Justus Perthes' Taschen-Atlas über alle Theile der Erde
1e-19e druk (1845-1883)

See below for (a summary of) this text in English.

Hieronder staat de beschrijving van de atlas. Daarbij horen ook de volgende pagina's

• Plaatjes van de atlas
• Tabellen en lijsten bij de atlas
• Vergelijking (plaatjes) met Stielers Hand-Atlas (1847)

en ook

• Plaatjes van de 1e druk van de atlas (1845)
• Plaatjes van de 3e druk van de atlas (1850)
• Plaatjes van de 11e druk van de atlas (1866)
• Plaatjes van de 15e druk van de atlas (1878)

Titelgegevens

Titel: Taschen-Atlas über alle Theile der Erde
Uitgever: Justus Perthes, Gotha
Jaar: 1845-1883 (1e-19e druk)

Titelpagina 3e druk (1850): Taschen-Atlas über alle Theile der Erde nach dem neuesten Zustande
in 24 illuminirten Karten in Kupferstich.
Nach Stieler's Hand-Atlas verkleinert.
Inhalt:  ...
Dritte Auflage.
Gotha: Justus Perthes. 1850. Vertaling:
Zakatlas van de gehele Aarde, volgens de laatste gegevens
met 24 gekleurde kaarten in kopergravure.
Verkleind uit Stielers Hand-Atlas.
Inhoud:  ...
Derde druk
Gotha, Justus Perthes. 1850.

Titelpagina 15e druk (1878): Taschen-Atlas über alle Theile der Erde nach dem neuesten Zustande
in 24 colorirten Karten in Kupferstich.
Nach Stieler's Hand-Atlas verkleinert.
Inhalt.  ...
Funfzehnte Auflage.
Gotha: Justus Perthes. 1878. Vertaling:
Zakatlas van de gehele Aarde, volgens de laatste gegevens
met 24 gekleurde kaarten in kopergravure.
Verkleind uit Stielers Hand-Atlas.
Inhoud.  ...
Vijftiende druk
Gotha, Justus Perthes. 1878.

• Justus Perthes' Taschen-Atlas: 1874, 1878
  Voorkant banden
  Dit is de eerste reeks van wereldatlassen in zakformaat van Justus Perthes. Deze atlassen zijn onder verschillende titels tot 1967 uitgegeven. Zie ook het overzicht van alle zakatlassen van Justus Perthes.
• Kenmerkend voor deze reeks atlassen is het kleine kaartformaat:  15,5 × 13,5 cm.  De latere zakatlassen hebben grotere kaarten:  19,5 × 17 cm.
• Op de titelpagina wordt geen auteur genoemd. In latere uitgaven – in ieder geval vanaf 1866 – staat aan de onderkant van de kaarten steeds 'rev. v. C. Vogel'. Dat lijkt erop te duiden dat de cartograaf Carl Vogel (1828-1897, vanaf 1853 werkzaam bij Justus Perthes) betrokken is geweest bij het tekenen van de kaarten.

Band

De kaarten zijn ongevouwen of gevouwen ingebonden. Bij ongevouwen kaarten is het formaat van de band ongeveer  16 × 14 cm (B × H).  De groenblauwe band van de uitgever – voor gevouwen kaarten – heeft de afmetingen  7,8 × 13,5 cm.

Inhoud

De atlas heeft een titelpagina en op de achterkant daarvan, in ieder geval in de uitgave van 1850, een kort voorwoord. Daarna komen de 24 kaarten in kopergravure. Ze zijn met de hand gekleurd, in de vroege uitgaven met randkleur, later – in ieder geval vanaf 1874 – in vlakkleur.

Eerst zijn er 2 kaarten van het oostelijk en westelijk halfrond. Daarna zijn er 6 kaarten van de werelddelen. De overige 16 kaarten zijn van de landen in Europa met de nadruk op Midden-Europa (8 kaarten). Er zijn dus, behalve de kaarten van de werelddelen, geen kaarten van landen buiten Europa. Zie voor de details de inhoudsopgave en de lijst van kaarten, bijkaarten en schaal.

Uitgaven

In de periode 1845-1883, dus in 38 jaar, zijn de 1e tot en met de 19e druk van de atlas verschenen. Gemiddeld was er dus elke twee jaar een nieuwe druk, maar de verdeling is niet gelijkmatig. Zo zijn er tussen 1867 en 1874 geen nieuwe uitgaven verschenen, maar vanaf 1878 – tot 1944 – wel bijna elk jaar. Zie voor de details de lijst met uitgaven.

