Heunisch, Neuer Hand-Atlas, 3e druk (ca. 1832)
See below for (a summary of) this text in English.
Hieronder staat de beschrijving van de atlas. Daarbij horen ook de volgende pagina's
Titelgegevens
Titel: Heunisch, Neuer Hand-Atlas
Uitgever: D.R. Marx, Karlsruhe en Baden
Jaar: ca. 1832 (3e druk)
Titelpagina:
Neuer Hand-Atlas Ueber alle Theile der Erde
für Freunde der Erdkunde und besonders zum Gebrauche in Schulen.
Herausgegeben von A.I.V. Heunisch
Carlsruhe und Baden Verlag der D.R. Marx'schen Buchhandlung.
Vertaling:
Nieuwe Handatlas van de gehele Aarde
voor vrienden van de aardrijkskunde en vooral voor schoolgebruik.
Onder redactie van A.I.V. Heunisch
Karlsruhe en Baden Uitgegeven door de boekhandel van D.R. Marx.
- Een jaartal ontbreekt in deze atlas, maar hij dateert van ongeveer 1832. België is al onafhankelijk (1831) maar het vorstendom Lichtenberg, rond Sankt Wendel, hoort nog bij Saksen-Coburg en Gotha (tot 1834).
- Een editienummer ontbreekt hier ook. De 2e druk van de atlas dateert van 1829 en de 4e van 1834. Vanwege de datering hierboven is dit dus waarschijnlijk de 3e druk van de atlas.
- Een volledige atlas bevat waarschijnlijk 52 kaarten, maar dit exemplaar heeft er 51. Er zijn maar 15 van de 51 kaarten genummerd, in Romeinse cijfers rechtsboven in het kaartkader. Er is ook geen inhoudsopgave, dus het is niet te zeggen welke kaart ontbreekt. Er is wel in handschrift een nummering – ook in Romeinse cijfers – op de kaarten aangebracht, van 1 tot en met 52, waarbij één kaart (36-37) een dubbel nummer heeft. Die handgeschreven kaartnummers wijken meestal af van de gedrukte nummers; zie de tabel van de inhoud. Omdat er verder geen consistente nummering aanwezig is, heb ik op deze pagina's de handgeschreven nummering gebruikt, maar dan in Arabische cijfers.
- Naast deze volledige met 52 kaarten was er ook een 'verkorte' uitgave met 32 kaarten, gedateerd 1832. Daarin waren 19 kaarten van Duitse staten en de kaart van Palestina weggelaten. Om de verwarring groter te maken, had die verkorte uitgave dezelfde titel als de volledige uitgave: "Neuer Hand-Atlas über alle Theile der Erde".
Inhoud
Dit exemplaar van de atlas heeft een titelpagina en 51 (van 52?) kaarten. Er is geen inhoudsopgave of register. De atlas begint met een kaart van de halfronden en een wereldkaart in Mercatorprojectie, hier 'brede projectie' genoemd. Daarna komen 5 kaarten van de werelddelen, 35 van de landen in Europa en 9 van verschillende landen of gebieden buiten Europa.
Bij de 35 kaarten van Europa ligt de nadruk op Duitsland met 22 kaarten. Daarbij zijn overzichtskaarten van Duitsland (de Duitse Bond) en van Oostenrijk, en verder kaarten van de verschillende staten in Duitsland. Omdat er meestal per land één kaart is, is de verdeling nogal onevenwichtig. Een groot land als Pruisen wordt op de schaal 1:5.000.000 afgebeeld en de vorstendommen Schwarzburg-Sondershausen en Schwarzburg-Rudolstadt op 1:350.000. Zie voor alle details de lijst van kaarten, bijkaarten en schaal.
Koloniën van Europese landen zijn meestal in bijkaarten bij het land zelf getekend. Zo heeft de kaart van Zweden en Noorwegen een bijkaartje van het eiland Saint-Barthélemy, toen een Zweedse kolonie, in de Caraïbische Zee. Op de kaart van Nederland (en België) heeft dit principe wel als gevolg dat de kaarten van de koloniën meer ruimte in beslag nemen dan die van het land zelf.
