Justus Perthes' See-Atlas, 1e-11e druk (1894-1922)

See below for (a summary of) this text in English.

Hieronder staat de beschrijving van de atlas. Daarbij horen ook de volgende pagina's

• Voorwoord van de atlas
• Plaatjes van de atlas
• Tabellen en lijsten bij de atlas

en ook

• Plaatjes van de 1e druk van de atlas (1894)
• Plaatjes van de 10e druk van de atlas (1914)
• Plaatjes van de 11e druk van de atlas (1922)

Titelgegevens

Titel: See-Atlas
Uitgever: Justus Perthes, Gotha
Jaar: 1894-1922 (1e-11e druk)

Titelpagina (1e druk, 1894): Justus Perthes' See-Atlas
Eine Ergänzung zu Justus Perthes' Taschen-Atlas,
entworfen und bearbeitet von Hermann Habenicht.
24 kolorierte Karten in Kupferstich mit 127 Hafenplänen.
Mit nautischen Notizen und Tabellen von Erwin Knipping.
Gotha: Justus Perthes.  1894. Vertaling:
Justus Perthes' Zeeatlas
Een aanvulling op Justus Perthes' Zakatlas,
ontworpen en bewerkt door Hermann Habenicht.
24 gekleurde kaarten in kopergravure met 127 plattegronden van havens.
Met aantekeningen en tabellen voor de scheepvaart door Erwin Knipping.
Gotha: Justus Perthes.  1894.

Titelpagina (11e druk, 1922): Justus Perthes' See-Atlas
Eine Ergänzung zu Justus Perthes' Taschen-Atlas,
entworfen und bearbeitet von Hermann Habenicht
24 kolorierte Karten in Kupferstich mit 127 Hafenplänen
Mit nautischen Notizen und Tabellen von Erwin Knipping
neu bearbeitet von Kapitän L. Schubart  Regierungsrat bei der Deutschen Seewarte
Elfte Auflage
Gotha: Justus Perthes  1922 Vertaling:
Justus Perthes' Zeeatlas
Een aanvulling op Justus Perthes' Zakatlas,
ontworpen en bewerkt door Hermann Habenicht
24 gekleurde kaarten in kopergravure met 127 plattegronden van havens
Met aantekeningen en tabellen voor de scheepvaart door Erwin Knipping
opnieuw bewerkt door Kapitein L. Schubart  referendaris bij het Duitse Marineobservatorium
Elfde druk
Gotha: Justus Perthes  1922

• Perthes' See-Atlas
  Voorkant banden (1894, 1922)
  Dit is de eerste reeks van zeeatlassen in zakformaat van Justus Perthes. Deze atlassen zijn tot 1962 verschenen onder de titel 'See-Atlas' en later 'Die Weltmeere'. Zie ook het overzicht van alle zakatlassen van Justus Perthes.
• Kenmerkend voor deze reeks is de decoratieve voorkant van de band, met de titel in sierletters op een achtergrond van een stervormige wereldkaart, een anker en een kompas.
• De redacteur van deze atlas is Hermann Habenicht (1844-1917), in dezelfde periode ook verantwoordelijk voor de Taschen-Atlas (zakatlas van de wereld) en de Taschen-Atlas vom Deutschen Reich (zakatlas van Duitsland).
• De aantekeningen en tabellen voor de scheepvaart zijn samengesteld door Erwin Knipping (1844-1922). In de 11e druk (1922) zijn ze helemaal herzien door kapitein L. Schubart van de Deutsche Seewarte.

Band

De atlas heeft een band van blauw 'calico' (gedrukt katoen) van  10,5 × 17,5 cm (B × H).  Op de voorkant staat de titel "Justus Perthes' See-Atlas" in sierletters op een achtergrond van een stervormige wereldkaart, een anker en een kompas. De titel staat ook op de rug van de band. Vanaf 1911 – misschien al eerder – staat op de achterkant van de band de tekst "Justus Perthes. Buchbinderei". Bij de uitgave van na de eerste wereldoorlog (1922) ontbreekt de tekst op de achterkant weer.

Op de schutbladen wordt reclame gemaakt voor verwante uitgaven van Justus Perthes, zoals

• de verschillende zakatlassen (in aantal toenemend van 3 tot 6) met het bewaardoosje voor de hele set
• de 9e druk van Stielers Hand-Atlas
• allerlei 'Duitse atlassen' van Paul Langhans – Deutscher Marine-Atlas, Deutscher Armee-Atlas, Alldeutscher Atlas, Deutscher Übersee-Atlas – en kaarten die lijken te horen bij de Deutsche Kolonial-Atlas

Zie ook de pagina met plaatjes.