De kaarten werden natuurlijk regelmatig geactualiseerd. In ieder geval vanaf 1874 – en misschien wel eerder – zijn er nog een paar wijzigingen. De kaarten zijn gevouwen ingebonden in een band van de uitgever, de volgorde van de kaarten 17-21 is veranderd, en de kaarten hebben in plaats van randkleur een – nogal fletse – vlakkleur. Zie ook de pagina met plaatjes, en de aparte pagina's voor de uitgaven van 1845, 1850, 1866 en 1878.

Vergelijking met Stielers Hand-Atlas

Volgens de titelpagina zijn de kaarten verkleind uit Stielers Hand-Atlas. De kaarten in de Hand-Atlas hebben een bladformaat van  45 × 37 cm  en die in de zakatlas  15,5 × 13,5 cm.  De oppervlakte van de kaarten in de zakatlas is dus maar 12,5% van die in de Hand-Atlas. Bovendien heeft de Hand-Atlas rond de 85 kaarten en zakatlas maar 24. Dat heeft natuurlijk gevolgen voor de hoeveelheid informatie die de atlassen bevatten.

Op een aparte pagina staan de kaarten van de zakatlas (uitgave 1850) naast die van de Hand-Atlas (uitgave 1847). Daaruit blijkt dat de uitsnede en de indeling van de kaarten in de zakatlas meestal overeenkomen met die in de Hand-Atlas. Opvallend is dat ook vaak dezelfde kleuren zijn gebruikt.

Geraadpleegde exemplaren

• 1845, 1850, 1866, 1874, 1878

---

Justus Perthes' Taschen-Atlas über alle Theile der Erde
1st-19th editions (1845-1883)

• Below is a description of the atlas in keywords. Related pages
  • Pictures of the atlas
  • Tables and lists to the atlas
  • Comparison (pictures) with Stielers Hand-Atlas (1847)
• and also
  • Pictures of the 1st edition of the atlas (1845)
  • Pictures of the 3rd edition of the atlas (1850)
  • Pictures of the 11th edition of the atlas (1866)
  • Pictures of the 15th edition of the atlas (1878)