De kaarten zijn gedrukt in lithografie en met de hand gekleurd: randkleur voor de staatkundige indeling. Op 15 kaarten staat rechtsboven in het kaartkader een nummer, en alle kaarten zijn ook buiten het kader in handschrift van een nummer voorzien; zie de inhoudsopgave. Binnen het kaartkader staat de titel van de kaart en de naam van de auteur/redacteur A.I.V. Heunisch – ook gespeld als Heünisch. Onderin staat de naam van de uitgever D.R. Marx, meestal de naam van de lithograaf (Wagner, C. Wagner of P. Wagner) en soms de naam van de graveur (elfmaal C. Walter, eenmaal K. Müller). Op drie kaarten (13, 35, 36-37) staat het jaartal 1826 bij de naam van de graveur; zie de lijst van cartograaf, lithografie, graveur.
Heunisch, Neuer Hand-Atlas, 3rd edition (ca. 1832)
- Below is a description of the atlas in keywords. Related pages
- Title description
- Title: Heunisch Neuer Hand-Atlas
Publisher: D.R. Marx, Karlsruhe and Baden
Year: ca. 1832 (3rd edition) - Title page:
Neuer Hand-Atlas Ueber alle Theile der Erde
für Freunde der Erdkunde und besonders zum Gebrauche in Schulen.
Herausgegeben von A.I.V. Heunisch
Carlsruhe und Baden Verlag der D.R. Marx'schen Buchhandlung. Translation:
New Hand Atlas of the entire Earth
for friends of geography and especially for school use.
Edited by A.I.V. Heunisch
Karlsruhe and Baden Published by D.R. Marx' book shop. - A year is not mentioned in this atlas but it dates from around 1832. Belgium is already independent (1831) but the Principality of Lichtenberg, around Sankt Wendel, is still part of Saxe-Coburg and Gotha (until 1834).
- An edition number is also missing. The 2nd edition dates form 1829, the 4th from 1834. Because of the year estimated above this is presumably the 3rd edition of the atlas.
- A complete atlas is likely to contain 52 maps, but this one has 51. Only 15 of the 51 maps are numbered, in Roman numerals in the upper right of the map frame. There is no table of contents, so it is impossible to say which map is missing. There is a handwritten numbering on the maps – also in Roman numerals – from 1 to 52, where one map (36-37) has a double number. Those handwritten map numbers usually differ from the printed numbers; see the contents table. Because no consistent numbering is present, I have used the handwritten numbers on these pages, in Arabic numerals though.
- Besides this complete edition there was also an 'abridged' version with 32 maps, dated 1832. In that version 19 maps of German states were omitted as well as the map of Palestine. To increase confusion, the abridged version had the same title as the complete edition: "Neuer Hand-Atlas über alle Theile der Erde".
- Title: Heunisch Neuer Hand-Atlas
- Contents
- This copy of the atlas has a title page, and 51 (out of 52?) maps. There is no table of contents or index. The atlas begins with a map of the hemispheres and a world map in Mercator projection, called 'wide projection' here. Thereafter are 5 maps of the world, 35 of the countries in Europe and 9 of several countries or regions outside Europe.
- Among the 35 maps of Europe the emphasis is on Germany with 22 maps. There are general maps of Germany (the German Confederation) and Austria, and regional maps of the separate states in Germany. Because there is usually one country per map, the distribution is uneven. A large country like Prussia is shown at the scale of 1:5,000,000 and the principalities Schwarzburg-Sondershausen and Schwarzburg-Rudolstadt at 1:350,000. Details can be found in the list of maps, inset maps and scale.
- Colonies of European countries are usually drawn as insets of the country map. For example, the map of Sweden and Norway has an inset of the island of Saint-Barthélemy, in those days a Swedish colony, in the Caribbean Sea. On the map of the Netherlands (and Belgium), this principle results in a map where the colonies take up more space than the country itself.
- The maps are printed in lithography and hand colored: outline color of the political division. On 15 maps there is a map number in upper right of the map frame, and all maps have a number in handwriting outside the frame; see the table of contents. Inside the map frame are given the title of the map and the name of the author/editor A.I.V. Heunisch – also spelled Heünisch. In the bottom is the name of the publisher D.R. Marx, usually the name of the lithographer (Wagner, C. Wagner and P. Wagner) and sometimes the name of the engraver (eleven times C. Walter, once K. Müller). On three maps (13, 35, 36-37) the year 1826 is mentioned with the name of the engraver; see the list of cartographer, lithography, engraver.
© M. Witkam, 2013
