Heck, Atlas géographique ... (1835)

See below for (a summary of) this text in English.

Hieronder staat de beschrijving van de atlas. Daarbij horen ook de volgende pagina's

• Plaatjes van de atlas
• Tabellen en lijsten bij de atlas

Titelgegevens

Titel: Atlas géographique, astronomique et historique
Auteur: Johann Georg Heck
Uitgever: Godefroy Engelmann & Compagnie, Paris
Jaar: 1835

Titelpagina: Atlas géographique, astronomique et historique,
servant à l'intelligence de l'histoire ancienne, du moyen âge et moderne
et à la lecture des Voyages les plus recens.
Dressé d'après les meilleurs matériaux tant français qu'étrangers
conformément aux progrès de la science, par
J.G. Heck.
Gravé sur pierre sous sa Direction et publié par
Engelmann & Compagnie
à Paris, Faubourg Montmartre, Cité Bergère Nº 1.
1835.
à Londres, 1 Great Castle St.
à Mulhouse haut Rhin.
et chez Charles Picquet, Géographe du Roi, Quai de Conti Nº 17. Vertaling:
Geografische, astronomische en historische atlas,
tot beter begrip van de geschiedenis van de oudheid, de middeleeuwen en de nieuwere tijd
en van de nieuwste reisbeschrijvingen.
Opgezet met behulp van de beste Franse en buitenlandse bronnen,
naar de nieuwste wetenschappelijke inzichten, door
J.G. Heck
In steen gegraveerd onder zijn leiding, uitgegeven door
Engelmann & Compagnie
Parijs, Faubourg Montmartre, Cité Bergère Nº 1.
1835.
Londen, 1 Great Castle St.
Mulhouse, Haut Rhin.
en bij Charles Picquet, Koninklijk Geograaf, Quai de Conti Nº 17.

• Johann Georg Heck werd geboren in 1795. Van 1830 tot 1850 was hij werkzaam als cartograaf. Behalve deze atlas heeft hij een topografische plattegrond van Parijs en een gedetailleerde kaart van Frankrijk, Zwitserland en aangrenzende gebieden vervaardigd. Het jaar van zijn overlijden heb ik niet kunnen vinden.
• De auteur van de Duitse "Bilder-Atlas zum Conversations-Lexikon" (Leipzig, Brockhaus, ±1850) heet ook Johann Georg Heck. Het is mij niet duidelijk of dit dezelfde persoon is.
• De uitgever van de atlas was Godefroy (ook wel: Gottfried) Engelmann, geboren in 1788 in Mulhouse/Mülhausen, nu in Oost-Frankrijk – waar een Duitse naam niet ongewoon is. In 1815 begon hij zijn drukkerij in Mulhouse, en in 1816 een atelier in Parijs. Uit de titel van deze atlas blijkt dat hij ook in Londen een vestiging had.
  De introductie van de lithografie (steendruk) vanuit Duitsland in Frankrijk wordt aan hem toegeschreven. Hij geldt ook als de uitvinder, in 1836, van de chromolithografie (vierkleurendruk). Het bedrijf in Parijs is, na zijn overlijden in 1839, voortgezet door zijn zoon Godefroy Engelmann II (1819-1897).
• Deze atlas heeft het jaartal 1835. Ik heb nog uitgaven uit 1830 en 1834 kunnen vinden. Gezien de jaartallen op de kaarten in deze atlas (1830-1835) lijkt er sprake te zijn van één (eerste?) druk die een paar keer is bijgewerkt.

Band

Heck, Atlas géographique ... (1835)
Titelpagina

Mijn exemplaar heeft een eenvoudige kartonnen band van 30 × 43 cm, beplakt met gemarmerd papier. De leren rug heeft vergulde ornamenten en horizontaal de titel "Atlas universel par Heck". De volledige titel "Atlas géographique, astronomique et historique" was waarschijnlijk te lang.

Inhoud

De atlas bevat titelpagina, een pagina met de inhoudsopgave en 62 enkelzijdig gedrukte kaarten. De kaarten zijn vervaardigd in lithografie (steendruk) en met de hand van randkleur voorzien. De druk is in het algemeen scherp, wat bij lithografie lang niet altijd het geval is.

Bijna alle kaarten beslaan één bladzijde. Alleen de kaart van de Duitse Bond (Nº 38) is een dubbel blad, en de beide kaarten van Amerika (Nº 55 en Nº 59) zijn samengevoegd tot één kaart. De meeste kaarten zijn 'liggend' uitgevoerd, zodat je de atlas moet draaien om de kaarten goed te kunnen lezen.

Zoals in die tijd gebruikelijk zijn de kaarten voorzien van, soms uitgebreide, teksten. Daaruit zijn niet alleen de naam van auteur en uitgever af te leiden, maar vaak ook het jaartal en een enkele maal de naam van de graveur (C. Walter, Ch. Hancké). Vaak is er ook een uitgebreidere titel dan in de inhoudsopgave.

Er zijn drie afdelingen met kaarten. De eerste 8 kaarten geven een beeld van het zonnestelsel en de sterren, enkele wiskundige aspecten van de geografie, en verschillende wereldkaarten. Dan volgt een afdeling van 16 historische kaarten – oudheid en middeleeuwen – en tenslotte zijn er 2 hoogteprofielen en 36 actuele kaarten. Het jaartal op de kaarten, voor zover aanwezig, loopt van 1830 t/m 1835; zie de inhoudsopgave en datering. Elke kaart heeft twee nummers: een 'algemeen' volgnummer (Nº) en het nummer binnen de afdeling (Pl. = Planche).