Inhoud

De atlas bevat een titelpagina, 1 bladzijde inhoudsopgave, 2 bladzijden voorwoord, 2 bladzijden met een lijst van de plattegronden van havens en 2 bladzijden met de inhoudsopgave van de aantekeningen en tabellen. Daarna komen 40 bladzijden – 39 bladzijden in de 11e druk (1922) – met aantekeningen en tabellen voor de scheepvaart. Tenslotte zijn er de 24 kaartbladen met afmetingen  19,5 × 17 cm,  in kleur, enkelzijdig gedrukt op steviger papier dan dat van de tekstpagina's. Er is geen plaatsnamenregister.

De atlas begint met 2 kaarten van de sterrenhemel, een staatkundige kaart van de wereld en 3 bladen met thematische wereldkaarten – aardmagnetisch veld, isothermen en zeestromen, isothermen en wind. De overige 18 kaarten geven een beeld van de oceanen en andere zeeën, met onder andere gegevens over winden en zeestromen. De nadruk ligt natuurlijk op de drukst bevaren zeeën. Verder bevatten ze ruim 120 bijkaartjes van havens, zeestraten en dergelijke. Sommige kaarten bestaan zelfs uitsluitend uit zulke bijkaartjes. Zie voor de details de lijst van kaarten, bijkaarten en schaal.

Bijna alle kaarten zijn getekend in zijn getekend in de Mercatorprojectie. Deze is gebruikelijk op zeekaarten omdat in die projectie een vaste kompaskoers – een loxodroom – een rechte lijn op de kaart is. Een nadeel van deze projectie is dat de schaal op verschillende breedten nogal kan variëren, dus zeker op overzichtskaarten van grotere gebieden.

De kaarten zijn vervaardigd in kopergravure en lithografisch gedrukt. In de uitgaven van 1894 en 1899 lijkt de kleur met de hand aangebracht, daarna in druk. Bovenaan de kaart staat steeds de naam van het blad, de titel "See-Atlas" en het nummer van het blad. Onderaan staat de tekst "Gotha: Justus Perthes". Gegevens over cartografen of graveurs ontbreken.

In de uitgave van 1894 staan er in Romeinse cijfers graveerdata rechtsonder op de kaart, in een code zoals  VIII IV  voor augustus 1894. De data zijn augustus 1894 (kaarten 1-16) en oktober 1894 (kaarten 17-24). In latere uitgaven zijn deze data weer verdwenen.

Uitgaven

In de periode 1894-1922 zijn de 1e tot en met de 11e druk van de atlas verschenen; zie de lijst met uitgaven. De 1e druk is niet als zodanig aangegeven. De opzet van de atlas is in die periode van bijna 30 jaar niet veranderd; de kaarten zijn wel regelmatig geactualiseerd. Alleen de aantekeningen en tabellen voor de scheepvaart zijn in de 11e druk helemaal herzien.

Geraadpleegde exemplaren

• 1894 (1e druk), 1899 (4e), 1911 (8e), 1914 (10e), 1922 (11e)

Justus Perthes' See-Atlas, 1st-11th editions (1894-1922)

• Below is a description of the atlas in keywords. Related pages
  • Preface of the atlas
  • Pictures of the atlas
  • Tables and lists to the atlas
  and also
  • Pictures of the 1st edition of the atlas (1894)
  • Pictures of the 10th edition of the atlas (1914)
  • Pictures of the 11th edition of the atlas (1922)