• Title description
  • Title: Taschen-Atlas über alle Theile der Erde
    Publisher: Justus Perthes, Gotha
    Year: 1845-1883 (1st-19th editions)
  • Title page 3rd edition (1850): Taschen-Atlas über alle Theile der Erde nach dem neuesten Zustande
    in 24 illuminirten Karten in Kupferstich.
    Nach Stieler's Hand-Atlas verkleinert.
    Inhalt:  ...
    Dritte Auflage.
    Gotha: Justus Perthes. 1850. Translation:
    Pocket Atlas of the entire Earth, according to the most recent information
    with 24 colored maps in copper engraving.
    Reduced from Stielers Hand Atlas.
    Contents:  ...
    Third edition
    Gotha. Justus Perthes. 1850.
  • Title page 15th edition (1878): Taschen-Atlas über alle Theile der Erde nach dem neuesten Zustande
    in 24 colorirten Karten in Kupferstich.
    Nach Stieler's Hand-Atlas verkleinert.
    Inhalt.  ...
    Funfzehnte Auflage.
    Gotha: Justus Perthes. 1878. Translation:
    Pocket Atlas of the entire Earth, according to the most recent information
    with 24 colored maps in copper engraving.
    Reduced from Stielers Hand Atlas.
    Contents.  ...
    Fifteenth edition
    Gotha. Justus Perthes. 1878.
  • Justus Perthes' Taschen-Atlas: 1874, 1878
    Front covers
    This is the first series of pocket size world atlases from Justus Perthes. These atlases have been published until 1967 under several different titles. See also the overview of all pocket atlases from Justus Perthes.
  • The atlases of this series are characterized by their small sheet size of  15.5 × 13.5 cm.  The later pocket atlases have a sheet size of  19.5 × 17 cm.
  • No author is mentioned on the title page. In later editions – at least from 1866 on – the lower margin of the maps mentions 'rev. v. C. Vogel'. This seems to indicate that the cartographer Carl Vogel (1828-1897, since 1853 working for Justus Perthes) has been involved in drawing the maps.
• Binding
  • The maps have been bound folded or unfolded. With unfolded maps the size of the binding is approximately  16 × 14 cm (W × H).  The greenish blue publisher binding – for folded maps – measures  7.8 × 13.5 cm.
• Contents
  • The atlas has a title page with on its verso, at least in the 1850 edition, a short preface. Thereafter are the 24 maps in copper engraving. They are hand colored, in outline in the early editions and with area color later on – at least from 1874.
  • First there are 2 maps of the eastern and western hemispheres. Then there are 6 maps of the continents. The remaining 16 maps depict the countries in Europe with an emphasis on Central Europe (8 maps). So apart from the maps of the continents, there are no maps of countries outside Europe. Details can be found in the table of contents and the list of maps, inset maps and scale.
• Editions
  • In the 38 years from 1845 until 1883 the 1st through the 19th printing of the atlas were published. So on average there was a new edition every two years, but the distribution is not uniform. Between 1867 and 1874 no new editions were published, but from 1878 – until 1944 – a new edition was published almost every year. Details can be found in the list of editions.
  • Of course the maps were updated on a regular basis. Since at least 1874 – maybe earlier – there are some other changes. The maps are bound folded in a publisher's binding, the order of maps number 17-21 has changed, and instead of outline color the maps have a – rather pale – area color. See also the page with pictures and the separate pages for the editions of 1845, 1850, 1866 and 1878.
• In comparison with Stielers Hand-Atlas
  • According to the title page the maps were reduced from Stielers Hand-Atlas. The maps in the Hand-Atlas have a sheet size of  45 × 37 cm;  in the pocket atlas it is  15.5 × 13.5 cm.  The area of the maps in this pocket atlas is therefore only 12.5% of those in the Hand-Atlas. Moreover, the Hand-Atlas has some 85 maps and the pocket atlas only 24. This has implications for the amount of information that the atlases contain.
  • On a separate page the maps of the pocket atlas (1850 edition) and the Hand-Atlas (1847 edition) are given side by side. This shows that the cutout and layout of the maps in the pocket atlas usually correspond to those in the Hand-Atlas. It is striking to see that often the same colors have been used.

Copies consulted

• 1845, 1850, 1866, 1874, 1878

---

Voorwoord van de uitgave 1850 / Preface to the 1850 edition

Anlass zur Herausgabe dieses kleinen Atlas gab die vielfach vorkommende Klage über die schlechte Beschaffenheit mehrerer vorhandenen Atlanten in kleinem Format, die sowohl der Grundlage nach, als auch bei äusserer wenig befriedigender Ausführung allen Werthes ermangeln. Mit dem geringen Preis suchte man die geringe Leistung zu entschuldigen. Nun ist aber der Zweifel, ob bei so niedrigem Preis dennoch sorgfältige und correcte Zeichnung, so wie äussere elegante Ausstattung herzurichten möglich sey, durch den vorliegenden Atlas, unter Mitwirkung günstiger Umstände, mit Glück und über Erwarten gehoben worden.

Man wird in diesen in Kupferstich ausgeführten Karten die Vorbilder erkennen, die seit einer ziemlichen Reihe von Jahren in stets erneuter Verjüngung, als die besten und richtigsten Karten sich überall Geltung verschafft haben, und auch auf diesen kleinen Kartenblättern, so weit der Maasstab es zulässt, alles berücksichtigt finden, was der Erdkunde in neuester Zeit durch Entdeckungen und Erforschungen zugeführt wurde. Dass neben sorgfältigster Auswahl der aufgenommenen Namen und Orte vorzüglicher Fleiss auf Fluss- und Gebirgsdarstellung gewendet wurde, fällt in die Augen. Die Generalkarte von Deutschland (No. XIII.) hat die Bestimmung, den Umfang des Deutschen Bundes und dessen beider Hauptstaaten im Zusammenhang, so auch die Deutschland durchziehenden Hauptgebirge, welche hier benannt sind, darzustellen; die Städte haben auf diesem Blatte nur Buchstabenbezeichnung erhalten. Alle befahrenen Haupt - Eisenbahnzüge finden sich auf den No. X, XI, XII, XIII, XIV, XV und XVI.

---

© M. Witkam, 2011
(rev. 2015-10-30)

   

Atlassen Kaarten Thema's Info Voorwoord Summary Plaatjes Tabellen Vergelijk P 1845 P 1850 P 1866 P 1878