Van de 36 actuele kaarten zijn er 23 voor Europa, 4 voor Azië, 2 voor Afrika, 6 voor Amerika en 1 voor Australië. Alle grotere Europese landen hebben een eigen kaartblad. Frankrijk en de Duitse Bond hebben ook detailkaarten. Opvallend is dat sommige Duitse regio's gedetailleerder afgebeeld zijn dan Frankrijk. Misschien heeft dat te maken met de Duitse afkomst van zowel de auteur als de uitgever. Buiten Europa hebben alleen de belangrijkste gebieden een eigen kaart. Zie ook de lijst van kaarten, bijkaarten en schaal.

Bronnen:

• Catalogue Bibliothèque Nationale: Johann Georg Heck, Godefroy Engelmann (uitgave 1830 van de atlas)
• Roger Baskes Collection: Franse atlassen (uitgave 1834 van de atlas)
• Wikipedia Engels: Godefroy Engelmann
• Wikipedia Frans: Mulhouse (Godefroy Engelmann)

Heck, Atlas géographique ... (1835)

• Below is a description of the atlas in keywords. Related pages
  • Pictures of the atlas
  • Tables and lists to the atlas

• Title description
  • Title: Atlas géographique, astronomique et historique
    Author: Johann Georg Heck
    Publisher: Godefroy Engelmann & Compagnie, Paris
    Year: 1835
  • Title page:
    Atlas géographique, astronomique et historique,
    servant à l'intelligence de l'histoire ancienne, du moyen âge et moderne
    et à la lecture des Voyages les plus recens.
    Dressé d'après les meilleurs matériaux tant français qu'étrangers
    conformément aux progrès de la science, par
    J.G. Heck.
    Gravé sur pierre sous sa Direction et publié par
    Engelmann & Compagnie
    à Paris, Faubourg Montmartre, Cité Bergère Nº 1.
    1835.
    à Londres, 1 Great Castle St.
    à Mulhouse haut Rhin.
    et chez Charles Picquet, Géographe du Roi, Quai de Conti Nº 17. Translation:
    Geographical, astronomical and historical Atlas,
    for a better understanding of the Ancient, Medieval and Modern History
    and the most recent Travel stories.
    Established with the best materials, both French and foreign,
    according to the latest scientific views, by
    J.G. Heck
    Lithographed under his direction, published by
    Engelmann & Compagnie
    Paris, Faubourg Montmartre, Cité Bergère Nº 1.
    1835.
    London, 1 Great Castle St.
    Mulhouse, Haut Rhin.
    and Charles Picquet, Royal Geographer, Quai de Conti Nº 17.
  • The author of the atlas, Johann Georg Heck, was born in 1795. From 1830 to 1850 he was active as a cartographer. He has also produced a topographical plan of Paris and a detailed map of France, Switzerland and adjacent areas. I haven't been able to find the year of his death.
  • The author of the German "Bilder-Atlas zum Conversations-Lexikon" (Leipzig, Brockhaus, ±1850) is also named Johann Georg Heck. It is not clear to me if this is the same person.
  • The publisher of the atlas, Godefroy (also: Gottfried) Engelmann, was born in 1788 in Mulhouse/Mülhausen, now in Eastern France – where a German name is common. In 1815 he founded a printing office in Mulhouse and in 1816 a workshop in Paris. According to the title of this atlas, he must also have had an office in London.
    Engelmann was credited with introducing lithography printing in France. He has also commercialized, from 1836, the process of chromolithography (four color printing). After his death in 1839, the printing office in Paris was continued by his son Godefroy Engelmann II (1819-1897).
  • This copy of the atlas has the year 1835 on its title page. I have been able to locate copies from 1830 and 1834. Considering the years on the maps (1830-1835) it seems to be one edition (the first?) that was updated several times.
• Binding
  Heck, Atlas géographique ... (1835)
  Title page
  • My copy has a simple cardboard binding (30 × 43 cm) covered with marbled paper. The leather spine has gilt ornaments and the horizontal title "Atlas universel par Heck". The official title "Atlas géographique, astronomique et historique" must have been too long.
• Contents
  • The atlas has a title page, one page with the table of contents and 62 maps, printed on one side only and hand colored in outline. The lithographic maps are unusually clear.
  • Almost every map is on a single page. Exceptions are the map of the German Confederation (Nº 38), a double page map, and the maps of the Americas (Nº 55, Nº 59), joined together to form one map sheet. Most maps are in a landscape format; the book must be rotated in order to read the map.
  • Additional text on most maps, mentioning the names of the author and publisher, usually the year of publication, sometimes the name of the engraver (C. Walter, Ch. Hancké). These texts often give a more extended description of the maps than the table of contents does.
  • The atlas has three sections. The first 8 maps cover the solar system and the skies, some mathematical aspects of geography and several world maps. The second section contains 16 historical maps – antiquity and Middle Ages. The remaining section has 2 diagrams of altitudes and 36 modern maps. The year on the maps, if present, is in the 1830-1835 range; see the table of contents and date. Every map is numbered twice: with a 'general' serial number (Nº) and a serial number within the map section (Pl. = Planche).
  • Of the 36 modern maps 23 are devoted to Europe, 4 to Asia, 6 to the Americas and 1 to Australia. Most larger European countries have their own map. France and the German Confederation also have regional maps. It is surprising to see that some German regions are mapped in more detail than France. This may be caused by the German origin of both the author and the publisher. Outside Europe, only selected areas have their own map sheet. Details can be found in the list of maps, inset maps and scale.

Sources:

• Catalogue Bibliothèque Nationale: Johann Georg Heck, Godefroy Engelmann (1830 edition of the atlas)
• Roger Baskes Collection: French atlases (1834 edition of the atlas)
• Wikipedia English: Godefroy Engelmann
• Wikipedia French: Mulhouse (Godefroy Engelmann)

© M. Witkam, 2007