• Title description
  • Title: See-Atlas
    Publisher: Justus Perthes, Gotha
    Year: 1894-1922 (1st-11th editions)
  • Title page (1st edition, 1894): Justus Perthes' See-Atlas
    Eine Ergänzung zu Justus Perthes' Taschen-Atlas,
    entworfen und bearbeitet von Hermann Habenicht.
    24 kolorierte Karten in Kupferstich mit 127 Hafenplänen.
    Mit nautischen Notizen und Tabellen von Erwin Knipping.
    Gotha: Justus Perthes.  1894. Translation:
    Justus Perthes' Sea Atlas
    An addition to Justus Perthes' Pocket Atlas,
    Designed and edited by Hermann Habenicht.
    24 colored maps in copper engraving with 127 harbor plans.
    With nautical notes and tables by Erwin Knipping.
    Gotha: Justus Perthes.  1894.
  • Title page (11th edition, 1922): Justus Perthes' See-Atlas
    Eine Ergänzung zu Justus Perthes' Taschen-Atlas,
    entworfen und bearbeitet von Hermann Habenicht
    24 kolorierte Karten in Kupferstich mit 127 Hafenplänen
    Mit nautischen Notizen und Tabellen von Erwin Knipping
    neu bearbeitet von Kapitän L. Schubart  Regierungsrat bei der Deutschen Seewarte
    Elfte Auflage
    Gotha: Justus Perthes  1922 Translation:
    Justus Perthes' Sea Atlas
    An addition to Justus Perthes' Pocket Atlas,
    Designed and edited by Hermann Habenicht
    24 colored maps in copper engraving with 127 harbor plans
    With nautical notes and tables by Erwin Knipping
    newly edited by Captain L. Schubart  senior official at the German Marine Observatory
    Eleventh edition
    Gotha: Justus Perthes.  1894.
  • Perthes' See-Atlas
    Front covers (1894, 1922)
    This is the first series of pocket size sea atlases from Justus Perthes. These atlases have been published until 1962 under the title 'See-Atlas' and later 'Die Weltmeere'. See also the overview of all pocket atlases from Justus Perthes.
  • The atlases of this series are characterized by their decorative front cover, with ornamental lettering on a background of a star-shaped world map, an anchor and a compass.
  • The editor of this atlas is Hermann Habenicht (1844-1917), in the same period also responsible for the Taschen-Atlas (pocket world atlas) and the Taschen-Atlas vom Deutschen Reich (pocket atlas of Germany).
  • The nautical notes and tables have been compiled by Erwin Knipping (1844-1922). In the 11th edition (1922) they have been completely revised by Captain L. Schubart from the Deutsche Seewarte.
• Binding
  • The atlas has a blue calico binding measuring  10.5 × 17.5 cm (W × H).  On the front cover is the title "Justus Perthes' See-Atlas" in ornamental lettering on a background of a star-shaped world map, an anchor and a compass. The title is also on the spine. From 1911 – maybe earlier – the back cover has the text "Justus Perthes. Buchbinderei". The edition after the First World War (1922) the text on the back cover is missing.
  • The endpapers contain advertising for related publications from Justus Perthes, such as
    • the various pocket atlases, increasing in number from 4 to 6, with the storage box for the entire set
    • the 9th edition of Stielers Hand-Atlas
    • several 'German atlases' by Paul Langhans – Deutscher Marine-Atlas, Deutscher Armee-Atlas, Alldeutscher Atlas, Deutscher Übersee-Atlas – and maps which seem to belong to the Deutsche Kolonial-Atlas
    See also the pictures page.
• Contents
  • The atlas has a title page, one page with the table of contents, a preface of two pages, a list of the harbor plans and an index of nautical notes and tables of two pages each. Thereafter are 40 pages – 39 pages in the 11th edition (1922) – with nautical notes and tables. In the end are the 24 map sheets measuring  19.5 × 17 cm,  in color, printed on one side only on heavier paper than the text pages. There is no index.
  • The atlas starts with 2 astronomical maps, a general (political) map of the world and 3 thematical world maps – Earth's magnetic field, isotherms and sea currents, isotherms and winds. The other 18 maps depict the oceans and the other seas of the world, with information on winds, sea currents etc. The emphasis is of course on the most busy sea routes. The maps contain more than 120 inset maps of harbors, straits etc. A few maps even consist completely of such inset maps. Details can be found in the list of maps, inset maps and scale.
  • Almost all maps have been drawn in Mercator projection. This is usual for navigation maps because a fixed initial bearing – a rhumb line or loxodrome – gives a straight line on maps in this projection. A disadvantage is the varying scale for different latitudes, especially noticeable on maps of larger regions.
  • The maps have been produced in copper engraving and were printed lithographically. In the 1894 and 1899 editions they seem hand colored; thereafter the color is printed. In the upper margin of the maps is the name of the maps sheet, the title "See-Atlas" and the sheet number. In the lower margin is the text "Gotha: Justus Perthes". No names of cartographers or engravers are given.
  • In the 1894 edition there are engraving dates in the lower right corner of the map, encoded like  VIII IV  for August 1894. The dates mentioned are August 1894 (maps 1-16) and October 1894 (maps 17-24). In later editions these engraving dates have disappeared.
• Editions
  • In the 1894-1922 period, the 1st through 11th editions of the atlas were published; see the list of editions. The 1st edition is not indicated as such. The design of the atlas has not changed in almost 30 years; the maps have been updated regularly. Only the nautical notes and tables have been revised completely in the 11th edition.

Copies consulted

• 1894 (1st edition), 1899 (4th), 1911 (8th), 1914 (10th), 1922 (11th)

© M. Witkam, 2011