - France: Atlas manuel de géographie moderne (1882)
  - Sweden: Richard Andree's Handatlas (1881)
  - Denmark: Richard Andrees Store Haand-Atlas (1882)
Binding (30 × 43 cm)
Andree's Handatlas 1881
Front cover luxury binding
- Normal binding: green calico with gilt lettering and ornaments, leather spine.
- Special binding: green calico with gilt lettering and more exuberant ornaments, leather spine with embossing.
- Luxury binding: brown or green calico with decorative gilt lettering, black ornaments; identifying mark of bookbinder on the back.
- Special binding for the Austrian market; also 'German' binding with embossed distributors name; contents same as German edition.
Contents
- 86 topographical and thematic maps on 96 pages; double sided printing on heavy, cardboard like paper; single and double page maps: see list of maps and date in table section; maps usually dated in lower left corner: month (roman numerals) and year; see also list of maps, inset maps and scale in the table section.
- 96 pages of explanatory text with a lot of information, tables and other statistics; overview of geographical terminology in several languages; short country and subject index.
Printings (see also list of maps)
- 1st printing 1881; maps dated from July 1879 (sheet 69) through February 1881 (sheets 85-88); icebergs on map of arctic regions (sheet 10.11).
- 2nd printing 1881: maps dated through September 1881 (sheets 10.11, 22.23, 28, and 32-36); no icebergs on north pole map.
- Total circulation: more than 100,000 copies.
Printing process
- Color lithography; no hand coloring necesssary; fast and relatively cheap; competitive pricing.

valid HTML valid CSS